صراط: تورم و تحریم این سال‌ها سبد خانوار ایرانی را کوچک کرد و خانواده‌ها از خیر خیلی چیزها گذشتند؛ یکی‌اش هم عطر.
در این سال‌ها بازار عطرهای تقلبی و اسانس‌های قلابی خیلی از اعضای صنف عطرفروش‌ها را از گردونه خارج کرد و بعضی هم برای سرپا ماندن مجبور شدند به جریان غالب بپیوندند؛ فروش عطرهای تقلبی در مغازه‌های لوکس. البته رقابت عطرفروشی‌های فله‌ای مترو را هم به این مجموعه اضافه کنید که هر چقدر پول بدهید همان قدر برایتان پر می‌کنند.
در این سال‌ها بازار عطرهای تقلبی و اسانس‌های قلابی خیلی از اعضای صنف عطرفروش‌ها را از گردونه خارج کرد و بعضی هم برای سرپا ماندن مجبور شدند به جریان غالب بپیوندند؛ فروش عطرهای تقلبی در مغازه‌های لوکس. البته رقابت عطرفروشی‌های فله‌ای مترو را هم به این مجموعه اضافه کنید که هر چقدر پول بدهید همان قدر برایتان پر می‌کنند.
«خانم
تست نمی‌کنی؟ خیلی خوشبوئه. اصل فرانسه‌اس. معروفه.» بساطش را کنار
پیاده‌رو نزدیک ایستگاه متروی هفت‌تیر پهن کرده. انواع عطرهای مارک‌دار و
معمولی را کنار هم چیده. اکثراً سلفونشان باز است تا مشتری به‌راحتی تستشان
کند. خیلی‌ها روی زمین نشسته‌اند و مشغول تست کردن روی مچ دست هستند. اسمش
مجید است. مجید یکی از عطرهای معروف را باز می‌کند و چند پیس به روسری‌ام
می‌زند. قیمت همه عطرهایش 30 تا 35 هزار تومان است. می‌پرسم این عطر دست‌کم
بالای 200 هزار تومان باید باشد. می‌گوید: «هیچ فرقی ندارد. همان است. تو
گران خریده‌ای. بو کن همان بو را نمی‌دهد؟ تازه بارکدش را هم ببین!»
تلخی
اصلش را ندارد اما شباهتش هم کم نیست. خیلی‌ها متوجه نمی‌شوند. فکر
می‌کنند اصل است یا اینکه با عطر اصل مو نمی‌زند. باز هم بو می‌کنم. خانمی
که کنارم ایستاده می‌گوید: «همین عطرها را مغازه‌ها گران می‌فروشند.
دستفروش‌ها چون اجاره نمی‌دهند، ارزان‌تر می‌فروشند.» 20 هزار تومان به
فروشنده می‌دهد و با لبخندی از سر رضایت بلند می‌شود.
سری
می‌زنم به خیابان خالد اسلامبولی؛ بوی باران و عطرهای جور و واجوری که از
مغازه‌ها بیرون می‌تراود، پیاده‌رو را برداشته. آنقدر بوها درهم و قاطی
شده‌اند که دیگر نمی‌توان از هم تشخیص داد. خیابان خالد اسلامبولی به عطر
فروشی‌هایش معروف است. وارد هرکدام از مغازه‌ها که می‌شوی هوش از سرت
می‌پرد.
چند
عطر گرم و تلخ را تست می‌کنم. دیگر بوها را از هم تشخیص نمی‌دهم. دانه‌های
قهوه شامه‌ام را از عطر خالی می‌کند تا باز هم عطرهای جدید را استشمام
کنم. فروشنده شیشه‌های چند نمونه دیگر را نشانم می‌دهد. می‌پرسم از کجا
می‌فهمید که این عطر اصل فرانسه است؟ می‌گوید: «یکی از راه‌های تشخیص، شیشه
عطر است. آنهایی که تقلبی‌اند شیشه‌هایشان حباب دارند و تیره‌تر از
معمولند یا اینکه شیشه کج و معوج است و حتی ممکن است گوشه‌های تیزی داشته
باشد.»
آنطور
که فروشنده‌ها می‌گویند، شیشه عطرها را در دبی به صورت دستی قالب می‌زنند.
گاهی البته آنقدر ماهرانه که با اصلش مو نمی‌زند. بعضی‌ها می‌گویند از روی
بسته‌بندی و کیپ و ضخیم بودن سلفون روی جعبه عطر هم می‌توان اصل و تقلبی
بودنش را فهمید. فروشنده یکی از این مغازه‌ها می‌گوید: «بعضی‌ها از شیشه
تستر استفاده می‌کنند و دیگر نیازی به قالب زدن هم ندارند. در این صورت کار
تشخیص کمی سخت‌تر می‌شود.»
سعید
و پدرش مویشان را در عطر فروشی سپید کرده‌اند. از همان عطر فروشی‌های
معروف خیابان خالد اسلامبولی. سعید می‌گوید: «بوی عطر مهم است. از بوی عطر
می‌شود فهمید اصل است یا تقلبی. نکته مهمی که حالا در بین مردم به اشتباه
جا افتاده بحث دوام عطر است. مردم فکر می‌کنند اگر بوی ملایم و خنک عطر
نماند پس تقلبی است. این فکر کاملاً اشتباه است. چون خاصیت عطر ملایم و خنک
همین است.»
جعبه
یکی از عطرها را به دقت برانداز می‌کنم. روی جعبه یک برچسب بارکد زده شده.
دقیقاً مثل همان بارکدی که روی جعبه عطرهای مجید همان فروشنده کنار خیابان
دیده بودم. سعید درباره این بارکدها می‌گوید: «اصلاً بارکد مهم نیست. همه
چاپی هستند. فقط کد ریجستری روی جعبه مهم است.» او کدی را نشانم می‌دهد که
روی جعبه حک شده. با این کد در سایت سازنده عطر، می‌توان تاریخ تولید و
انقضا و اصل بودن آن را فهمید.
مشتری
چند شیشه عطر تست می‌کند. از سؤال کردنش معلوم است سال‌هاست که مشتری پر و
پا قرص عطرهای گران‌قیمت است. با دقت همه را تست و بو می‌کند. آخرین عطری
که فروشنده روی پیشخوان می‌گذارد بوی گرم و تندی دارد و همین‌طور کمی تلخ.
یک جور بوی گس. همان را انتخاب می‌کند: «عطر مخصوص یکی از خواننده‌های
معروف ایتالیاست. از خاص بودنش خوشش می‌آید. شاید هم از اینکه عطر یک
خواننده است. قیمت هم اصلاً برایش مهم نیست.» از او می‌پرسم تاحالا شده به
اصل بودن عطرهایی که می‌خری شک کنی؟ می‌گوید: «نه؛ 10 سالی هست که فقط از
همین‌جا عطر می‌خرم. حتی به جعبه‌اش نگاه نمی‌کنم. ملاک من فروشنده‌ای است
که سال‌هاست می‌شناسم و می‌دانم تقلب در کارش نیست.»
همین
عطر را در بازار تهران 40 هزار تومان پایین‌تر می‌شود خرید. خیلی‌ها به
امید ارزان‌تر خریدن عطر به بازار می‌روند. البته عطرهای بازار تستر ندارند
و از قبل باید بدانی چه عطری می‌خواهی تا دیگر نیازی به تست کردن نداشته
باشی. اما فروشنده می‌گوید: «بله عطرهای بازار بزرگ تهران 30 تا 40 هزار
تومان فرق قیمت دارند اما از کجا معلوم که اصل باشد؟ نمی‌توان اعتماد کرد.
البته آنها دیگر پول کادو و جعبه را نمی‌گیرند.»
از
عطری که آن مرد جوان خرید، پیداست که شرکتش در ایران نمایندگی دارد. خیالش
کاملاً راحت بود. اما نمی‌دانست که همین عطرهای شرکتی با همین شکل و شمایل
همه‌جا هستند؛ حتی در بساط مجید فروشنده کنار خیابان؛ با قیمت 30 هزار
تومان. وقتی به فروشگاه‌های معروف و حتی زنجیره‌ای عطر و لوازم آرایش
می‌روی، همین عطر شرکتی باز هم قیمت متفاوتی دارد و گیج می‌شوی از اینکه
اصلاً چه خبر است.
وقتی
از سعید درباره این شکل از تفاوت قیمت می‌پرسم، او کاغذ خرید یکی از
نمایندگی‌های عطر را نشانم می‌دهد و می‌گوید: «هم بستگی به انصاف فروشنده
دارد و هم اوضاع کار و کاسبی. بعضی‌ها که موعد اجاره مغازه‌شان سر می‌رسد
قیمت عطرها را می‌شکنند و حتی ارزان‌تر می‌فروشند. همین ارزان‌فروشی هم
باعث شک و شبهه می‌شود که نکند اصل نیست. البته ما خودمان عطرهایمان را هم
از شرکت‌ها می‌خریم و هم از افراد قابل اعتمادی که می‌شناسیم.» سر درد دلش
باز می‌شود و از کسادی بازار می‌گوید و اینکه کارشان پرهزینه است و مثل
آواز دهل از دور خوش است.
اکثر
مغازه‌دارها کلافه نشسته‌اند و انتظار مشتری را می‌کشند. چند مغازه
آن‌طرف‌تر عطر فروشی‌ای توجهم را جلب می‌کند. فروشنده خوش‌خلقی دارد. هر
چقدر بخواهی عطر برایت تست می‌کند. حتی اگر از او عطر هم نخری ناراحت
نمی‌شود. می‌گوید این حق مشتری است که عطرها را تست کند. در عوض بعضی از
فروشنده‌های عطر هم اصلاً دلشان نمی‌آید قطره‌ای عطر از شیشه بیرون بیاید.
چند
مغازه آن‌طرف‌تر مغازه‌داری پشت پیشخوان نشسته و دارد حساب و کتاب می‌کند؛
مشتری ندارد. وقتی از او می‌پرسم چرا عطرهای 15-10 سال پیش ماندگاریش خیلی
بیشتر از این عطرهاست، می‌گوید: «عطرهای قدیم چرب بودند. این چربی و روغن
است که ماندگاری عطر را زیاد می‌کند. حالا این چربی را از عطر گرفته‌اند تا
لباس‌ها لک نشود. مسلماً دوام عطر هم کم می‌شود.»
در
کشورهای تولیدکننده عطر مثل فرانسه، عطر پرفیوم یعنی همان عصاره عطر گل و
گیاه که کاملاً طبیعی است و خریداران زیادی هم دارد. این را فروشنده
می‌گوید و ادامه می‌دهد: «مثلاً قیمت 10 میل عطر پرفیوم بالای یک میلیون
تومان است که در ایران خریدار ندارد. اما «ادو پرفیوم» که درجه بعدی عطر
است، همان اسانسی است که برای هر شیشه عطر اصل 10 تا 15 درصد از آن را با
آب و الکل مخلوط می‌کنند.»
می‌گوید:
«در متروی تهران اسانس شیمیایی را در ظروف بی‌رنگ می‌ریزند و اصرار
می‌کنند که اصل فرانسه است. حتی در بازار هم مغازه‌هایی هستند که از این
اسانس‌های روغنی شیمیایی می‌فروشند.
از
فروشنده عطر در یکی از ایستگاه‌های مترو درباره اسانس‌هایش می‌پرسم. او هم
اصرار دارد که همه اصل هستند. خیلی راحت و عادی می‌گوید: «کارخانه‌های
عطر‌سازی برند و مطرح هم عطرهایشان را با همین اسانس‌ها می‌سازند!» یعنی
همان اسانس‌هایی که با 20-10 هزار تومان می‌شود یک شیشه پر کرد؛ پر کن ببر.
می‌پرسم
مطمئن است که این اسانس‌ها شیمیایی نیستند؟ لحظه‌ای با تعجب و ناراحتی
بُراق می‌شود و دیگر جوابم را نمی‌دهد. می‌گویم خبرنگارم و می‌خواهم بدانم
که اسانس‌هایت شیمیایی است یا نه؟ مکثی می‌کند و می‌گوید همه‌شان شیمیایی
هستند و باز هم اصرار دارد که شرکت‌های معتبر و برند عطر همه از همین
اسانس‌ها، عطر می‌سازند. با یقین حرف می‌زند و دائماً چند نمونه عطر معروف
نشانم می‌دهد که از همین اسانس‌ها ساخته شده. به گفته کارشناسان عطرهای
دارای اسانس شیمیایی برای پوست مضر است و در مواردی می‌تواند علاوه بر
آلرژی به مشکلات تنفسی نیز منجر شود.
نیما
که فروشنده یکی از مغازه‌های معروف عطرفروشی مرکز شهر است، حرف این
فروشنده مترو را کاملاً رد می‌کند و می‌گوید: «کارخانه‌ها و برندهای معروف
اسانس که مواد اولیه‌شان گیاهان و گل‌های معطر است، اسانسشان را بیرون
نمی‌دهند و اصلاً اجازه نمی‌دهند فرمول اسانس‌ها فاش شود. عطرهای تقلبی هم
که بوی مشابه عطر اصل را دارند در کارخانه‌های دیگری ساخته می‌شود. حتی در
فرانسه هم این کارخانه‌ها هستند، همچنین در دبی. اینها عطرهایشان را در
آزمایشگاه ترکیب می‌کنند و کاملاً شیمیایی است.
نیما
همه‌چیز را واضح توضیح می‌دهد، برعکس عطرفروشی‌های دیگر که خیلی دوست
ندارند اسرار مگوی کارشان را فاش کنند: «در بازار عطر فروش‌ها همه‌چیز به
اعتماد برمی‌گردد. حتی خود ما هم برای خرید عطر باید به اشخاص اعتماد کنیم.
برخی از برندهای معروف، در ایران نمایندگی ندارند و ما باید از افرادی که
آنها را وارد می‌کنند بخریم. از طرفی به بازار هم اعتمادی نیست و حتماً
باید با یک آشنای قابل اعتماد کار کرد. خود ما هم ممکن است در مواردی عطر
اصل را از تقلبی تشخیص ندهیم.»
نیما
به نکته مهمی برای تشخیص عطر تقلبی از اصل اشاره می‌کند: «رنگ عطر برای
تشخیص خیلی مهم است. معمولاً عطرهای شیمیایی را نمی‌توانند دقیقاً مثل همان
رنگ واقعی عطر درآورند. مثلاً عطر گیاهی‌ای که رنگش زرد است، شیمیایی‌اش
پررنگ‌تر است. گاهی هم جعبه‌های اصل عطر را باز می‌کنند و شیشه اصلی را در
می‌آورند و عطر تقلبی را جایگزین می‌کنند و دوباره سلفون می‌کشند. اما بعضی
از برندهای معروف، هولوگرام و لیبل مخصوص دارند؛ طوری‌که نمی‌توانند تقلبی
آن را بزنند. از این که بگذریم، اکثر لیبل‌ها هم تقلبی‌اند.»
او
هم از بازار کساد عطر می‌نالد؛ شغلی که در این سال‌ها توجیه اقتصادی‌اش را
از دست داد: «وضعیت کاسبی ما کساد است و همه چیزش به هم ریخته. ما حتی حق
انتخاب برای خرید عطرهای شرکتی نداریم. شرکت همه رقم عطر می‌فروشد؛ حتی
آنهایی که زیاد طرفدار ندارند. چقدر باید کار کنیم تا پول این عطرها را در
بیاوریم؟ بازار عطر اشباع شده از عطر تقلبی. روزگاری مشتری‌های عطر به
دنبال جدیدترین برندها بودند اما چند سالی است که عطر خوب، مشتری ندارد. از
همان موقع که تحریم‌ها آمد و قیمت‌ها را یک‌شبه بالا برد.»
پا در پیاده‌رو می‌گذارم و با خود فکر می‌کنم سیل تحریم و تورم تا کجاها که نرسید. در این سال‌ها حتی بوی عطر و ادکلن هم پرید.
