صراط: وقف در لغت به معنای ایستادن یا به حالت ایستاده ماندن و آرام گرفتن است . و در اصطلاح فقهی، عقدی است که ثمرۀ آن حبس کردن اصل، و رها کردن منفعت آن است.
به عبارت دیگر؛ « حبس کردن چیزی از طرف مالکش به وجهی از وجوه، به نحوی که فروش آن ممنوع باشد، به ارث منتقل نگردد قابل هبه نباشد، فروخته نشود و به رهن و اجاره و عاریت و از این قبیل داده نشود. و صرف کردن آن مال در جهتی که واقف تعیین کرده است»
اقسام وقف
وقف به اعتبار موقوف علیه به عام و خاص تقسیم می شود.
وقف عام ، وقفی است که مقصود از آن امور خیریه است و مخصوص دسته و طبقه معینی نیست مانند وقف بر فقرا، وقف بر طلّاب و مدارس و مساجد، و مقابل آن وقف خاص است و آن وقفی است که مخصوص دسته معین و خاصی است، مانند وقف بر اولاد یا افراد و یا طبقه ای خاص از مردم.
الف ـ نگاهی به وقف در قبل از اسلام
هر چند قبل از اسلام وقف به معنای دقیق کلمه وجود نداشت ولی انواعی از تخصیص اموال و املاک به معابد و امور خیریه و افراد وجود داشته که از جهاتی شباهت هایی با وقف داشته اند. از جمله در بخشی از کتاب دانیال نبی که به زبان آرامی است چنین آمده است: «گناهان خود را به (صیدقا) و خطایای خود را بر احسان نمودن بر فقیران فدیه بده»، اما شافعی در رساله الإمام ، می گوید: تا آنجا که دانسته ام مردم جاهلیت خانه و زمینی را برای خدا حبس نکرده اند و حبس تنها از طرف مسلمین صورت گرفته است.
دکتر الکبیسی در فقد بیان امام شافعی می گوید: ظاهر کلام وی چنین می رساد که مفهوم انواع حبس در میان امت های پیش از اسلام به طور کلی ناشناخته بوده، ولی این معنی حقیقت ندارد زیرا حبس پیش از اسلام نیز معروف بوده گرچه به نام حبس یا وقف نامیده نمی شده است.
امت ها با اختلاف ادیان و معتقداتشان با انواعی از تصرفات مالی آشنا بودند که از حیث مفهوم دور از حدود معنای وقف اسلامی نبود...اوقاف ابراهیم خلیل (ع) که تا امروز نیز باقی است خود بهترین دلیل است بر وجود وقف قبل از اسلام و نیز هنگام فتح شوش در بقعه دانیال نبی سندی به دست آمد که به موجب آن گنجی برای پرداخت وام های بدون ربح اختصاص یا فقه بود و خلیفه دستور داد که گنج به دست آمده به بیت المال منتقل شده، طبق دستور مندرج در سند عمل شود.
ب ـ وقف در قرآن
در قرآن مجید آیه ای که بر وقف و احکام فقهی آن صراحت داشته باشد وجود ندارد، ولی می توان از باب اولویت با آیات مربوط به «احسان و انفاق»، « قرض الحسنه »، «تعاون» و «صدقه» به جواز و بلکه جهان و استحباب وقف استدلال کرد؛ از جمله آیاتی که به طور عموم بر انجام خیرات و تشویق و تحریض آنها دلالت دارد، آیه ۹۲ از سوره آل عمران است که می فرماید:«لن تنالُوا البرَّ حتّی تُنفقوا من شیءٍ فإنّ الله به علیم»
شما هرگز به مقام نیکوکاران و خاصان خدا نخواهید رسید، مگر آن که از آنچه دوست می دارید و بسیار محبوب است در راه خدا انفاق کنید «هرچه انفاق کنید خدا بر آن آگاه است». و نیز آیه ۴۶ از سوره کهف که می فرماید:
«المالُ و البَنونَ زینةُ الحیاةِ الدنیا و والباقیات الصالحات خیرٌ عند ربک ثواباً خیرٌ اَملاً»
مال و فرزندان زینت حیات دنیاست و (لیکن) اعمال صالح که تا قیامت باقی است ( مانند نماز و تهجد و ذکر خدا و صدقات جاری چون بنای مسجد و مدرسته و موقوفات و خیرات در راه خدا) نزد پروردگار بسی بهتر (عاقبت) آن نیکوتر است.
برای نگرش به مقام«وقف» در قرآن کریم بایستی آیات شریفه ای که بر « انفاق ، احسان ، عمل صالح ، خیرات ، مبرات ،... باقیات صالحات ، ایثار ،...صراحت دارد در نظر گرفت و از طرفی مبارزه بی امان وحی الهی را با « کنز مال ، تکاثر ، تفاخر ، استکبار سرقت ، طغیان ، کسب حرام ، حب مال ، راندن قهر آمیز یتیم ، پرخاش برسائل و ...را با تعمیقی وسیع از سه علم و ایمان بنگریم.
تاثیر وقف و اهمیت آن در جامعه اسلامی بر هیچ کس پوشیده نیست. استان قزوین نیز از گذشتگان دور در عرصه وقف برای مردم کشور نامی آشنا بوده است تا جایی که تعداد موقوفات ثبت شده در قزوین نشان از همین علاقه مندی مردم قزوین به وقف دارد.
اینک در آستانه هفته وقف جانباز قزوینی با وقفی 2 میلیارد تومانی در این عرصه گام نهاد و توانست به جمع واقفین بپیوندد.
حجت‌الاسلام مصطفی نوروزی در خصوص فرهنگ‌سازی برای ایجاد وقف‌های جدید در استان اظهار کرد: در سال‌های اخیر فرهنگ‌سازی بسیار خوبی در مورد وقف‌های جدید در سطح استان انجام شده است.
وی افزود: مجموعه اقدامات تبلیغی صورت گرفته در راستای ایجاد وقف‌های جدید موجب شده هر ساله بین 60 تا 70 وقف جدید به صورت فردی و گروهی در استان قزوین به ثبت برسد.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قزوین عنوان کرد: وقف‌های گروهی نیز با هدف ترویج فرهنگ وقف و ایجاد وقف‌های جدید در سال‌های اخیر ایجاد شده است تا افرادی که شرایط مالی لازم برای ایجاد وقف به صورت فردی را نداشته اما تمایل به ایجاد وقف دارند، به صورت گروهی در ایجاد وقف جدید مشارکت کنند.
نوروزی با اشاره به ثبت وقف جدید از سوی جانباز قزوینی تصریح کرد: سه باب مغازه به متراژ ١65مترمربع، یک باب زیرزمین با کاربری تجاری به متراژ ١4٠مترمربع و یک باب منزل مسکونی به متراژ ١6٠مترمربع با نیت بهداشت و درمان توسط آقای سلیمانی، جانباز نیک‌اندیش قزوینی در هفته وقف سال جاری در شهرستان قزوین وقف شد.
وی خاطرنشان کرد: در نخستین روز از هفته وقف سال جاری زنگ وقف در مدرسه شهید حیدری با حضور اصحاب وقف و هیئت‌امنا به صدا درآمد و امروز نیز از ضریح امامزاده حلیمه خاتون(س) روستای عصمت‌آباد شهرستان بویین‌زهرا رونمایی شد.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قزوین یادآور شد: امیدواریم با ترویج فرهنگ وقف بتوانیم در راستای ایجاد وقف‌های جدید در استان گام‌های موثری برداریم.
به عبارت دیگر؛ « حبس کردن چیزی از طرف مالکش به وجهی از وجوه، به نحوی که فروش آن ممنوع باشد، به ارث منتقل نگردد قابل هبه نباشد، فروخته نشود و به رهن و اجاره و عاریت و از این قبیل داده نشود. و صرف کردن آن مال در جهتی که واقف تعیین کرده است»
اقسام وقف
وقف به اعتبار موقوف علیه به عام و خاص تقسیم می شود.
وقف عام ، وقفی است که مقصود از آن امور خیریه است و مخصوص دسته و طبقه معینی نیست مانند وقف بر فقرا، وقف بر طلّاب و مدارس و مساجد، و مقابل آن وقف خاص است و آن وقفی است که مخصوص دسته معین و خاصی است، مانند وقف بر اولاد یا افراد و یا طبقه ای خاص از مردم.
الف ـ نگاهی به وقف در قبل از اسلام
هر چند قبل از اسلام وقف به معنای دقیق کلمه وجود نداشت ولی انواعی از تخصیص اموال و املاک به معابد و امور خیریه و افراد وجود داشته که از جهاتی شباهت هایی با وقف داشته اند. از جمله در بخشی از کتاب دانیال نبی که به زبان آرامی است چنین آمده است: «گناهان خود را به (صیدقا) و خطایای خود را بر احسان نمودن بر فقیران فدیه بده»، اما شافعی در رساله الإمام ، می گوید: تا آنجا که دانسته ام مردم جاهلیت خانه و زمینی را برای خدا حبس نکرده اند و حبس تنها از طرف مسلمین صورت گرفته است.
دکتر الکبیسی در فقد بیان امام شافعی می گوید: ظاهر کلام وی چنین می رساد که مفهوم انواع حبس در میان امت های پیش از اسلام به طور کلی ناشناخته بوده، ولی این معنی حقیقت ندارد زیرا حبس پیش از اسلام نیز معروف بوده گرچه به نام حبس یا وقف نامیده نمی شده است.
امت ها با اختلاف ادیان و معتقداتشان با انواعی از تصرفات مالی آشنا بودند که از حیث مفهوم دور از حدود معنای وقف اسلامی نبود...اوقاف ابراهیم خلیل (ع) که تا امروز نیز باقی است خود بهترین دلیل است بر وجود وقف قبل از اسلام و نیز هنگام فتح شوش در بقعه دانیال نبی سندی به دست آمد که به موجب آن گنجی برای پرداخت وام های بدون ربح اختصاص یا فقه بود و خلیفه دستور داد که گنج به دست آمده به بیت المال منتقل شده، طبق دستور مندرج در سند عمل شود.
ب ـ وقف در قرآن
در قرآن مجید آیه ای که بر وقف و احکام فقهی آن صراحت داشته باشد وجود ندارد، ولی می توان از باب اولویت با آیات مربوط به «احسان و انفاق»، « قرض الحسنه »، «تعاون» و «صدقه» به جواز و بلکه جهان و استحباب وقف استدلال کرد؛ از جمله آیاتی که به طور عموم بر انجام خیرات و تشویق و تحریض آنها دلالت دارد، آیه ۹۲ از سوره آل عمران است که می فرماید:«لن تنالُوا البرَّ حتّی تُنفقوا من شیءٍ فإنّ الله به علیم»
شما هرگز به مقام نیکوکاران و خاصان خدا نخواهید رسید، مگر آن که از آنچه دوست می دارید و بسیار محبوب است در راه خدا انفاق کنید «هرچه انفاق کنید خدا بر آن آگاه است». و نیز آیه ۴۶ از سوره کهف که می فرماید:
«المالُ و البَنونَ زینةُ الحیاةِ الدنیا و والباقیات الصالحات خیرٌ عند ربک ثواباً خیرٌ اَملاً»
مال و فرزندان زینت حیات دنیاست و (لیکن) اعمال صالح که تا قیامت باقی است ( مانند نماز و تهجد و ذکر خدا و صدقات جاری چون بنای مسجد و مدرسته و موقوفات و خیرات در راه خدا) نزد پروردگار بسی بهتر (عاقبت) آن نیکوتر است.
برای نگرش به مقام«وقف» در قرآن کریم بایستی آیات شریفه ای که بر « انفاق ، احسان ، عمل صالح ، خیرات ، مبرات ،... باقیات صالحات ، ایثار ،...صراحت دارد در نظر گرفت و از طرفی مبارزه بی امان وحی الهی را با « کنز مال ، تکاثر ، تفاخر ، استکبار سرقت ، طغیان ، کسب حرام ، حب مال ، راندن قهر آمیز یتیم ، پرخاش برسائل و ...را با تعمیقی وسیع از سه علم و ایمان بنگریم.
تاثیر وقف و اهمیت آن در جامعه اسلامی بر هیچ کس پوشیده نیست. استان قزوین نیز از گذشتگان دور در عرصه وقف برای مردم کشور نامی آشنا بوده است تا جایی که تعداد موقوفات ثبت شده در قزوین نشان از همین علاقه مندی مردم قزوین به وقف دارد.
اینک در آستانه هفته وقف جانباز قزوینی با وقفی 2 میلیارد تومانی در این عرصه گام نهاد و توانست به جمع واقفین بپیوندد.
حجت‌الاسلام مصطفی نوروزی در خصوص فرهنگ‌سازی برای ایجاد وقف‌های جدید در استان اظهار کرد: در سال‌های اخیر فرهنگ‌سازی بسیار خوبی در مورد وقف‌های جدید در سطح استان انجام شده است.
وی افزود: مجموعه اقدامات تبلیغی صورت گرفته در راستای ایجاد وقف‌های جدید موجب شده هر ساله بین 60 تا 70 وقف جدید به صورت فردی و گروهی در استان قزوین به ثبت برسد.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قزوین عنوان کرد: وقف‌های گروهی نیز با هدف ترویج فرهنگ وقف و ایجاد وقف‌های جدید در سال‌های اخیر ایجاد شده است تا افرادی که شرایط مالی لازم برای ایجاد وقف به صورت فردی را نداشته اما تمایل به ایجاد وقف دارند، به صورت گروهی در ایجاد وقف جدید مشارکت کنند.
نوروزی با اشاره به ثبت وقف جدید از سوی جانباز قزوینی تصریح کرد: سه باب مغازه به متراژ ١65مترمربع، یک باب زیرزمین با کاربری تجاری به متراژ ١4٠مترمربع و یک باب منزل مسکونی به متراژ ١6٠مترمربع با نیت بهداشت و درمان توسط آقای سلیمانی، جانباز نیک‌اندیش قزوینی در هفته وقف سال جاری در شهرستان قزوین وقف شد.
وی خاطرنشان کرد: در نخستین روز از هفته وقف سال جاری زنگ وقف در مدرسه شهید حیدری با حضور اصحاب وقف و هیئت‌امنا به صدا درآمد و امروز نیز از ضریح امامزاده حلیمه خاتون(س) روستای عصمت‌آباد شهرستان بویین‌زهرا رونمایی شد.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قزوین یادآور شد: امیدواریم با ترویج فرهنگ وقف بتوانیم در راستای ایجاد وقف‌های جدید در استان گام‌های موثری برداریم.
