صراط: سال 2002 گزارشی از علل و حواشی حملات 11 سپتامبر توسط دولت آمریکا تنظیم شد ولی 28 صفحه از آن که گفته میشود به نقش سعودیها در این ماجرا اشاره میکند، هیچگاه متشر نشده بود؛ تا اینکه جمعه شب مجلس نمایندگان رأی به انتشار این صفحات داد.
به گزارش فارس، در پی این تصمیم، کمیته منتخب اطلاعاتی مجلس، این اسناد را منتشر کرد.
اردیبهشت ماه امسال بود که مجلس نمایندگان آمریکا با تهدید عربستان به بیرون کشیدن 700 میلیارد دلار از اقتصاد آمریکا، دیگر پی تصویب طرح ضدسعودی نرفت؛ اگر آن طرح تصویب میشد، خانواده قربانیان آمریکایی حادثه 11 سپتامبر از این حق برخوردار میشدند تا از دولت عربستان سعودی بخاطر حمایت از تروریستها شکایت کنند و دستگاه پلیسی و اطلاعاتی آمریکا موظف میشد در خصوص نقش سعودیها در این ماجرا تحقیق کند.
سعودیها در خصوص انتشار 28 صفحه باقی مانده از گزارش 800 صفحهای مربوط به 11 سپتامبر هم تاکنون سکوت کرده بودند؛ منابع مطلع اما میگفتند که این 28 صفحه به نقش حمایتی سعودیها از تروریستها اشاره دارد.
15 نفر از 19 تروریست دخیل در حملات 11 سپتامبر، اتباع سعودی بودند.
جمعه شب بلافاصله پس از انتشار 28 صفحه باقیمانده که البته بخشهای از آن قلم گرفته شده و ناخوانا بود، «عبدالله بن فیصل» سفیر عربستان در آمریکا از انتشار این گزارش «استقبال» کرد و گفت: «امیدوارم این بخش از گزارش، شک و شبهههای پیرامون نقش کشور من در حملات 11 سپتامبر را برطرف کند».
روزنامه «گاردین» انگلیس نیز با انتشار متن این گزارش 28 صفحهای نوشت: این بخش از گزارش یازده سپتامبر که مدتها محرمانه بود سوالاتی را درباره ارتباط اتباع سعودی با هواپیماربایان این حوادث مطرح کرده است.
بنا بر گزارش گاردین، دولت «باراک اوباما» رئیسجمهوری آمریکا حالا 28 صفحه از گزارش کنگره درباره حملات یازده سپتامبر سال 2001 را که مدتها محرمانه بود و سوالاتی را درباره نقش عربستان در این حملات مطرح میکرد، سرانجام منتشر کرده است.
دو ماه قبل «باب گراهام» سناتور سابق آمریکا رئیس مشترک کمیته تحقیق کنگره، به برنامه «60 دقیقه» گفت که این اطلاعات محرمانه، طرحی کلی از شبکهای از افراد را نشان میدهد که به اعتقاد وی از هواپیماربایانی که در حادثه 11 سپتامبر مشارکت داشتند، حمایت میکردند.
وی تصریح کرد که هواپیماربایان هنگامی که در آمریکا بودند «به طور قابل ملاحظهای» مورد حمایت عربستان سعودی و مؤسسات خیریه و افراد ثروتمند عربستان بودند.
بنا بر گزارش گاردین، با این وجود کاخ سفید بلافاصله بعد از انتشار این گزارش که البته بخشهایی از آن همچنان قابل خواندن نیست، اعلام کرده که هیچ ارتباطی میان هواپیماربایان حوادث یازده سپتامبر و عربستان سعودی وجود ندارد. این در شرایطی است که در بخشهای مختلف این 28 صفحه عناوینی مدام تکرار میشود که تلویحا به ارتباط هواپیماربایان با عوامل دولت عربستان سعودی اشاره دارد.
«جاش ارنست» سخنگوی کاخ سفید با این وجود اعلام کرد: این اطلاعات ارزیابی دولت آمریکا را مبنی بر اینکه هیچ شواهدی از ارتباط دولت سعودی و یا افراد عالیرتبه سعودی با القاعده وجود ندارد.
گاردین در ادامه نوشت: این گزارش محرمانه 28 صفحهای همانطور که اسناد اف بیای نشان میدهد، چندین شماره که در دفتر تلفن «ابوزبیده» عامل ارشد القاعده کشف شده بود- شخصی که در ماه مارس سال 2002 در پاکستان دستگیر شده بود و همچنان نیز در زندان گوانتانامو نگهداری میشود- احتمالا، دستکم به صورت غیرمستقیم با تلفنهایی در داخل آمریکا ارتباط داشته است. یکی از این شمارهها متعلق به شرکتی است در «آسپن» کلورادو که مسئولیت هماهنگی اقامت «بندر بن سلطان» سفیر وقت عربستان در آمریکا را در این ایالت برعهده داشته است.
علاوه بر این، بنا به اسناد افبیآی، شماره تلفن یک محافظ شخصی در سفارت عربستان در واشنگتن، «که بنا به ادعای برخی»- چندین کلمه آن نوشته شده- در وسایل شخصی ابوزبیده، یافت شده است.
بر اساس این گزارش، جورج بوش، رئیسجمهور پیشین آمریکا این بخش از گزارش تحقیقات سال 2002 کنگره در خصوص حملات 11 سپتامبر را طبقهبندی کرده بود، تا به اعتقاد خود از روشها منابع اطلاعاتی آمریکا حفاظت کرده و آنگونه که بسیاری باور دارند، از انتقاد کردن و دلخور ساختن عربستان، به عنوان متحد آمریکا، جلوگیری کند.
گاردین ادامه میدهد، ظاهرا در تحقیقات بعدی هیچ مدرکی که حکایت از آگاهی عربستان و مقامات ارشد این کشور و حمایت آگاهانه این کشور از 19 هواپیماربای حوادث یازده سپتامبر باشد، یافت نشد. از میان این 19 نفر، 15 تن از اتباع سعودی بودند. اما سیاستمداران و بستگان قربانیان حملات، تلاش خود را انجام دادند تا برای روشنکردن پرسشها و رفع ابهامات در خصوص اینکه آیا اتباع سعودی با هواپیمارباها در ارتباط بودند یا نه، صفحات و بخشهای محرمانه گزارش مذکور منتشر شود. از همین رو، اوباما، فرمان از طبقهبندی خارج ساختن این گزارش را صادر کرد.
کمیته اطلاعات مجلس نمایندگان، به شرط برخی ویرایشهای خاص، به جهت محافظت از منابع، به افشای صفحات، رأی داد. «دوین نونز»، رئیس این کمیته اظهار داشت «من از تصمیم دولت برای از طبقهبندی خارج ساختن این بخش از تحقیقات حمایت میکنم. زیرا که این اطلاعات میتواند بدون به خطر انداختن امنیت ملی، منتشر شوند. مردم آمریکا باید بتوانند به آن دسترسی داشته باشند.»
وی در ادامه گفت «با این وجود، ذکر این نکته مهم است که بخش مذکور، نتایج به دست آمده و بررسی شده را ارائه نمیدهد، و به ارائه سرنخهای تأیید نشده که بعدها به طور کامل از سوی جامعه اطلاعاتی، مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت، میپردازد.»
وی افزود، بسیاری از یافتههای جامعه اطلاعاتی آمریکا در گزارش کمیسیون 11 سپتامبر و نیز در خلاصه گزارش جدید و مشترک افبیآی و سازمان سیا گنجانده شده است که البته این گزارش اف بی آی و سازمان سیا نیز به زودی از سوی مدیر مرکز اطلاعات ملی، منتشر خواهد شد.
«آدام چیف» از اعضای ارشد کمیته اطلاعات کنگره گفت «من امیدوارم که انتشار این صفحات- با تمهیدات لازم برای حفاظت از منابع اطلاعاتیمان و شیوه جمعآوری آنها- گمانهزنیها در خصوص اینکه در این بخش از گزارش، سندی از دخالت مقامات سعودی یا مقامات بلندپایه این کشور در حملات 11 سپتامبر، وجود دارد، کمرنگ تر شود.»
اما این گزارش که پیش از انتشار آن گفته میشد اسنادی از ارتباط و نقش عربستان در حملات یازده سپتامبر را افشا میکند و چندی پیش با اعمال فشارهای ریاض جلوی انتشار آن گرفته شده بود چه میگوید؟
ترجمه متن اصلی این گزارش که در تأیید نقش مقامات ارشد دولت عربستان در این حملات و ارتباط آنها با عوامل حوادث یازده سپتامبر ارائه شده در ادامه آمده است:
* بخشهایی از این گزارش در متن اصلی سانسور شده که در ترجمه به صورت نقطه چین آمده است.
«برخی از هواپیماربایان حملات یازده سپتامبر، در شرایطی که در آمریکا بودهاند، با افرادی که ممکن است با دولت سعودی مرتبط باشند، در ارتباط بوده و از پشتیبانی و یا کمک آنها برخوردار بودهاند. اطلاعاتی، عمدتا از منابع اف بی آی، وجود دارد که نشان میدهد برخی مدعی شدهاند که دستکم دو نفر از این افراد، افسران اطلاعاتی عربستان سعودی بودهاند: گزارش کمیته تحقیقات تأیید کرد که جامعه اطلاعاتی آمریکا نیز اطلاعاتی را در اختیار دارد ... که نشان میدهد این افراد مرتبط با دولت عربستان در داخل آمریکا ممکن است ارتباطات دیگری نیز با القاعده و دیگر گروههای تروریستی داشته باشند.»
اینها جملات ابتدایی این گزارش سالها محرمانه جامعه اطلاعاتی آمریکا درباره نقش عربستان در حملات یازده سپتامبر است، اما با وجود این جملات که به طور مشخص از نقش دولت عربستان در این حوادث حکایت دارد، جملات دیگری در ادامه این گزارش گنجانده شده است تا ظاهرا اندکی از فشار بر دولت عربستان بکاهد. این جملات میگوید: «اف بی آی و سازمان سیا به کمیته تحقیقات اطلاع دادهاند که از زمان یازده سپتامبر، موضوع نقش عربستان به طور جدی مورد بررسی قرار گرفته است، اما هر دو نهاد آمریکایی صرفا به درک محدودی از روابط عناصر تروریستی با دولت عربستان دست یافتهاند. هیچ یک از شاهدان اف بی آی و سیا نتوانستهاند به طور مشخص میزان حمایت عربستان از فعالیتهای تروریستی در داخل آمریکا و در سطح جهان ارائه دهند».
«یک دلیل مشخص برای این درک محدود این است که تحقیقات دولت آمریکا برای بررسی این مسئله تازه بعد از حملات یازده سپتامبر آغاز شد. پیش از یازده سپتامبر 2001، اف بی آی ظاهرا روی منابع اطلاعاتی در خصوص .............................اتباع سعودی در آمریکا به دلیل موقعیت عربستان به عنوان متحد آمریکا متمرکز نشده بود.»
ادامه متن این گزارش به این شرح است:
طبق اسناد مختلف اف بیآی و دستکم یکی از یادداشتهای سازمان سیا، برخی از هواپیماربایان یازده سپتامبر، در شرایطی که در داخل آمریکا بودهاند، ظاهرا با افرادی که با دولت سعودی در ارتباط بودهاند، تماسهایی را برقرار کردهاند. در شرایطی که کمیته تحقیقات مشترک این موارد را در بازبینی اسناد اف بیای و سازمان سیا افشار کرد، اما تلاشی برای بررسی و ارزیابی صحت و اهمیت این اطلاعات به صورت مستقل انجام نگرفت و اعلام شد که چنین کاری فرای محدوده وظایف کمیته تحقیقات مشترک است. در عوض، این کمیته جمع آوری اطلاعات دقیقتر درباره موارد افشاشده در اسناد و مصاحبهها را برای انجام بررسیهای بیشتر توسط جامعه اطلاعاتی آمریکا و در صورت امکان نهادهای اجرای قانون، به سازمان سیا و افبی آی ارجاع داده است. چکیدهای از اطلاعات موجود درباره برخی از این افراد، روشنگر اهداف این گزارش خواهد بود:
عمر البیومی: اف بی آی گزارشهای
مختلفی از افرادی در جامعه مسلمانان دریافت کرده، که به سال 1999 باز
میگردد، و مدعی است که البیومی احتمالا یک افسر اطلاعاتی سعودی است.
فایلهای افبیآی از این امر حکایت دارد که پس از آنکه «خالد المحضار» و
«نواف الحازمی» از جمله هواپیماربایان حوادث یازده سپتامبر در فوریه سال
2000 وارد سندیگو شدند، البیومی کمکهای قابل توجهی به آنها ارائه کرده
است. البیومی هواپیماربایان را درست اندکی پس از دیدارش با فردی در
کنسولگری عربستان سعودی، در یک مکان عمومی ملاقات کرده بود و شواهدی در
فایلها وجود دارد مبنی بر اینکه تعامل وی با هواپیماربایان ممکن است
تصادفی و اتفاقی نبوده است. در طول این بازه زمانی، البیومی تماسهای
بسیاری با نهادهای دولت سعودی در داخل آمریکا داشته و از یک شرکت سعودی
مرتبط با وزارت دفاع عربستان کمک مالی دریافت میکرده است. طبق اسناد
افبیآی، ......... در این شرکت اعلام کرد که البیومی با وجود اینکه تنها
یکبار به این شرکت آمده اما درآمد ماهیانه نیز داشته است. این حمایت به
میزان قابل توجهی در ماه آوریل سال 2000، دو ماه پس از ورود هواپیماربایان
به سندیگو افزایش یافته و در دسامبر سال 2000 اندکی کاهش یافت و تا ماه
آگوست سال 2001 ثابت باقی ماند. این شرکت ظاهرا ارتباطاتی با اسامه بنلادن
و القاعده داشته است. علاوهبراین، افبیآی اعلام کرد که البیومی با
چندین نفر تحت تحقیقات افبیآی و با موسسه خیریه «بنیاد سرزمین مقدس»
(Holy Land Foundation) که به عنوان یکی از جبهههای جمعآوری کمکهای مالی
برای حماس تحت پیگرد بوده، ارتباط داشته است.
اسامه باسنان: باسنان احتمالا با المحضار و الحازمی در
مدتی که در سندیگو بودهاند، ارتباط داشته است. باسنان همکار نزدیک
البیومی و «عمر بکاربشات»، یکی دیگر از همکاران نزدیک هواپیماربایان بوده
است. او نیز در خیابان روبروی محل سکونت هواپیماربایان سکونت داشت و در
اظهارنظری به یکی از عوامل افبیآی گفته بود که بیش از البیومی از
هواپیماربایان حمایت کرده است. طبق یکی از اسناد افبیآی، باسنان به فرد
دیگری گفته بود که بواسطه البیومی با الحازمی دیدار کرده و بعدها با دو نفر
از هواپیماربایان بواسطه البیومی دیدار داشته است. وی همچنین به عامل
افبیآی اعلام کرد که البیومی به این دلیل دستگیر شد که الحازمی و المحضار
را خیلی خوب میشناخت. این سند در ادامه میافزاید، باسنان و البیومی
«مدتهای طولانی با یکدیگر رابطه بسیار نزدیکی» داشتهاند. باسنان
ارتباطات بسیاری با دولت سعودی داشته، از جمله مأموریت اخیر وی به عنوان
مبلغ اعزامی عربستان سعودی که در اسناد افبیآی با عنوان
...............................................................
از آن یاد شده است. افبیآی همچنین گزارشهایی را از افرادی در جوامع
مسلمانان دریافت کرده که مدعی است باسنان ممکن است یک افسر اطلاعاتی سعودی
بوده باشد. طبق یک یادداشت سازمان سیا، باسنان ظاهرا یک گذرنامه جعلی و
حمایت مالی از مقامات دولت سعودی دریافت کرده است. وی و همسرش کمک مالی از
سفیر عربستان در آمریکا و همسرش دریافت کردهاند. یک گزارش سیا همچنین نشان
میدهد که باسنان در سال 2002 به هیوستون سفر کرده و با فردی که
.............................
بوده دیدار کرده است. این گزارش همچنین میگوید، در طول این سفر یکی از
اعضای خاندان سلطنتی سعودی مبلغ قابل توجهی پول در اختیار باسنان قرار داده
است. اطلاعات افبیآی نشان میدهد که باسنان یک افراطگرا و یکی از
حامیان بنلادن بوده است و با جهاد اسلامی اریتره و «Blind Shaykh» در
ارتباط بوده است؛
«شیخ الثمیری». طبق اسناد افبیآی و یک یادداشت سازمان سیا، الحازمی و
المحضار احتمالا با «شیخ الثمیری»، یک دیپلمات در کنسولگری عربستان در
لسآنجلس و یکی از «امامان» در مسجد ملک فهد در کالور سیتی، کالیفورنیا
ارتباط داشته است. طبق اسناد افبیآی، این مسجد در سال 1998 با بودجهای
که «عبدالعزیز» ولیعهد عربستان سعودی تأمین کرده بود، ساخته شد. این مسجد
ظاهرا محل اجتماع اعضای کنسولگری عربستان در لسآنجلس نیز بوده و به طور
عمده به ترویج دیدگاههای ضدغربی شهرت دارد.
«صالح الحسین». در سپتامبر سال 2001، صالح الحسین که گفته می شود یکی از
مقامات وزارت کشور عربستان بوده، در هتل مشابهی در «هرندن» ویرجینیا، جایی
که الحازمی اقامت داشت، ساکن شد. در شرایطی که الحسین بعد از یازده سپتامبر
مدعی شد که هواپیماربایان را نمیشناخته، عوامل افبیآی اعلام کردند که
وی آنان را فریب داده است. او توانست بعدا با وجود تلاشهای افبیآی برای
یافتن محل اقامتش برای بازجویی مجدد، آمریکا را ترک کند؛
«عبدالله بنلادن». عبدالله بنلادن مدعی بود که برای سفارت عربستان در
واشنگتن به عنوان یک افسر اجرایی فعالیت میکرد. افبیآی بعدا او را به
عنوان برادر ناتنی اسامه بنلادن معرفی کرد. او دوست نزدیک «Mohammed
Quadir-Harunani»، یکی از همکاران احتمالی «محمد عطا» و «مروان الشحی» پیش
از یازده سپتامبر سال 2001 بوده است.
کمیته تحقیقات مشترک همچنین به شواهد دیگری دست یافته که نشان میدهد افراد مرتبط با دولت عربستان ارتباطاتی با شبکههای تروریستی داشتهاند، از جمله:
سازمان سیا و افبیآی مسجد «ابن تیمیه» در کالور
سیتی را به عنوان محلی که برای انجام فعالیتهای مرتبط با افراطگرایی مورد
استفاده قرار میگرفته، شناسایی کردهاند. چندین نفر تحت پیگرد و تحقیقات
افبیآی پیش از یازده سپتامبر ارتباطات نزدیکی با این مسجد داشته و گفته
میشد که به پولشویی از طریق این مسجد اقدام کرده و پولهایی را در اختیاز
سازمانهای غیرانتفاعی در خارج از آمریکا مرتبط با اسامه بنلادن قرار
دادهاند. یک عامل افبیآی در مصاحبهای اعلام کرد که معتقد است دولت
عربستان از طریق این مسجد به پولشویی اقدام کرده است
یک تبعه سعودی دیگر با ارتباطات نزدیک با آل سعود، ......................،
یکی دیگر از سوژههای تحت پیگرد افبیآی در ارتباط با اقدامات ضدتروریسم
بود و ظاهرا در سال 199 در مرز جنوب غرب آمریکا وضعیت امنیتی را بررسی و در
خصوص احتمال نفوذ افراد به داخل آمریکا گفتوگو میکرده.
بر اساس اسناد افبیآی، چندین شماره تلفن در دفتر تلفن «ابوزبیده»، یک
عامل ارشد القاعده که در ماه مارس 2002 در پاکستان دستگیر شد، کشف شده که
احتمالا دستکم به صورت غیرمستقیم با شماره تلفنهایی در داخل آمریکا مرتبط
بوده است. یکی از این شمارهها در داخل آمریکا متعلق به شرکت «ASPCOL» است
که در آسپن کلورادو واقع است و در حقیقت امور مربوط به اسکان «بندر
بنسلطان» سفیر آمریکا در کلورادو را عهدهدار بوده است. افبیآی تأکید
کرد که شرکت مذکور، یک خط تلفن دارد که در دفاتر تلفن مکتوب عنوان نشده
است. در پاسخ افبیآی به درخواست کمیته تحقیقات مشترک به تاریخ 18 نوامبر
سال 2002 آمده است، «پیگردهای سازمان سیا نشان داد که هیچ ارتباطی میان
شمارههای پیدا شده در دفتر تلفن الزبیده با شمارههای موجود در آمریکا
وجود ندارد».
طبق یکی از اسناد افبیآی، شماره تلفن یکی از محافظان شخصی در سفارت
عربستان در واشنگتن، که برخی گفتهاند احتمالا یک
..........................................
باشد، در وسایل الزبیده کشف شده است.
بنا به اعلام یکی از مأموران افبیآی در شهر فینیکس آریزونا، افبیآی به
«Mohammed Al-Qudhaeein» مظنون است که در
.................................. . « Al-Qudhaeein»
در یکی از رویدادهای سال 1999 در یکی از پروازهای خطوط هوایی «امریکا وست»
نقش داشته است که البته دفتر افبیآی در فینیکس حالا به این نتیجه رسیده
که شاید این حادثه یک مانور برای آزمودن امنیت پروازی بوده باشد. در طول
این پرواز، « Al-Qudhaeein» و همکارش از مهمانداران پرواز سوالات مشکوک
بسیاری پرسیدهاند؛ «Mohammed Al-Qudhaeein» بعدا تلاش کرد تا دو مرتبه
وارد کابین خلبان شود. او و همکارش در این پرواز به واشنگتن میرفتند تا در
میهمانی سفارت عربستان شرکت کنند، و هر دو ادعا کردند که بلیطهای آنها را
سفارت عربستان خریداری کرده است. در مدت بازجوییها، افبیآی دریافت که
هر دو نفر آنها که در این حادثه دست داشتند، ارتباطاتی با تروریسم دارند.
در نهایت کمیتهها به طور خاص در خصوص ماهیت جدی ادعاهای مطرح شده در یکی از یادداشتهای سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) هستند که توسط اعضای کمیته مشترک تحقیقات در پروندههای دفتر افبیآی در سندیگو کشف شده بود ابراز نگرانی کردهاند. این یادداشت، که ارتباطات مالی ادعایی میان هواپیماربایان یازده سپتامبر، مقامات دولت سعودی، و اعضای خاندان سلطنتی عربستان را مطرح میکند، توسط یکی از افسران سازمان سیا با نام ............................................................... و بر اساس اطلاعات مندرج در پروندههای افبیآی تهیه شده بود. این افسر سازمان سیا این یادداشت را برای مرکز مبارزه با تروریسم فرستاد تا احتمال وجود اطلاعات بیشتر در سازمان سیا در این رابطه بررسی شود. وی همچنین یک نسخه از این یادداشت را به مأمور افبیآی که مسئولیت بازجویی از یکی از افراد مورد بحث در این یادداشت را برعهده داشت، تحویل داد. با وجود پیامدهای مشخص این یادداشت برای آمریکا، مأمور اف بی آی مذکور، آن را در یکی از پروندههای فردی گذاشت و به مقرهای افبیآی ارسال نکرد. در نتیجه مراکز افبیآی از جملاتی که در این یادداشت عنوان شده بود مطلع نشده بودند تا اینکه کمیته تحقیقات مشترک آن را کشف و در مرکز توجهات قرار داد. ......................
ارتباطات احتمالی دولت عربستان با تروریستها و گروههای تروریستی
برخی از هواپیماربایان حادثه یازده سپتامبر با افرادی که ممکن است با دولت عربستان مرتبط بوده باشند، تماس داشته و از آنها کمک یا حمایت مالی دریافت کردهاند. اطلاعات بدست آمده از برخی منابع افبیآی از این امر حکایت دارد که دستکم دو نفر از این افراد ظاهرا از افسران سازمان اطلاعات عربستان سعودی بودهاند. تحقیقات کمیته مشترک تأیید کرد که جامعه اطلاعاتی آمریکا نیز اطلاعاتی را در اختیار داشت که بیشتر بر اساس گمانهزنیها مطرح شده بود و نیازمند تأیید مستقل بود؛ این اطلاعات نشان میداد که مقامات دولت عربستان در آمریکا ممکن است ارتباطات دیگری با القاعده و دیگر گروههای تروریستی داشته باشند.
در جلسات استماعی که در کمیته تحقیقات مشترک برگزار شد، هیچ یک از سازمانهای سیا یا افبیآی نتواسنتند به طور مشخص میزان حمایت عربستان از فعالیتهای تروریستی در سراسر جهان و یا داخل آمریکا را تأیید کنند. هر دوی این سازمانها اعلام کردند که مسائل مرتبط با تروریسم عربستان را به صورت خصمانهای دنبال کردهاند.
پیش از یازدهم سپتامبر سال 2001، افبیآی ظاهرا بر تحقیقات در خصوص................................... اتباع عربستان در داخل آمریکا به دلیل جایگاه عربستان سعودی به عنوان متحد آمریکا متمرکز نشده بود. ..................... . یک نماینده ..................................... افبی آی، پیش از یازده سپتامبر، در جلسات استماع شهادت داد که افبیآی «هیچ گزارشی از هیچ یک از اعضای جامعه اطلاعاتی آمریکا» مبنی بر وجود یک ............... در آمریکا دریافت نکرده است.
از یک سو این احتمال وجود دارد که این نوع ارتباطات مطرح شده در گزارشهای افبیآی و سازمان سیا، همانطور که در ................... مورخ 2 جولای 2002 اعلام شد، «شواهدی متقن مبنی بر حمایت از این تروریستها در داخل دولت عربستان» باشد. از سوی دیگر این احتمال نیز وجود دارد که تحقیقات بیشتر در خصوص این ادعاها توضیحاتی در خصوص این ارتباطات بدست دهد.
با توجه به پیامدهای جدی این اطلاعات در سطح ملی، رئیس کمیته تحقیقات مشترک جمعآوری اطلاعات مرتبط برای بازبینی تحقیقات و انجام بررسیهای مناسب و اقدامات اطلاعاتی به افبیآی و سازمان سیا ارجاع داده است.
ارتباطات احتمالی میان هواپیماربایان یازده سپتامبر و مقامات دولت سعودی در آمریکا
در بررسی اسناد و یادداشتهای سازمان سیا و افبیآی، اعضای کمیته تحقیقات مشترک اطلاعات ذیل را مورد بررسی و ارزیابی قرار دادهاند:
فردی که به «نواف الحازمی» و «خالد المحضار» کمک
کرده ممکن است با دولت عربستان مرتبط بوده باشد. فرد دومی که با الحازمی و
المحضار تماس گرفته نیز روابطی با دولت عربستان داشته شامل، ارتباطاتی با
سفیر عربستان در آمریکا. همچنین گزارشی در پروندههای افبیآی وجود دارد
مبنی بر اینکه گفته شده هر دوی این افراد احتمالا افسران اطلاعاتی عربستان
بودهاند.
هواپیماربایان یازده سپتامبر احتمالا با دیگر مقامات دولت عربستان در داخل
آمریکا پیش از حملات یازده سپتامبر نیز در ارتباط بودهاند؛ و
مقامات دولت عربستان در آمریکا احتمالا با شبکه تروریستی اسامه بنلادن ارتباط داشتهاند.
عمر البیومی و اسامه باسنان
این دو نفر که پیش از حملات یازده سپتامبر سال 2001 میلادی نیز برای افبیآی شناخته شده بودند ممکن است به الحازمی و المحضار در زمانی که پیش از وقوع این حملات در سندیگو زندگی میکردند کمکها و یا پشتیبانی ارائه دادهاند. در شرایطی که شواهد مستندی وجود دارد مبنی بر اینکه البومی به الحازمی و المحضار کمک کرده است، پروندههای افبیآی صرفا شواهد محدودی را در خصوص ارتباطات باسنان با این دو فرد در خود جای داده است.
زمانی که الحازمی و المحضار به سندیگو آمدند، البیومی کمکهای قابل توجهی به آنها کرده است. قبل از این دو نفر با یکی از مأموران مخفی افبیآی همخانه شوند، چند روز در آپارتمان البیومی ساکن بودند تا اینکه البیومی توانست برای آنها آپارتمانی پیدا کند. البیومی بعدا خودش هم پای اجارهنامه آنها امضا زده بود و حتی ممکن است کرایه نخستین ماه را نیز خودش پرداخت کرده باشد. پس از آنکه الحازمی و المحضار به آپارتمان جدیدشان نقل مکان کردند، البیومی یک میهمانی برپا کرد تا وجود آنها به جامعه سندیگو را جشن گرفته خوشامد بگوید. او همچنین به «مظهر عبدالله» یکی دیگر از افراد در مرکز اسلامی سندیگو (ICSD) مأموریت داد تا به آنها کمک کند بتوانند هر چه سریعتر خود را با جامعه آمریکا وفق دهند. عبدالله به عنوان مترجم آنها فعالیت میکرد و به آنها کمک کرد گواهینامه رانندگی بگیرند و آنها را وارد مدرسه خلبانی کرد. ..................................... .
افبیآی، در طول بازجوییهای بعد از یازده سپتامر دریافت که البیومی در مقایسه با آنچه قبلا مشخص شده بود، روابط بسیار بیشتری با دولت عربستان داشته است. در حقیقت، طبق یکی از اسناد اف بیآی به تاریخ 14 اکتبر 2002، البیومی «روابط بیش از حدی با دولت عربستان» داشته است. این ارتباطات در اسناد افبیآی به این صورت تعریف شده است:
البیومی حسابدار یک سازمان هوانوردی شهری در عربستان از سال 1976 تا 1993 بوده است، زمانی که وی مجددا به آمریکا بازگشت؛
طبق اسناد افبیآی، البیومی تماسهای مکرری با Emir در وزارت دفاع عربستان، به عنوان مسئول کنترل ترافیک هوایی، داشته است؛
افبیآی همچنین شواهدی را در اختیار دارد که نشان میدهد البیومی 20 هزار
دلار از وزارت دارایی عربستان در یک برهه از زمان دریافت کرده است؛
زمانیکه البیومی برای ورود به سیستم آموزشی آمریکا در سال 1998 درخواست
پذیرش داده بود، نامهای سفارت عربستان در اختیار داشته مبنی بر اینکه
بورسیه کاملی از دولت عربستان دریافت میکند؛ و
البیومی زمانیکه در سندیگو بود، از وزارت دفاع عربستان از طریق شرکتی با
عنوان «ارجان» (Ercan) پول دریافت میکرده است. ..........................
از این شرکت پس از حوادث یازده سپتامبر به افبیآی گزارش داد که با وجود
اینکه البیومی تنها یکبار در این شرکت حاضر شده بود اما حقوق ماهانه از این
شرکت دریافت میکرده است. .................... اعلام کرد که، در ابتدا،
وی سعی کرده تا جلوی پرداخت ماهانه البیومی را بگیرد اما به او اعلام شده
که این شرکت در صورت عدم پرداخت به وی، قراردادش را از دست خواهد داد.
............................... به افبیآی اطلاع داد که در آن زمان این
مسئله را به فساد عربستان مرتبط دانسته است.
البیومی همچنین تماسهای مکرری با نهادهای عربستان در داخل آمریکا داشته است. در بررسی ریز مکالمات تلفن وی، افبیآی به این نتیجه رسید که البیومی با نهادهای عربستان در داخل آمریکا در فاصله زمانی ژانویه تا می 2000 تقریبا صد مرتبه تماس گرفته است. طبق اعلام افبیآی، البیومی با دستکم سه نفر در سفارت عربستان در واشنگتن، دو نفر در مرکز فرهنگی عربستان در واشنگتن، و سه نفر در کنسولگری عربستان در لسآنجلس در تماس بوده است. در بررسی ................. .................. البیومی، مأموران افبیآی دریافتند که وی تلفن فردی در کنسولگری عربستان در لندن را نیز در اختیار داشته است.
دو نفر از مأموران سابق سندیگو در جلسه استماع غیرعلنی به تاریخ 9 اکتبر سال 2002، به این مسئله پرداختند که آیا البیومی یک افسر اطلاعاتی بوده است. افسر سابق این پرونده در شهادت خود اعلام کرد:
به اعتقاد من، [البیومی] همانند یک افسر اطلاعاتی عربستان عمل کرده است. و اگر او با هواپیماربایان در ارتباط بوده باشد، که به نظر میرسد اینطور بوده است، اگر او اجارهنامه را امضا کرده، اگر کمک مالی یا پرداختی به آنها داشته، بنابراین من اعلام میکنم که به طور مشخص این احتمال وجود دارد که در این میان ارتباطی با سازمان اطلاعاتی عربستان وجود داشته باشد.
یکی از کاراگاهان ویژه مسئول در سندیگو اینطور شهادت داد که افبیآی گزارشهای متعددی از افرادی دریافت کرده بود که اعلام میکرد، البیومی یک افسر اطلاعاتی سعودی بوده است. پاسخ افبیآی به تاریخ 18 نوامبر نیز همسو با این مسئله عنوان شده که آیا افبیآی در حال حاضر نیز البیومی را یک افسر اطلاعاتی سعودی در نظر گرفته یا خیر. اف بیآی تأکید میکند که البیومی تا بعد از حملات یازده سپتامبر ...........................................................................................، اما پاسخ به درخواست کمیته همچنین از این امر حکایت دارد که «هیچ شواهدی وجود ندارد» که ثابت کند البیومی یک افسر اطلاعاتی سعودی بوده است.
افبیآی گزارشهایی را از منابع موثق پیش از یازده سپتامبر 2001 دریافت کرده بود که نشان میداد البیومی ممکن است یک افسر اطلاعاتی سعودی باشد. البیومی به عنوان فردی شناخته میشد که به مقادیر زیادی پول از طریق عربستان دسترسی دارد، علیرغم این حقیقت که وی ظاهرا هیچ شغلی هم نداشت. یک بار پیش از یازده سپتامبر، افبی آی اطلاعاتی دریافت کرد مبنی بر اینکه البیومی مبلغ 400 هزار دلار از عربستان سعودی دریافت کرده تا بودجه یک مسجد جدید در سندیگو را تأمین کند. افبیآی در خصوص البیومی در سال 1998 و 1999 تحقیقات ضدتروریستی انجام داد اما این تحقیقات در مرحلهای متوقف شده و پایان یافت.
تحقیقات افبیآی از یازده سپتامبر 2001 به بعد نشان داد که البیومی با برخی عوامل تروریستی ارتباطاتی داشته است. «پاسکال جی. دامورو» دستیار مدیر اجرایی ضدتروریسم و ضداطلاعات در جلسه استماع 9 اکتبر 2002 اینطور شهادت داد که:
[ما] با دولت ................. درباره جمعآوری اطلاعات در خصوص فردی با نام ..................... که با القاعده ارتباط داشته و ارتباطاتی با البیومی نیز دارد، گفتوگو کردیم.
علاوه براین، افبیآی نتایج تحقیقات درباره .................. البیومی را اینطور گزارش داد که «پس از ترجمه کامل و دقیق اسناد البیومی، مشخص شد که البیومی در مکاتباتش راهنماییهایی برای جوانان مسلمان ارائه میکرده و برخی از این نوشتهها را میتوان به عنوان متونی جهادگرا تفسیر کرد».
طبق اطلاعات بدست آمده توسط افبیآی پس از یازده سپتامبر 2001، البیومی همچنین در یکی از درخواست پذیرشهایی که برای مراکز آموزشی ارسال کرده بود، نوشته بود که برای شرکتی با نام «Dallah Avco» کار می کرده است. طبق یافتههای افبیآی، شرکت «ارجان» پیمانکار زیرمجموعه شرکت «Dallah Avco» به حساب میآید. طبق سند جداگانه .......، «Dallah Avco» نیز زیرمجموعه شرکت بزرگتری با نام «Avco Dallah Trans Arab» فعالیت دارد که این شرکت نیز خود، به صورت زیرمجموعه شرکت بزرگتر «توسعه و سرمایهگذاری البرکات» فعالیت دارد. شرکت «Avco Dallah» ظاهرا قراردادهایی را برای تمیزکردن و خدمات نگهداری هواپیما در سه فرودگاه مهم عربستان به امضا رسانده است. سند ........... از این امر حکایت دارد که ........................................................................... این شرکت ارتباطاتی با اسامه بنلادن دارد. دفاتر افبیآی در فوریه سال 2001 از ارتباط میان «Dallah Avco» و «البرکات» مطلع شدند، اما دفتر سندیگو ظاهرا هرگز این اطلاعات را دریافت نکرد.
طبق اسناد افبی آی، پرداختهای البیومی در مدت زمانی که الحازمی و المضار در آمریکا بودند، افزایش یافت. طبق یک بررسی جدید........... درباره روابط میان حملات تروریستی و عناصر دولت عربستان، پیش از اینکه الحازمی و المحضار وارد آمریکا شوند، البیومی در مجموع حدود 465 دلار ماهانه به عنوان مقرری دریافت کرده است. طبق سند ..........، در ماه مارس 2000، یک ماه پس از آنکه الحازمی و المحضار وارد سندیگو شدند، مقرری البیومی به بیش از 3700 دلار ماهانه افزایش یافت و تا دسامبر سال 2000 همان مقدار باقی ماند، درست زمانی که الحازمی سندیگو را ترک کرد. مقرری البیومی سپسس به حدود 3200 دلار ماهانه کاهش یافت و تا زمانی که البیومی در ماه آگوست سال 2001 ، حدود یک ماه قبل از حملات یازده سپتامبر، آمریکا را ترک کند همین مقدار باقی ماند.
یادداشت .......... مورخ 2 جولای 2002، به نادرست تأکید می کرد که همسر البیومی در زمانی که در سندیگو زندگی میکردند، ماهانه 1200 دلار از شاهزاده «حیفاء بنت سلطان»، همسر شاهزاده بندر بن سلطان سفیر عربستان در آمریکا دریافت کرده است. افبیآی حالا تأیید کرده که فقط همسر «اسامه باسنان» به صورت مستقیم از همسر بندر بنسلطان پول دریافت کرده، اما همسر البیومی تلاش کرده تا سه فقره چک متعلق به همسر سفیر عربستان را که در وجه همسر «باسنان» صادر شده بود، دریافت و به حسابهای شخصی خود واریز کند.
کمیته تحقیقات مشترک به این نتیجه رسید که در پروندههای افبی آی، اطلاعاتی وجود دارد که نشان میدهد اسامه باسنان نیز با المحضار و الحازمی در ارتباط بوده است. این ارتباطات شامل موارد ذیل میشود:
باسنان یکی از همکاران بسیار نزدیک عمر البیومی بوده
و در تماسهای تلفنی البیومی نیز زمانی که هر دو در سندیگو بودند، در روز
چندین بار نام وی آورده شده است. باسنان همچنین روابط نزدیکی با تعدادی
افراد دیگر مرتبط با هواپیماربایان داشته است از جمله «عمر بکاربشات» که در
اسناد افبیآی از وی با عنوان برادر ناتنی باسنان یاد شده است؛
طبق یکی از اسناد افبیآی به تاریخ 6 اکتبر 2001، باسنان به یکی از
مأموران مخفی اعلام کرده بود که از طریق البیومی با نواف الحازمی ملاقات
کرده است. وی در ادامه گفته بود که با دو نفر از نوزده نفر هواپیماربایان
یازده سپتامبر از طریق عمر البیومی دیدار داشته است. طبق سند افبیآی، وی
همچنین گفته بود که البیومی به این دلیل دستگیر شده بود که الحازمی و
المحضار را خیلی خوب می شناخت. این سند در ادامه میگوید، باسنان و البیومی
«مدتها با یکدیگر بسیار نزدیک» بودهاند.
باسنان در آپارتمانی روبروی خیابان محل زندگی الحازمی و المحضار زندگی میکرده است.
باسنان به یکی از منابع افبیآی پس از حملات یازده سپتامبر گفته بود که وی بیش از البیومی به هواپیماربایان کمک کرده است؛
اف بی آی از تماسها میان هواپیماربایان و یکی از دوستان نزدیک باسنان با نام «خالد الکید» (Khaled al-Kayed)، مطلع است. این فرد یک خلبان خطوط هوایی تجاری و مربی پرواز است که در سندیگو زندگی میکند. الکید در اعترافات خود به افبیآی اعلام کرد که در ماه می سال 2000، المحضار و الحازمی با او تماس گرفتهاند تا برای خلبانی هواپیمای جت بوئینگ آموزش ببینند.
اسناد افبیآی نشان میدهد که اسامه باسنان .............................................. . پاسخ افبیآی در تاریخ 18 نوامبر 2002 از این امر حکایت دارد که این یک فرضیه تحقیقات اولیه بر اساس گزارش یکی از مأموران مخفی بوده که افبیآی قادر به تأیید آن نیست. با این وجود اطلاعات بیشتری وجود دارد مبنی بر اینکه باسنان احتمالا با ............................. ارتباط داشته است. در سال 1992، در حالیکه باسنان در واشنگتن زندگی میکرد، از مرکز آموزشی عربستان سعودی به عنوان یکی از مراکز محل خدمت خود یاد کرده بود. اسناد افبی آی از این امر حکایت دارد که .........................................................................................
باسنان همچنین روابط دیگری با دولت عربستان نیز داشت. همسر باسنان کمکهزینه ماهانه از همسر سفیر عربستان دریافت میکرد. در تحقیقات جدیدی از محل زندگی باسنان، افبیآی نسخههایی از چکهای بانکی پیدا شد که در وجه همسر باسنان و از حساب همسر بندر بنسلطان در بانک Riggs صادر شده بود. افبیآی اعلام کرد که درخواستی در این بانک در رابطه با حساب همسر سفیر عربستان مطرح شده بود که از ژانویه 1999 به بعد ماهانه مبلغ 2000 دلار به همسر باسنان پرداخت شود. همسر باسنان نیز ظاهرا این مبلغ را تحت عنوان «خدمات پرستاری» دریافت کرده اما طبق سند .........، هیچ شواهدی درباره ارائه خدمات پرستاری توسط همسر باسنان وجود نداشته است.....................................
دستکم در یک مورد، باسنان یک فقره چک را مستقیما از حساب بندر بنسلطان دریافت کرده بود. طبق اعلام افبیآی، در تاریخ 14 می 1998، باسنان یک فقره چک از بندربنسلطان را با مبلغ 15 هزار دلار نقد کرده بود. همسر باسنان نیز دستکم یک فقره چک مستقیما از بندر بنسلطان دریافت کرده بود. او همچنین یک فقره چک دیگر را نیز از همسر بندر بنسلطان دریافت کرده بود که در تاریخ 8 ژانویه 1998 به مبلغ 10 هزار دلار نقد شده بود.
در تاریخ نهم اکتبر سال 2001، پاسکال جی. دامور در مقام دستیار مدیر اجرایی مبارزه با تروریسم افبیآی در جلسه استماع دراین رابطه گفت:
«من معتقدم که مبلغی پول از همسر بندر بنسلطان، دریافت شده است، ماهانه حدود 2 هزار دلار و در مجموع حدود 64 هزار دلار. اما اینکه دلیل اصلی این انتقال پول چه بوده هنوز مشخص نیست.»
............................................................................................................... اینطور شهادت داد که:
........................................................................................................... . او به افراد و گروههای مختلف و متعددی در سراسر جهان پول میدهد. ما توانستهایم برخی از اینها را متوجه شویم... اما شاید اگر بتوانیم کشف کنیم که وی به 20 گروه افراطگرای مختلف پول داده ، شاید اینجا به الگویی خاص برسیم.
افبیآی همچنین اطلاعات بیشتری بدست آورد که به طور مشخص نشان میداد باسنان یک افراطگرا است و از اسامه بنلادن حمایت میکرده است. در سال 1993، افبیآی مطلع شد که باسنان یک میهمانی برای Blind Shaykh در خانه خود در واشنگتن در اکتبر 1992 برگزار کرده است. باسنان همچنین در اظهاراتش به یکی از مأموران مخفی افبیآی از بنلادن بسیار تمجید کرده و از او به عنوان خلیفه رسمی و حاکم جهان اسلام یاد کرده است. طبق اعلام مأمور مخفی افبیآی، باسنان طوری درباره بنلادن صحبت کرده که «گویا او خداست». باسنان همچنین به این مأمور افبی آی اعلام کرده که شنیده دولت آمرکا صدور ویزا برای دانشجویان خارجی را متوقف کرده است. او چنین اقداماتی را غیرضروری میدانست چرا که معتقد بود همین الان نیز آنقدر مسلمان در آمریکا هستند که بتوانند آمریکا را نابود کرده و ظرف ده تا پانزده سال آینده یک کشور اسلامی تأسیس کنند. طبق اسناد افبیآی، باسنان همچنین خانواده بنلادن در عربستان را نیز میشناخت و با آن دسته از افراد خانواده وی که در آمریکا زندگی میکردند نیز تلفنی صحبت کرده بود.
شماره تلفنهایی که ابوزبیده را به شرکتی در آمریکا و یک دیپلمات سعودی در واشنگتن مرتبط میکرد
در تاریخ 28 مارس 2002، نیروهای آمریکا و ائتلاف دفتر تلفن ابوزبیده را که دولت آمریکا وی را به عنوان هماهنگکننده عملیاتی ارشد القاعده شناسایی کرده بود، بازیابی کردند. طبق یک سند افبیآی، « در بررسی ریز مکالمات وی، چند شماره در دفترتلفن زبیده پیدا شد که شماره آمریکا بود». یکی از این شمارهها در میان شمارهتلفنهای ثبت شده داخل آمریکا نبود و به شرکت «ASPCOL» در آسپن کلورادو تعلق داشت. در تاریخ 15 جولای 2002، افبیآی یک درخواست به دفتر دنور فرستاد تا این ارتباط بررسی شود. در تاریخ 19 سپتامبر 2002، مأموران دفتر افبیآی در دنور پاسخ این درخواست را دادند و اعلام کردند که تحقیقات اولیه را به پایان رساندهاند.
طبق اعلام دفتر دنور، شرکت ASPCOL شرکت مادری است که مدیریت امور اقامت بندر بنسلطان در کلورادو را به عهده داشت است. حفاظت از این مکان بر عهده شرکت امنیتی «سیمیتار سکیوریتی» رود. مأموران دفتر افبیآی در دنور همچنین تأکید کردند که نه ASPCOL و نه «سیمیتار سکیوریتی» شمارهای در کتاب تلفنهای آمریکا ندارند. علاوهبراین، دفتر وزارت خارجه کلورادو نیز هیچ سابقهای از ASPCOL پیدا نکرد. دفتر دنور تلاش نکرد تا هیچ تحقیقات محلی درباره این شرکت انجام دهد چرا که معتقد بودند انجام هرگونه تحقیقات محلی در رابطه با این شرکت به سرعت توسط کارکنان سفارت عربستان در آمریکا شناسایی میشود. به دلیل حساسیت این موضوع تصمیم بر این شد تا تحقیقات درباره این شرکت به حالت تعلیق درآید تا دستورالعمل بیشتری از دفتر مرکزی افبیآی دریافت شود.
طبق اعلام افبیآی، شماره تلفن فردی با نام .......................................... از «مکلین» در ویرجینیا در میان وسایل ابوزبیده پیدا شد. .................. ظاهرا یکی از محافظان شخصی سفارت عربستان در واشنگتن است. افبیآی حالا به این مسئله مظنون است که ممکن است او یک ........................................... بوده باشد. در سندی به تاریخ 17 سپتامبر 2002، افبیآی تأکید کرد که این سازمان تحقیقاتی را درباره ............... به دلیل وسعت و ارزش بالای محل اقامتش و فعالیت مشکوک وی در نزدیک شدن به یکی از مأموران جامعه اطلاعاتی آمریکا آغاز کرد. همچنین به نظر میرسید که ........................... با ................................................................................، که در ..............................................، در مکلین ویرجینیا سکونت داشته، در تماس بوده است. افبیآی بعدا این آدرس را به عنوان آدرس بندربن سلطان شناسایی کرد. بنا به اعلام افبیآی، ............. رسما راننده سفارت عربستان بوده است. شماره .......................... نیز با شرکت ASPCOL، شرکت بندر بنسلطان در کلورادو مرتبط اعلام شد.
همچنین باید بر این مسئله نیز تأکید شود که پاسخ اف بی آی به تاریخ 18 نوامبر 2002، از این امر حکایت دارد که «ردگیریهای سیا هیچ ارتباط مستقیمی میان شمارههای کشف شده در دفتر تلفن ابوزبیده و شمارههای داخل آمریکا پیدا نکرده است».
دولت آمریکا همچنین یک شماره دیگر مربوط به ویرجینیا در یکی از محلهای اختفای اسامه بنلادن در پاکستان پیدا کرد. این شماره به نام فردی با نام ................................ به ثبت رسیده که .................................................................................. در ماه ژوئن 2002 مورد بازجویی افبیآی قرار گرفت. وی توضیح نداد که چرا شماره او در محل اختفای بنلادن در پاکستان کشف شده اما اعلام کرد که معمولا خدماتی به یک زوج ارائه میداده که دستیاران شخصی بندر بنسلطان بودهاند. راننده این زوج فردی با نام ..................................................... بوده که در سفارت عربستان در واشنگتن مشغول به فعالیت بوده است. طبق ...................... معمولا ........................................... نامیده شده و مکررا به پاکستان رفته و بازمیگشته است.