صراط: رهبر معظم انقلاب اسلامی امسال را به عنوان سال «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» نامگذاری کردند که در واقع نقشه راه روشن و آینده‌ساز برای عبور از مراحل رشد و توسعه و رسیدن به پیشرفت همراه با عدالت است.
در چند سال اخیر در این زمینه گفتمان سازی‌های بسیاری صورت گرفته و حالا نوبت «اقدام و عمل» است به ویژه برای کسانی که مسئولیت اجرایی دارند.
با توجه به اهمیت موضوع اقتصاد مقاومتی با محمد وکیلی مسئول پیگیری اقتصاد مقاومتی در وزارت کشور که از سوی عبدالرضا رحمانی‌فضلی به این سمت منصوب شد گفت‌وگو کرده‌ایم.
وکیلی پیش از این معاون وزارت کار و امور اجتماعی و فرماندار تهران، شیراز، اراک، خرم‌آباد، بروجرد و ملایر و شهردار شهر مشهد، شیراز و قم بوده است؛ وی مهرماه 1392 به عنوان استاندار سمنان در دولت یازدهم معرفی شد و در آبان ماه 1394 از استانداری سمنان برکنار و محمدرضا خباز جایگزین وی شد.
آنچه می‌خوانید مشروح گفت‌وگوی فارس با وکیلی است:
رهبر معظم انقلاب، امسال را به عنوان سال «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» نامگذاری کردند و این تأکید رهبر انقلاب بیانگر اهمیت موضوع اقتصاد است، وزیر کشور نیز طی حکمی شما را در وزارت کشور به عنوان مسئول پیگیری اقتصاد مقاومتی در این وزارتخانه منصوب کرد، در این راستا چه اقداماتی را در دستور کار قرار داده‌اید؟
وکیلی: بعد از انقلاب 3 تهدید همیشه همراه ما بود؛ اول اینکه جنگ را بر ما تحمیل کردند، دوم جنگ نرم یا همان جنگ فرهنگی بود و سومین تهدید هم جنگ اقتصادی بوده که این 3 تهدید همیشه در عرض هم قرار داشته‌اند و در طول هم نیستند، ما همزمان که جنگ تحمیلی را داشتیم، جنگ فرهنگی و جنگ اقتصادی هم همراه آن بود.
*توانمندی دفاعی ما موجب شد هیچ‌گاه جرأت نکنند گزینه‌ها را از روی میز درآورند
خاطرمان باشد یکی از شعارهای اصلی اقتصاد ما استقلال بود و برای اینکه بتوانیم استقلال خود را به خوبی حفظ کنیم باید در همه بخش‌ها به خصوص در این سه بخش قوی باشیم، در دوران دفاع مقدس تلاش‌هایی شد و امروز شاهد این هستیم که در بخش دفاعی توانستیم از یک قدرت و توانمندی بالایی برخوردار باشیم که این توانمندی بالا امروز باعث شده که قدرت بازدارندگی را در مقابل همه ابر قدرت‌های نظامی داشته باشیم و با اینکه همیشه تهدید می‌کردند گزینه‌های ما روی میز است. هیچ موقع جرات نشد این گزینه‌ها از روی میز درآید و اگر ما قدرت نظامی بالایی نداشتیم حتماً از این بخش آسیب پذیر بودیم.
در جنگ فرهنگی متاسفانه دشمن موفق بوده کارهایی را انجام دهد ولی خوشبختانه مسئولان به این قضیه توجه کردند و توانستیم نسل جدید، نسل قبلی و حتی نسل آینده را در مقابل این آسیب‌ها واکسینه کنیم.
بحث مهم دیگر بحث جنگ اقتصادی بود که از روز اول انقلاب آن را شروع کردند، محدودیت‌هایی که برای ما گذاشتند به شکل تحریم اعمال شده است از این رو باید برای اینکه بتوانیم استقلال خود را حفظ کنیم، در جنگ اقتصادی هم خود را مقاوم کنیم و بتوانیم در مقابل تهدیدها و آسیب‌ها پایدار بمانیم.
حضرت آقا قبلا هم تاکیدات زیادی بر این داشتند که ما باید اقتصادمان مقتدر باشد و روی پای خود بایستیم که در نامگذاری سال‌ها می‌بینیم بیش از 10 سال عنوان‌های نامگذاری جهت گیری‌های اقتصادی بود؛ دولت ها هم به این امر توجه داشتند البته شرایط متفاوتی را در دولت‌ها شاهد بودیم که شرایط دولت یازدهم کاملاً متفاوت بود، ما فضای جهانی را در بعد اقتصادی متفاوت‌تر از گذشته می‌بینیم و شاهد این هستیم که یک اراده جدی در رابطه با اینکه بتوانیم فضای خوب اقتصادی در کشور ایجاد کنیم فراهم شده است.
اقتصاد مقاومتی قطعاً یک اقتصاد ریاضتی نیست
برای اینکه بتوانیم در مقابل جنگ اقتصادی قوی شویم بحثی که رهبر معظم انقلاب فرمودند، اقتصاد مقاومتی بود که خود ایشان به خوبی تبیین کردند که اقتصاد مقاومتی چیست؟ اقتصاد مقاومتی قطعا یک اقتصاد ریاضتی نیست و اقتصادی متکی به توانمندی‌های داخل کشور و منابع داخلی است که مهمترین آنها منابع انسانی است.
ما در داشتن منابع، یک کشور کاملاً برخورداری هستیم که در رابطه با نفت و گاز کشوری هستیم که در رده های اول تا سوم قرار داریم، در خصوص معادن بسیار غنی و مهمی که دنیا به آنها نیاز دارد معادن خوبی داریم کشور ما یک اقلیم متنوعی است همه این داشته‌ها بعلاوه اینکه در مرکزیتی از جهان قرار داریم که نزدیک 500 میلیون جمعیت مصرف کننده اطراف ما هست؛ راه‌های دسترسی و زیرساخت‌هایی که در کشور به جهت ارتباط با دنیای بیرون است ارتباط خوبی وجود دارد.
حالا این کشور اگر بخواهد در بخش اقتصادی استقلال خود را حفظ کند باید به این اقتصاد توجه جدی داشته و اقتصاد را به گونه‌ای پایه گذاری کند که آسیب‌ها و تهدیدها نتواند آن‌را دچار بحران و دچار مشکل کند؛ به همین جهت بود که حضرت آقا بحث اقتصاد مقاومتی را مطرح کردند تا بتوانیم بر این اساس نسبت به مقاوم سازی اقتصاد در مقابل همه جریانات آن را عملیاتی کنیم.
خوشبختانه دولت هم به این فرمایش رهبر انقلاب توجه جدی کرد و در همین راستا، ستاد فرماندهی را یکی از مدیران کشور که آقای جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور است برای این کار گذاشتند.
*دوران تئوری دادن و نظریه‌ها در رابطه با اقتصاد مقاومتی به پایان رسیده
برای عبور از بحث نظریه‌ها و رسیدن به عمل در زمینه اقتصاد مقاومتی چه اقداماتی باید انجام داد؟
وکیلی: ما باید بپذیریم که دوران دادن تئوری‌ها و نظریه‌ها در رابطه با اقتصاد مقاومتی تقریبا تمام شده، ما هیچ مطلب جا افتاده نظری و تئوری نداریم که بخواهیم به آن بپردازیم از این رو باید صرفاً وارد عمل شویم و بتوانیم کشور را از این تهدید برهانیم تا بتواند روی پای خود با توجه به همه داشته هایی که اشاره کردم در مقابل تهدیدها باقی بماند.
برای انجام این کار یک قرارگاه تشکیل شده که مسئول و اعضای قرارگاه مشخص شدند، من نمی‌دانم چرا رسانه‌ها و به ویژه رسانه ملی در رابطه با 10 تا پرسشی که حضرت آقا در رابطه با اقتصاد مقاومتی داشتند و به خوبی تبیین کردند و دیگر هیچ جای بحث نظری و تئوری باقی نگذاشتند آنگونه که باید کار نکردند؛ خوب است تمام رسانه‌های شنیداری و دیداری، مکتوب و غیر مکتوب روی این 10 موضوع کار جدی کنند.
اگر سرمایه‌های مردمی به بحث اقتصاد مقاومتی ورود پیدا کند چندین خاصیت دارد اول اینکه مردم چون خودشان سرمایه گذاری کردند از سرمایه شان حمایت می‌کنند و چون سرمایه گذاری کردند و اقتصاد با مردم گره خورد دیگر بحث واردات کالاهای غیر ضروری که در داخل امکان تولید دارد، متوقف می‌شود.
اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که باید با محوریت مردم باشد مردمی که دارای تجربه و تخصص و مهارت های لازم هستند، می‌توانند اقتصاد ما را در تهدیدها بیمه کند.
*برای عملیاتی کردن اقتصاد مقاومتی نیازمند آمایش سرزمین هستیم
اقتصاد مقاومتی را باید از حوزه تئوری و دنیای غیر این‌ها خارج و به حوزه عمل ورود بدهیم، ما برای اینکه بتوانیم اقتصاد مقاومتی را عملیاتی کنیم به شدت نیازمند این هستیم آمایش سرزمین را داشته باشیم و اقتصاد مقاومتی را برش‌های استانی بزنیم و حتی برش‌های شهرستانی بزنیم و با توجه به مزیت‌هایی که در هر استان و شهرستان هست تفویض اختیار کنیم تا در هر استان و هر شهرستانی با توجه به مزیت نسبی‌شان و توانمندی‌ها و منابعی که دارند بتوانند در عمل اقتصاد مقاومتی را اجرایی و پیاده کنند.
از این رو اولین چیزی که ما در بحث اقتصاد مقاومتی در عمل نیاز داریم شناخت کامل از آمایش سرزمین، مزیت‌های نسبی است و برای انجام این کار دولت لازم است که اختیارات خود را تفویض کند و مسئولیت بخواهد از مدیران استانی و شهرستانی و از همه آنها سندهایی را اخذ کند که در یک دوره زمانی تعریف شده با توجه به مزیت‌های نسبی که در هر شهرستان و استانی وجود دارد بتوانند منابع خود را فعال کنند و این منابع را در اختیار اقتصاد بگذارند.
*باید صنعتمان را رقابت‌پذیر کنیم
با توجه به پتانسیل‌هایی که در کشور وجود دارد چگونه می‌توان از این ظرفیت‌ها در جهت تولید داخلی استفاده کرد؟
هم در بخش صنعت و هم در بخش کشاورزی و هم در بخش خدمات و گردشگری پتانسیل‌های بسیار بالایی وجود دارد، ما در بخش صنعت اولین قدمی که باید برداریم این است صنعت و تولیدمان را با استانداردهای تولید جهانی، رقابت‌پذیر کنیم.
وقتی که صنعت ما در تولید و استانداردها رقابت پذیر شد دیگر لازم نیست نگران این باشیم که این تولید ما قابلیت‌های رقابتی را ندارد، باید صنعتگران را تقویت کنیم آموزش دهیم، حمایت و نظارت کنیم تا استانداردهای تولید را در استانداردهای جهانی رعایت کنند، این هم به درد بازار داخلی و هم بازار خارجی می‌خورد چراکه ما در محوریت 500 میلیون جمعیت قرار داریم.
*باید از ورود کالاهای غیرضرور جلوگیری شود
دوم اینکه باید تلاش کنیم که از واردات کالاهای غیر ضروری و کالاهایی که نیاز اولویت اول مردم ما نیست به شدت جلوگیری کنیم و نگذاریم که کالاهایی را به کشور ورود یابد که زمینه‌های لازم را ندارد.
در بخش صنعت بعد از اینکه ما به استانداردها توجه می‌کنیم باید از واردات غیر ضرور جلوگیری و از تولیدات داخلی حمایت کنیم، در تولید صنعت باید اولویت را به تولیدهایی دهیم که برای ما مزیت نسبی داشته باشد؛ صنایعی که امروز تولیدشان ارزش افزوده ایجاد نمی‌کند و رقابتی نیست، نباید به همان شکل گذشته باشد بلکه باید شکلش را تغییر دهیم.
از طرف دیگر واحدهای تولیدی ما که نیاز به سرمایه در گردش و نقدینگی دارند باید هم نیاز سرمایه در گردش و نقدینگی را تامین کنیم و از طرف دیگر فرصت‌های صادراتی را فراهم کنیم و واحدهای تولیدی که می‌توانند ارزش افزوده بالایی را ایجاد کند حمایت همه جانبه شوند هم از جهت تامین سرمایه و هم از جهت اینکه بتوانیم فضای صادراتی برای آنها فراهم کنیم و حتی اگر لازم بود معافیت‌های مالیاتی داخل کشور به عنوان مشوق داشته باشیم و این مشوق‌ها را هم برای آنها ایجاد کنیم و واحدهای تولیدی که از دستگاه‌های دولتی و واحدهای دیگر طلب دارند طلب‌های آنها هم داده شود تا بخش صنعت ما بتواند به این شکل احیا و رقابتی شود.
*یکی از مواردی که باعث بالارفتن هزینه تولید شده نرخ سود بانکی است
اقدام دیگر که در رابطه با واحدهای صنعتی باید انجام شود این است که باید هزینه تولید را به شدت پایین بیاوریم، تولید ما باید بتواند رقابتی عمل کند. متاسفانه امروز هزینه تولید بسیار بالاست یکی از مواردی که باعث بالا رفتن هزینه تولید شده نرخ سود بانکی است.
قیمت تمام شده پول امروز بالای 30 درصد است، از این رو نمی‌توان تولیدی را انجام داد که بتواند با مشابه خارجی‌اش رقابت کند. هزینه بالای تولید باعث می‌شود قیمت تولید بیشتر و گرایش مردم از مصرف تولید داخلی کاهش یابد که باید ما به شکل‌های مختلف هزینه تولید را کاهش دهیم؛ چه در قسمت انرژی چه مالیات و چه در بخش‌های بانکی باید هزینه تولید پایین بیاید.
وقتی که در قسمت بانکی و هزینه‌های تولید ورود یابیم باید نظارت جدی کنیم، پولی که برای تولید گذاشته می‌شود مشوق‌هایی که برای تولید گذاشته می‌شود به هیچ وجه اجازه ندهیم جای دیگری مصرف شود. متاسفانه در گذشته وام‌هایی که داده می‌شد و بخشودگی‌هایی که بود در بخش تولید مصرف نمی‌شد بلکه در بخش‌های دیگر می‌رفت که با آن سوداگری می‌کردند که در این زمینه هم باید نظارت جدی انجام شود.
با توجه به اینکه حدود یک‌ماه از انتصاب شما در این سمت می‌گذرد آیا در این مدت برنامه خاصی داشته‌اید؟ با استانداران جلسه‌ای در این راستا برگزار شده است؟
وکیلی: همان طور که در حکم آقای وزیر مشخص است ما مسئول هماهنگی هستیم نه اجرا، چون من خودم استاندار بودم و مسئولیت‌های اجرایی متفاوتی داشتم، از وضعیت موجود شناخت دارم، این شناخت به ما کمک می‌کند که اطلاعات موجود در دستگاه‌ها، NGO های مختلفی که در سطح کشور هستند، اطلاعاتی که استانداران در استان‌ها و فرماندارها در شهرستان‌ها دارند این اطلاعات را به خوبی دسته بندی و راهکارهای اجرایی و عملی را از آنها احصا کنیم و بتوانیم پیشنهاد دهیم که در این قسمت با بخشی از استانداران وارد مذاکره شدم و بخش دیگر را ادامه می‌دهیم.
در اقتصاد مقاومتی باید به بحث‌های عملیاتی پرداخت
همچنین با مجموعه‌های علمی کشور هم ارتباط برقرار می‌کنیم، باز تاکید می‌کنم ما دیگه کمتر نیاز داریم به بحث‌های نظری و تئوری بپردازیم بلکه باید روی بحث‌های عملیاتی فکر کنیم و راهکارهای عملیاتی را برای اینکه اقتصاد را مقاوم کنیم و در مقابل هر نوع آسیب آنها را اجرایی کنیم اتخاذ نماییم.
برای مثال زمانی که از اقتصاد مقاومتی صحبت می‌کنیم نباید رسانه‌های عمومی و شهرهای ما تبلیغ مصرف کالاهایی را داشته باشند که نیاز اولیه مردم ما نیست، ما در زمانی و شرایطی زندگی می‌کنیم که نیازهایمان نامحدود ولی منابع‌مان محدود است، نباید با تبلیغات مردم را مصرف گرا کنیم.
در زمانی که اقتصاد مقاومتی داریم تبلیغ مصرف گرایی آن هم مصرف‌هایی غیرضروری به عنوان یک سم مهلک و تیری است که به اقتصاد مقاومتی شلیک می‌شود؛ همه مردم، همه مسئولان و همه کسانی که دلسوز به حال اقتصاد کشور هستند باید مواظبت کنند، هدایت و مدیریت کنند که نگذاریم با تبلیغات غیر موثر مردم را به مصرف‌هایی که نیاز ندارند وادار کنیم.
باید عیب‌های کالاهای تولید داخل را گرفت و وادار کنیم تولیدهای داخل به استانداردها برسد. چرا به جای اینکه بخواهیم تولیداتمان را استاندارد کنیم که مردم آنها را مصرف کنند تبلیغ تولید خارجی را می‌کنیم؟
البته در بعضی از تولیدات ممکن است واردات آن کالا برای ما بهتر از تولیدش باشد ولی آنچه را که تولید می‌کنیم چرا نباید رقابتی باشد؟ باید دید آنچه امروز برای مصرف تبلیغ می‌شود نیاز اولیه ما هست یا نیاز ثانویه؟ اگر احیانا نیاز ما هست چرا مواد اولیه‌اش را وارد و خودمان در داخل تولید نکنیم؟ چرا باید کالای مصرفی را وارد کنیم این ها از مسائلی است که مردم باید حساسیت داشته باشند و مسئولان و رسانه‌ها برای درآمد خود متکی به این نباشند که هر تبلیغی را در اقتصاد مقاومتی ورود دهند و مردم را با تبلیغات پر زرق و برق به مصرف گرایی وادار کنند.
اقتصاد مقاومتی اقتصاد ریاضتی نیست ولی ما باید تا زمانی که کاملا متکی به منابع داخلی نشدیم و با تحریم ممکن است آسیب ببینیم از مصارف غیر ضروری اجتناب کنیم و مواردی را تبلیغ کنیم که ضرورت و اولویت کشور و مردم هست.
آقای وکیلی در بحث اقتصاد موضوع دیگری که وجود دارد ارتباط ایران و سایر کشورها، برجام و قضیه رفع تحریم‌ها است؛ همچنین شاهدیم برخی از مقامات کشورهای دیگر به داخل کشور می‌آیند و موضوع روابط اقتصادی با ایران مطرح می‌شود؛ در این شرایط وظیفه دولت در پرداختن به تولید داخلی چیست؟
وکیلی: حتماً و حتماً باید به تولید داخل پرداخته شود، جلب و جذب سرمایه گذار متفاوت است با اینکه برای واردات کالاهای غیرضرور مرزهای کشور را به طرف آنها باز کنیم، ما می‌گوییم کالاهای غیر ضروری غیر اولویت دار و کالاهای مصرفی نباید موضوع تبلیغات ما باشد، این به معنی این نیست که ما درب‌های کشور را به روی بازارهای جهانی ببندیم.
امروز اگر بحث دهکده جهانی است از این باب است که همه جهان می‌توانند تعامل‌های مثبتی با هم داشته باشند و ما هم در این تعامل حضور جدی داریم.
رئیس‌جمهور آقای روحانی هم امروز تمام تاکیدشان بر این است که جلب و جذب سرمایه گذار باشد، ورود سرمایه‌گذار برای سرمایه‌گذاری در کشور خودش یکی از مولفه‌های امنیت ملی خواهد بود، هر سرمایه گذاری از هرکجای دنیا ورود پیدا کند به هر کشوری و به کشور ما قطعاً آن کشور که این سرمایه گذار در آن می‌آید مسئولین کشور تلاش می‌کنند که از سرمایه گذارشان حمایت کنند. اگر سرمایه گذاران خارجی در کشور ما با نظارت زیاد شود به امنیت ملی ما کمک می‌کند ولی باید این نوع سرمایه گذاری‌ها توجه کنیم که اولاً در راستای نیاز کشور باشد و این سرمایه گذاری مونتاژ صرف نباشد بلکه انتقال تکنولوژی باشد تولید بالا باشد و بازارهای مصرفش وجود داشته باشد و مواد اولیه اش در داخل ایران باشد.
این نوع سرمایه گذاری بسیار با ارزش است و باید از آن حمایت کنیم. سیاست دولت و روحانی و تاکیدهایی که رحمانی فضلی به عنوان وزیر کشور در جلسات استانداران داشتند این بوده فضای جلب و جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی به شدت فعال شوند، امنیت سرمایه گذاری در داخل فراهم شود تا با ورود سرمایه که دانش تکنولوژی در کنارش باشد بتوانیم زیرساخت‌های اقتصادی‌مان را قوی کنیم و بتوانیم در مقاوم سازی آنها موثر باشیم.
اقتصاد مقاومتی را از حالت تئوری و حالت نظری باید خارج کنیم، به اندازه کافی صاحب نظران علمی و متخصص و ماهر ما در رابطه با مسائل نظری و تئوری اقتصاد مقاومتی بحث کردند، بعید می‌دانم چیزی را در این بخش کسر داشته باشیم از این رو باید وارد عمل شویم و در عمل آنها را برطرف کنیم.
برای انجام این کار ما دکترینی که داریم باید به آن توجه کنیم که برای اقتصاد ملی، عزم ملی احتیاج هست همه و همه باید احساس کنند که در این موضوع شریک و سهیم‌اند و اگر شما همان‌طور که آقا فرمودند یک کالای ایرانی خریدید یعنی اشتغال ایجاد کردید اگر کالای ایرانی را نخریدید یعنی یک اشتغال را از بین بردید.
ما برای اقتصاد مقاومتی که یکی از خروجی‌های اقتصاد مقاومتی انتقال پایدار است باید عزم ملی داشته باشیم، رسانه‌های عمومی و دولت ما باید فرهنگ سازی کند جامعه‌ای که می‌خواهد روی پای خود بایستد و آسیب‌ها را از روی خود دور کند و استقلال خود را حفظ کند، خرید کالای خارجی به یک ضد ارزش در جامعه تبدیل شود.
اقتصاد مقاومتی مدیریت جهادی می‌خواهد
فرهنگسازی در داخل و تبلیغات در داخل، یکی از موضوعاتی است که در اقتصاد مقاومتی بسیار حائز اهمیت است، بحث دیگر که در اقتصاد مقاومتی باید عمومی باشد، مدیریت جهادی است، با تعارف و خواهش و تمنا نمی‌توانیم اقتصاد مقاومتی را اعمال کنیم، اقتصاد مقاومتی همان طور که گفتم عزم ملی می‌خواهد، سه قوه باید پای کار بیایند و محکم بایستند، ما در زمانی که می‌خواهیم اقتصاد مقاومتی را پیاده کنیم بحث مفاسد اقتصادی اصلاً جایگاهی ندارد.
قوه قضائیه ما و دستگاه‌های امنیتی ما با مفسدین اقتصادی باید به گونه‌ای برخورد کنند که هیچ کسی جرأت مفسده اقتصادی نداشته باشد و یک دفعه گفته شود هزار میلیارد برده‌اند حالا چطور محاکمه کنیم این با اقدام مدیریت جهادی که می‌خواهد اقتصاد مقاومتی را عملیاتی کند همخوانی ندارد.
