صراط: یک روانشناس معتقد است بیش‌فعالی که گاهی خانواده‌ها از آن تحت عنوان شیطنت زیاد کودکان یاد می‌کنند در واقع نوعی اختلال رفتاری بوده که منشا اصلی آن علل ژنتیکی است که تشخیص و درمان آن حتما نیازمند وجود یک فرد متخصص در این زمینه است.
مهدی خادمی در گفت‌و‌گو با ایسنا، در خصوص کودکان بیش‌فعال و ویژگی‌های بارز این کودکان، اظهار کرد: بیش‌فعالی در کودکان نوعی اختلال شایع بوده و فعالیت کودکانی که به این اختلال مبتلا هستند خیلی پیچیده‌تر از سایر کودکان است و همه آنان کودکانی بسیار هیجان‌زده هستند که سعی دارند در همه کار‌ها دخالت کنند.
وی با تاکید بر اینکه پر‌تحرکی مهم‌ترین خصوصیت این کودکان است، ادامه داد: این کودکان همواره در وجودشان اضطراب و اجباری برای خراب‌کاری دارند و معمولا خیلی علاقه دارند که چیزی را بشکنند یا جسمی را پرتاب کنند.
این روانشناس با اشاره به اینکه یکی دیگر از ویژگی‌های بارز کودکان بیش‌فعال، کنجکاوی بسیار آنان است و همواره سعی بر این دارند که در کار‌های والدین و اطرافیان خود دخالت کنند، گفت: همچنین این کودکان خیلی کم‌دقت و کم‌تمرکز هستند و در همه امور خود عجله دارند.
خادمی افزود: کودکان بیش‌فعال احساس خطر نمی‌کنند و همیشه کار‌های خطرناک انجام می‌دهند، این امر گاهی منجر می‌شود که برخی از خانواده‌ها به آنان صفت بی‌باکی و شجاعت را نسبت دهند در حالی که واقعا احساس خطر برای همه افراد خصوصا کودکان امری طبیعی است و انجام اعمال خطرناک توسط کودکان هرگز نباید صفت پسندیده‌ای تلقی شود.
این روانشناس در خصوص علل بیش‌فعالی، گفت: معمولا بیش‌فعالی ژنتیکی و ارثی است و کودکانی که به این اختلال دچارند معمولا در خانواده‌هایی هستند که والدین یا خواهر و برادر آن‌ها نیز به این اختلال دچار بوده‌اند، همچنین نوع رفتار والدین و شرایط محیطی در ایجاد بیش‌فعالی موثر است.
وی با بیان اینکه عواملی نظیر اضطراب و استرس مادر در دوران بارداری در شکل‌گیری این اختلال موثر است، خاطرنشان کرد: تحقیقات نشان داده است که مصرف الکل و سیگار مادر در دوران بارداری نیز در ایجاد این اختلال در دوران جنینی بی تاثیر نیست و نقش به سزایی دارد.
عواقب بیش‌فعالی کودکان چیست؟
خادمی با بیان اینکه بازی با چاقو، کبریت و ... از گرایش‌ها و رفتار‌های غیر‌طبیعی این کودکان است و معمولا کودکان بیش‌فعال در آینده به سمت رفتار‌های پر‌خطر رفته و بزهکار می‌شوند، گفت: تمایل این کودکان به کار‌های خلاف مانند دروغ‌گویی، تقلب، دزدی و حتی سیگار کشیدن زیاد است و معمولا به دلیل کنجکاوی که دارند زودتر از سایر هم‌سالان خود به امور خلاف و خارج از قوانین ورود پیدا می‌کنند.
این روانشناس ادامه داد: همچنین با توجه به اینکه این کودکان خیلی کم‌دقت و کم‌تمرکز هستند، معمولا در یادگیری دروس نیز با مشکل مواجه هستند و همواره از انجام تکالیف مدرسه طفره می‌روند و از این‌رو این ویژگی منجر به افت تحصیلی آنان می‌شوند.
وی با تاکید بر اهمیت درمان این اختلال، عنوان کرد: اگر این اختلال در کودکان در همان سنین پایین معالجه نشود در بزرگسالی، افرادی با شخصیت‌های ضد اجتماعی، پر‌خطر، بزهکار، افسرده، پرخاشگر و ... می‌شوند همچنین عدم معالجه این کودکان در سنین پایین ممکن است منجر به لکنت زبان و تیک‌های عصبی آنان در بزرگسالی شود.
بیش‌فعالی بیشتر در چه کودکانی رخ می‌دهد و تشخیص آن چگونه است؟
خادمی با بیان اینکه حدود 8 تا 10 درصد از کودکان به این اختلال مبتلا هستند و هنوز دلیل اصلی بیش‌فعالی کودکان شناخته نشده است، گفت: بیش‌فعالی معمولا در پسران بیش از دختران شایع است و بر اساس آمار این اختلال در پسران حدود سه تا پنج برابر دختران است و در پسرانی که فرزند اول خانواده هستند بیشتر رخ می‌دهد.
این روانشناس با اشاره به اینکه یکی از مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد این است که اغلب خانواده‌ها شیطنت کودکان را با بیش‌فعالی اشتباه می‌گیرند، عنوان کرد: تشخیص اختلال بیش‌فعالی برای کودکان زیر پنج سال خیلی مشکل است و باید حتما توسط متخصصانی که در این زمینه فعالیت دارند، صورت گیرد.
وی ادامه داد: بروز ویژگی‌های بیش‌فعالی در کودکان در سال‌های اولیه رشد و پیش از ورود آنان به مدرسه بوده و تشخیص این اختلال از سه سالگی به بعد امکان‌پذیر است.
خادمی اضافه کرد: کودکان بیش‌فعال زیر سه سالی که شیر‌خوار هستند معمولا بیشتر از سایر کودکان هم‌سن خود گریه می‌کنند، همچنین میزان خواب و غذای آن‌ها نیز نسبت به سایر کودکان هم‌سن خود کمتر است و خیلی زیاد دستان و پا‌های خود را تکان می‌دهند.
والدین بیش‌فعالان به این نکات توجه کنند
این روانشناس در خصوص نکاتی که والدین کودکان بیش‌فعال باید به آنان توجه کنند، تصریح کرد: گرچه درمان این اختلال خیلی ضروری است، اما والدین چنین کودکانی قبل از اقدام به درمان آنان حتما از بیش‌فعالی و وجود این اختلال در کودکان خود مطمئن شوند و طوری نباشد که فقط برچسب بیش فعالی به این کودکان زده شود.
وی ادامه داد: معمولا والدین این کودکان به شدت از فعالیت‌ها و تحرکات بیش از اندازه آنان نا‌رضایتی دارند، اما دقت داشته باشند که باید با این کودکان با محبت و مهربانی رفتار کرد، تنبیه و برخورد‌های خشن نتیجه عکس می‌دهد همچنین والدین سعی کنند که برای تنبیه آنان فقط به دعواهای کوتاه و آرام مشابه قهر کردن بسنده کنند.
خادمی افزود: یکی از مهم‌ترین مواردی که باید به آن توجه شود این است که خستگی، علائم بیش‌فعالی را بیشتر می‌کنند از این‌رو والدین این کودکان حتما برنامه‌ای برای تنظیم خواب فرزندان خود داشته باشند و کودکان خود را از تماشای افراطی تلویزیون و بازی زیاد با کامپیوتر منع کنند.
این روانشناس افزود: درمان بیش‌فعالی زمان‌‍بر است و خانواده‌ها نباید انتظار داشته باشند که سریع کودکان خود این عادت و اختلال را کنار بگذارند، از طرفی درمان دارویی آن نیز برای برخی کودکان ضروری است که متاسفانه برخی از خانواده‌ها به دلیل اینکه فکر می‌کنند این اختلال فقط شیطنت زیاد است به دلیل عوارض دارویی از این نوع درمان پرهیز می‌کنند.
