این 50 تن گزیده‌ای از اشخاصی هستند که در حرم رضوی به خاک سپرده شده‌اند و طی این گزارش و گزارش‌های دیگر به معرفی آنان می‌پردازیم. این افراد محبان اهل بیت(س) و عالمان برجسته عصر خود نیز به شمار می‌رفتند، کسانی که خواستند حیات ابدی‌شان همچون زندگی دنیایی‌شان در کنار حضرت ثامن‌الحجج(ع)، امام رئوف شیعیان بگذرد.
آیت الله میرزا علی فلسفی (1299- 1384 ه.ش) وی در تهران به دنیا آمد دروس حوزه را در تهران و نجف آموخت و خود به مقام استادی رسید و از استاد خود آیت‌الله خویی اجازه اجتهاد دریافت کرد. سال 1340 شمسی به تهران بازگشت و به تدریس و تعلیم معارف اسلامی و اقامه جماعت در مسجد لُرزاده مشغول شد. سال 1350 شمسی جهت تدریس دروس حوزوی به مشهد آمد و درس خارج ایشان به یکی از پررونق‌ترین دروس فقه و اصول این حوزه مبدل شد. ده‌ها تن از طلاب و فضلای حوزه از محضر ایشان بهره جستند. ایشان در دهه 50 شمسی از ارکان حوزه علمیه مشهد در حمایت از انقلاب بود .
آیت‌الله مجتبی قزوینی (1318- 1386 ه.ق) وی از علمای وارسته و از ارکان مکتب تفکیک است. علوم حوزوی را در شهرهای قزوین، تهران، نجف، قم و مشهد در محضر آیات عظام سید محمد کاظم یزدی، میرزا مهدی غروی اصفهانی، حاج اقا حسین قمی، سید موسی زرآبادی و بزرگانی دیگر آموخت. سال 1341 قمری به مشهد آمد و به مدت 40 سال در حوزه علمیه مشهد به تدریس پرداخت، او زندگی بسیار ساده‌ای داشت و نمونه مجسم پرهیزکاری و پارسایی بود.
آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی (1270- 1339 ه.ش) وی از بزرگترین مدرسین معاصر حوزه علمیه به شمار می‌رود، دروس حوزوی را در شهرهای قزوین، تهران و نجف آموخت و پس از آن به مشهد آمد و مدتی از محضر آیت الله میرزا مهدی غروی اصفهانی و بزرگانی دیگر استفاده برد و خود به تدریس سطوح عالی و خارج پرداخت و توانست با پرورش شاگردان نامدار، تاثیر انکارناپذیری بر فضای علمی و معنوی حوزه مشهد بگذارد. آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب، آیت الله واعظ طبسی، آیت الله میرزا مهدی نوقانی، استاد کاظم مدیرشانه‌چی، استاد محمدرضا حکیمی و بزرگانی دیگر از شاگردان مکتب مرحوم قزوینی به شمار می‌روند.
آیت‌الله شیخ ذبیح‌الله قوچانی (1329- 1414 ه.ق) وی مقداری از علوم حوزوی را در شهرهای قوچان و مشهد آموخت، سال 1351 قمری به نجف اشرف هجرت کرد و پس از بیست سال اقامت در نجف و نیل به درجه اجتهاد به قوچان بازگشت و در آنجا به ترویج و نشر احکام اسلامی و تدریس علوم دینی پرداخت. پس از 10 سال خدمت فرهنگی در قوچان، سال 1381 قمری مجاورت دائمی حضرت ثامن‌الحجج علیه السلام را اختیار کرد. از اقدامات مفید وی تاسیس مدرسه علوم دینی محمودیه شهر فاروج است که طلاب علوم دینی تا سطج لمعتین و رسائل در آنجا به تدریس می‌پردازند.
آیت‌الله محمدرضا کلباسی (1295- 1383 ه.ق) وی در اصفهان متولد شد مقداری از دروس حوزوی را در شهرهای اصفهان و تهران آموخت سپس عازم نجف شد و خدمت بزرگانی چون آخوند خراسانی، سید محمد کاظم یزدی و شریعت اصفهانی درس خواند بعد از آن به اصفهان رفت و به تدریس پرداخت و سرانجام برای اقامت دائم به مشهد آمد و تا پایان عمر در این شهر بود و در همه حرکت‌های دینی و سیاسی مردم مشهد به خصوص نهضت ملی کردن نفت از گردانندگان اصلی نهضت در خراسان به شمار می‌رود.
آیت‌الله شیخ محمد کوهستانی (1308- 1392ه.ق) وی در روستای کوهستان از توابع بهشهر مازندران متولد شد، دروس حوزوی را تا مقطع سطح در مازندران و مشهد تحصیل کرد و سپس عازم نجف شد و در دروس آیت عظام نایینی و سید ابوالحسن اصفهانی شرکت کرد پس از نیل به درجه اجتهاد به وطن مراجعه کرد و در روستای کوهستان ساکن شد. ایشان عالمی ربانی و زاهدی راستین بود و کرامات بسیاری به وی نسبت داده شده است. در روستای کوچک کوهستان پنج مدرسه بنا کرد و از حوزه علمیه وی صدها اندیشمند خودساخته بیرون آمدند. دانشمند فرزانه شهید سید عبدالحمید هاشمی‌نژاد از تربیت‌شدگان مکتب ایشان است.
آیت‌الله شیخ حبیب‌الله گلپایگانی ( 1297- 1384 ه.ق) وی مقدمات علوم را در شهر گلپایگان فرا گرفت و در 16 سالگی جهت ادامه تحصیل به اصفهان رفت و مدت 21 سال در اصفهان به کسب معارف الهی مشغول شد. سال 1296 شمسی به قصد کسب فیض پیاده به مشهد آمد و به تدریس فقه و تفسیر مشغول شد و به مدت نیم قرن تدریس، شاگردان بسیاری را تربیت کرد.
علامه شیخ صالح مازندرانی معروف به سمنانی ( 1297- 1391 ه.ق) وی فرزند میرزا فضل‌الله معروف به علامه حائری مازندرانی و علامه سمنانی، در شهر کربلا متولد شد. در سنین جوانی در مازندران از حضور پدر خود و علمای دیگر بهره‌مند و سپس عازم نجف شد و در درس آیات عظام آخوند خراسانی، سید محمد کاظم یزدی و بزرگان دیگر شرکت کرد و به درجه اجتهاد رسید، ایشان سال‌ها در مازندران زندگی کرد و بعدها به سمنان رفت و آخرین سال‌های عمر خود را در این شهر سپری کرد در شعر و ادب فارسی و عربی دست داشت و دیوان شعری از ایشان یادگار مانده است و رساله‌هایی در فقه، حکمت و کلام تدوین کرده است.
میرزا حبیب‌الله مجتهد خراسانی (1266- 1327 ه.ق) وی در مشهد به دنیا آمد پس از فراگیری علوم ادب، فقه و اصول عازم نجف شد. وی با ادبای شهرهای کاظمین و بغداد در ارتباط بود، زبان فرانسه فراگرفت و از آموزه‌های میرزا مهدی گیلانی متخلص به حبیب "خدیو" متاثر شد. میرزا حبیب تحت تاثیر میرزا قاسم درگزی عارف معروف به یکباره دست از ریاست دینی کشید و خلوت‌نشین شد و به تکمیل نفس و سیر در عالم باطن روی آورد. میرزا روح بیدار زمان خود بود و از حرکت‌های سیاسی و فرهنگی عصر خود آگاهی داشت و شعر می‌سرود، دیوانی از وی بر جای مانده است که به چاپ رسیده است.
محمدباقر محقق سبزواری (1017- 1090 ه.ق) مولی محمدباقر فرزند مولی محمد مؤمن مدفون در گنبد سبز در روستای نامن سبزوار به دنیا آمد، محمد باقر سبزواری روزگار جوانی را در اصفهان گذراند تحت تاثیر مکتب اصفهان در فقه و فلسفه به کمال رسید، او از بزرگان اصحاب مجلسی اول و شاگردان بلند پایه شیخ بهایی بود که چندین سال در اصفهان زمان شاه سلیمان صفوی منصب امامت جمعه و شیخ‌الاسلامی را برعهده داشت، سال 1803 ه.ق به مشهد هجرت کرد و مدرسه سمیعیه یا باقریه را تجدید بنا کرد و به تدریس مشغول شد آثار و نگاشته‌های او شرح زبده الاصول شیخ بهایی، کفایة الاحکام در فقه و روضة الانوارعباسی است.
میرزا عبدالرحمان مدرس (1268- 1328 ه.ق) وی در شیراز متولد شد، در 11 سالگی همراه پدر به مشهد آمد و در محضر میرزا احمد مدرس، حاج ملاهادی سبزواری شاگردی کرد 1291 ه.ق به عنوان مدرس اول آستان قدس برگزیده شد و در کنار آن به تحقیق و تالیف روی آورد از جمله تالیفات وی کتاب ارزشمند تاریخ علمای خراسان است که به درخواست ناصرالدین شاه قاجار نوشت، در این کتاب شرح حال علما و دانشورانی منعکس شد که از سال 1136 تا 1294ه.ق در مشهد زندگی می‌کردند.
آیت‌الله میرزا احمد مدرس یزدی (1306، 1391 ه.ق) وی در یزد متولد شد و پس از یادگیری مقدمات و سطح عازم مشهد شد و در درس خارج حضرات آیات سید عباس شاهرودی و حاج آقا حسین قمی شرکت و از معارف بلند آنان برخوردار شد و خود سال‌ها به تدرس مشغول شد ایشان ضمن تدریس در مسجد ملا هاشم، اقامه جماعت نیز می‌کرد. در طول 60 سال اشتغال هرگز از وجوهات شرعی استفاده نکرد تنها یکی دو سال آخر عمر که توان خویش را به کلی از دست داده بود از روی اجبار به قدر کفاف از این وجوه برای تامین معیشت خود بهره گرفت.
آیت لله میرزا حسن‌علی مروارید (1329، 1425) در مشهد پا به عرصه وجود نهاد، علوم و معارف اسلامی در حوزه علمیه مشهد نزد عالمانی چون حاج شیخ حسن علی اصفهانی معروف به نخودکی، حاج شیخ هاشم قزوینی و آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی آموخت قریب 40 سال در مشهد به تدریس خارج فقه و معارف دینی پرداخت. کتاب تنبیهات حول مبدا و المعاد خلاصه‌ای از درس‌های معارف ایشان است که در دوره‌های متعدد به تدریس پرداخته بود.
دو مدرسه علمیه بعثت و سعادت توسط ایشان بنا شد و در مدرسه میرزا جعفر، مسجد ملا هاشم و ملا حیدر امامت جماعت را به عهده داشت و نمازهایش از دیر باز مورد استقبال مجاوران، زائران و محل اجتماع علما و فضلا بود در حرکت‌های اعتراض‌آمیز علما و همه رویدادهای مهم دوران پیروزی انقلاب اسلامی مشارکت جدی داشت. ایشان هرروز به حرم امام رضا(ع) مشرف می‌شد و تا آخر عمر این رسم را ترک نکرد.
حجت الاسلام دکتر سید جواد مصطفوی (1301- 1368ه.ش) وی در روستای طرق حومه مشهد متولد شد. سال 1321 شمسی دیپلم گرفت و به تحصیل علوم دینی روی آورد و دروس سطح و خارج حوزه را در تهران به پایان رسانید. سال 1331 شمسی به خدمت وزارت فرهنگ درآمد و در مدارس دولتی به خدمت مشغول شد یک‌سال به دانشکده معقول و منقول تهران (الهیات فعلی) راه یافت و پایانامه خود را با عنوان رابطه قرآن و نهج البلاغه گذراند و به دریافت مدرک علمی دکترا راه یافت. تا پایان عمر از سال 1348 تا پایان عمر در الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد به تدریس و تحقیق مشغول بود. وی سال 1362 به حکم تولیت آستان قدس رضوی، آیت‌الله واعظ طبسی به ریاست دانشگاه علوم رضوی مشهد منصوب شد و برای پی‌ریزی تشکیلات این مرکز نوبنیاد زحمات فرآوانی را متحمل شد.
میرزا هدایة الله فرزند میرزا مهدی شهید (1178- 1248 ه.ق) وی از علما و فقهای نامدار در عصر خود بود و در تمام خطه خراسان نفوذ تام داشت. در جوانی از محضر پدر بهره برد و در فقه، فلسفه، کلام و ریاضی تخصص یافت، پس از درگذشت پدر ریاست عامه خراسان را بر عهده گرفت. وی برای ایجاد آرامش، دفاع از محرومان و رشد جامعه گرایی تلاش زیادی داشت.
آیت‌الله سید محمد هادی میلانی (1313- 1395 ه.ق) وی از فقهای نامدار شیعه در نجف به دنیا آمد پس از گذراندن مقدمات و شرکت در دوره خارج فقه به مقام رفیع اجتهاد نائل شد. در فلسفه، کلام، مناظره، تفسیر و ریاضیات نیز علم‌آموزی کرد. در سال 1332 ه.ش جهت زیارت مرقد مطهر امام رضا(ع) به مشهد مشرف شد و به درخواست مردم و برخی از علمای آن روز خراسان، در مشهد ماند و از زمان اقامت تا آخرین سال حیات پربار خود به تدریس خارج فقه و اصول مشغول بود و صدها چهره برجسته در محضر ایشان شاگردی کردند. وی فعالیت‌های دینی و سیاسی چشمگیر داشت و از زمان شروع نهضت بیداری اسلامی به رهبری امام(ره)، از حامیان اصلی نهضت بود و در راستای تحقق نظام جمهوری اسلامی گام برداشت.
آیت‌الله میرزا علی اکبر نوقانی (1300- 1370 ه.ق) وی در محله نوقان مشهد چشم به جهان گشود، در مشهد به تحصیل دانشهای دینی پرداخت، سپس رهسپار نجف شد و پس از چندین سال مجاهدت علمی و رسیدن به درجه اجتهاد به مشهد بازگشت و 40 سال از عمر خود را در راه تدریس و خدمات معنوی به مردم خراسان و اعتلای فرهنگ ین سرزمین صرف کرد. او با امام خمینی(ره) رابطه بسیار دوستانه‌ای داشت. امام(ره) وقتی به مشهد می‌آمد به بیت ایشان وارد می‌شد و مکاتباتی نیز داشتند و پس از ارتحال میرزا، امام به قصد ابراز تسلیت و دلجویی به مشهد آمد و هفته‌ای در منزل فرزندش، میرزا مهدی نوقانی به سر برد؛ میرزا خطیبی توانمند بود و با بیان دلنشین خود مردم را متوجه معرف الهی می‌کرد. منبر ایشان سرشار اطلاعات تاریخی، اخبار سلف و پند و اندرز آمیخته با شعر و ادب بود.
آیت‌الله میرزا محمدمهدی نوقانی (1305- 1371 ه.ش) در مشهد به دنیا آمد و پس از خواندن دورس کلاسیک به تحصیل علوم دینی پراداخت و از محضر بزرگانی مانند مدرس یزدی، پدر خود میرزا علی اکبر، حاج شیخ هاشم قزوینی و در اواخر نیز از محضر آیت الله میلانی کسب فیض کرد. ایشان از شخصیت‌های برجسته و علمای معاصر حوزه علمیه مشهد بود و در زندگی پربرکت خود خدمات شایانی در راه انقلاب اسلامی انجام داد.
آیت‌الله شیخ علی اکبر نهاوندی (1278- 1369 ه.ق) در نهاوند به دنیا آمد پس از آموختن مقدمات به عتبات عالیات مهاجرت کرد و در سامرا و نجف اقامت گزید و از محضر بزرگان حوزه استفاده برد، او به درجه اجتهاد و اجازه روایت دست یافت و به جامعیتی رسید که شایستگی عنوان "علامه" را پیدا کرد. سال 1278 شمسی به مشهد آمد و مجاور امام عالمان شد و به مدت 12 سال در مسجد جامع گوهرشاد مردم را ارشاد و به اقامه نماز می‌پرداخت. از آثار وی می‌توان به بیان رفیع در احوال خواجه ربیع، خزینه الجوهر فی زینه المنابر، العبقری، الحسان فی تواریخ صاحب الزمان و گلزار اکبری و لاله زار منوری نام برد.
شیخ مهدی واعظ خراسانی (1286- 1370 ه.ق) در مشهد به دنیا آمد؛ فقه، اصول، تفسیر و حکمت آموخت و سپس به تمرین وعظ و خطابه پرداخت و در اندک زمانی باتوجه به قدرت حافظه قوی، احادیث و روایات زیادی را حفظ کرد و سخنوری توانا شد. سال‌های متمادی در جلو ایوان دارالسیاده و شبستان مسجد گوهرشاد منبر می‌رفت. تعلیمات دینی او منحصر به شهرهای بزرگ ایران نبود و او در شهرهایی همچون بخارا، کربلا، کاظمین، سامرا و مخصوصا نجف به منبر می‌رفت و علمای بزرگی چون آخوند خراسانی و شیخ ابوالحسن اصفهانی پای منبر او می‌رفتند و مورد احترام ایشان بود.
شیخ غلامرضا واعظ طبسی (1313- 1355 ه.ق) وی در طبس چشم به جهان گشود. پس از تحصیلات مقدماتی سال 1341 ه.ق به قم هجرت کرد و از محضر علمای قم و بیشتر نزد آیت‌الله مرعشی نجفی بهره برد و به کار تبلیغ پرداخت، مرحوم واعظ طبسی، واعظی خوش بیان بود و با متانت و آرامش سخن می‌گفت؛ شیوه دلنشینی در سرآغاز سخنرانی‌های خود داشت گاهی سخنان خود را با مقدمه سعدی بر کتاب گلستان آغاز می‌کرد، این نوآوری چنان جاذبه داشت که مردم از همه جا به پای سخنرانی او کشیده می‌شدند. ایشان در شهرهای بزرگی مانند قم، همدان و یزد به وعظ می‌پرداخت و در مخاطبین خود شور ایمانی خاص برمی‌انگیخت. در همدان پای منبرش مسلمانان، یهود و نصاری شرکت می‌کردند و تحت تاثیر سخنانش اشک از چشمانشان جاری می‌شد. او نخستین واعظی بود که روی منبر خود علیه اقدامات رضاخان، کلاه فرنگی و زمزمه رفع حجاب سخن گفت.
حجت الاسلام شهید سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد (1311- 1360 ه.ش) این مجاهد شهید در بهشهر متولد شد. دروس حوزوی و معارف الهی را در روستای کوهستان بهشهر از محضر آیت الله کوهستانی و پس از آن در شهر قم در محضر آیت الله بروجردی و امام خمینی(ره) آموخت سپس به مشهد هجرت کرد و در حوزه علمیه مشغول تدریس شد و جلساتی را در کانون بحث و انتقاد دینی برای دانشجویان و افراد مشتاق دنبال می‌کرد تا اینکه توسط ساواک تعطیل شد ایشان از سال 1342 تا 1357 به علت فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم پهلوی پنج بار بازداشت شد.
شهید هاشمی‌نژاد، آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب و آیت الله طبسی، تولیت آستان قدس رضوی مثلث مقاومتی را به وجود آوردند که در اواخر دوران رژیم پهلوی همواره در کنار یکدیگر در شهر مشهد برای رهایی و آزادی مردم از چنگ استبداد فعالیت داشتند و از گردانندگان اصلی انقلاب اسلامی در مشهد بودند. شهید هاشمی‌نژاد سرانجام پس از عمری جهاد و مبارزه سرانجام در حالی که هنوز چند سالی از انقلاب اسلامی نگذشته بود توسط منافقان کوردل به شهادت رسید. از آثار او می‌توان به مناظره دکتر و پیر، درسی که حسین به انسان‌ها آموخت و مسائل عصر ما، نام برد.
