به
گزارش ایسنا، برج قابوس، بنای تاریخی و باشکوه شهر گنبد کاووس در میان
پارکی بزرگ و زیبا جای گرفته و از کیلومتر های دور نظر هر بیننده ای را به
خود جلب کرده و در گذشته هادی و راهبر مسافرینی بوده که از این سرزمین عبور
می کرده اند.
بلندترین برج آجری جهان در طول سال رکوردار جذب گردشگر بوده و شمار زیادی
از علاقمندان به میراث تاریخی و فرهنگی را به خود جذب کرده است و در اجلاس
سی و ششم یونسکو در زمره میراث جهانی ثبت گردید.
برج گنبد قابوس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است که در شهر گنبد کاووس،
در سه کیلومتری شهر قدیم جرجان در استان گلستان قرار دارد. گنبد قابوس یا
میل گنبد بر فراز تپه ای خاکی که قریب پانزده متر از سطح زمین بلندتر است
درسال (۳۹۷ هجری قمری برابر با ۳۷۵ هجری خورشیدی) و در زمان سلطنت شمس
المعالی قابوس بن وشمگیر در شهر جرجان که پایتخت پادشاهان آن دیار، آل زیار
بوده، بنا گردیده است.
درباره اینکه هدف اولیه ساخت بنا چه بوده است، نظریات گوناگونی وجود دارد:
محتمل ترین انگیزه ساخت چنین بنایی می توانسته مکانی برای آرامگاه بانی آن
قابوس ابن وشمگیر باشد که البته در طی کاوش های متعدد کالبد قابوس بن
وشمگیر هرگز پیدا نشد و نظریاتی وجود دارد که جسم قابوس ابن وشمگیر در یک
تابوت شیشه ای از سقف برج آویزان بوده و روزنه ای که در قسمت شرق برج قرار
دارد، به خاطر این بوده که کالبد قابوس ابن وشمگیر بتواند اولین پرتوهای
نورخورشید را دریافت کند. همچنین بعید نیست که تنها هدف از ساخت چنین بنای
باشکوه و معظمی نمایش قدرت و هنر، که یادآور شکوه و جلال دوره سلطنت بانی
آن است، باشد، چراکه پادشاهان بزرگ، همواره در پی باقی گذاشتن نامی جاودانه
از خود بوده اند.
با توجه به ارتفاع زیاد برج، این احتمال که ساختمان مذکور به منظور نشانه و
نمود شهر جرجان و راهنمای مسافران در دشت گرگان بنا شده باشد، بسیار زیاد
است. حتی اگر در ابتدا این برج با چنین هدفی ساخته نشده باشد ولی ارتفاع
زیاد برج، در دشت جرجان برای مسافران نشانه و علامتی نمایان بوده است.
این برج از نظر هنر معماری و تاریخی، یادگاری بس ارزنده از دوران آبادی و
شوکت سرزمین «جرجان» و دودمان «آل زیار» است. پی یا پای بست بنا و بدنه
گنبد مخروطی است. ارتفاع ساختمان برج قابوس 55 متر است که با احتساب بلندی
15 متری تپه، پای بست آن به 70 متر می رسد.
این بنا با نقشه ستاره ای شکل و گنبد مخروطی به ارتفاع 18 متر است و بر روی
بدنه آن 10 ترک دارد و راس هر ترک نیز 1.60 متر و قاعده ان نیز 1.4 متر از
هم فاصله دارد و محیط اصلی گنبد نیز 30 متر است. در بدنه شرقی روزنه ای
تعبیه شده که ارتفاع آن یک متر و نود سانتیمتر است. عرض روزنه در قسمت بالا
۷۳ و در وسط ۷۵ و در پایین ۸۰ است. در ضلع جنوبی آن یک ورودی می‌باشد که
5.1 متر عرض و 55.5 متر ارتفاع دارد. در درون طاق هلالی سر در آن، مقرنسی
است که به نظر می‌رسد در مراحل نخستین پیشرفت این نوع تزئینات معماری و گچ
بری است.
درب برج رو به جنوب شرقی، به سمت محل طلوع خورشید گشوده می شود درب دارای
5.1 متر عرض و 55.5 متر ارتفاع است و دو رشته مقرنس کاری ساده و در عین حال
زیبا، طاق هلالی سردر را می آراید.
وقتی به بدنه برج می نگریم، می بینیم که دو ردیف کتیبه کمربندوار، بدنه برج
را زینت بخشیده است که سمت شروع کتیبه‌ها از شرق محل طلوع خورشید
است. کتیبه ها در میان قابهای آجری مستطیل شکلی به طول 2 متر و عرض 80
سانتی متر تعبیه شده است و خطوط آنها با آجر ساده قرمز که روی آن ساییده
شده، بدون روکش در درون این قابها که با آجر نیم‌گرد ساخته شده جای
گرفتهاند. گذشته از سادگی کتیبه در هنگام نصب خطوط و قابسازی آن، این نکته
مراعات شده که از هر جهت وسایل مستحکم ساختن خطوط را در بدنه برج فراهم
سازند.
معنی جملاتی که بر دیواره برج قرار دارد به این شرح است:"بنام خداوند
بخشنده مهربان، این قصر عالی متعلق به امیر شمس المعالی قابوس بن وشمگیر
است که امر کرد به ساختن آن در حیات خود، به سال 397 قمری و 357 شمسی."
گنبد برج قابوس به صورت تک پوششی است. بناهای این منطقه آب و هوایی از جمله
برج قابوس دارای سقف شیب دار است تا ریزش های جوی در روی سقف آنها باقی
نماند و نیز شیب تند این گنبد مخروطی باعث می شود تا پرندگان نتوانند بر
روی آن بنشینند. و مانع از آسیب رساندن آنها می شود.
از این رو هر کدام از کلمات آجری کتیبه و آجرهای قالب اطراف آن دارای ریشه
های بلندی است که در درون بنا جوش داده شده و زمان جوش دادن و جفت نمودن سر
خطوط به یکدیگر بوسیله ملاط به خصوص که از سنگ محکم تر است کوتاهی نشده به
همین جهات و به علت پختگی آجر قرمز و استحکام آن هنوز پس از هزار سال،
خرابی و خدشه ای به تاریخ و خطوط کتیبه آن وارد نشده جز انکه مقداری از
خطوط به علت اصابت گلوله، محو و بعضی از کلمات آن ریخته شده بود لیکن تکرار
کتیبه در زیر طره سبب شده که پس از خرابی یک بند کتیبه از بدنه مکرر آن
استفاده شود و به این ترتیب برای همیشه متن کتیبه تاریخی به پاس مکرر بودن
آن حفظ و مصون شده است.
این برج که از مهمترین جاذبه های تاریخی و گردشگری استان گلستان است، در
باغ ملی شهر گنبد کاووس واقع شده و نمای زیبایی به این شهر تاریخی داده است
و گردشگرانی که به استان گلستان سفر می کنند، می توانند از این بنای بی
نظیر دیدن کنند.
