صراط: روز اول ماه صفر سال ۶۱ هجرى قمرى، روزی است که اسرای کربلا به همراه سرهاى
شهيدان واقعه کربلا وارد دمشق، مقر حکومت يزيد بن معاويه شدند.
منازل عبوری کاروان اسرا از کوفه تا شام
بعد از واقعه عاشورا خانواده حضرت سیدالشهدا (ع) به اسارت درآمده وعبید الله بن زیاد سر بریده امام حسین (ع) را به زحربن قیس داد و به شام فرستاد و بدنبال آنها زین العابدین (ع) را زیر غل و زنجیر قرار داده و دست به گردن بسته و اهل بیتش را بر شتران برهنه سوار کرده و روانه کرد.
باید اشاره کنیم که لشگر ابن زیاد کاروان اسرا را هنگام حرکت به سوى شام از شهرها و روستاهای بسياری عبور دادند. منازل عبوری کاروان اسرا از کوفه تا شام بدین شرح است: قادسیه، شهرتکریت، منزل کحیله، منزل جهنیه، منزل موصل، منزل نصیبین، شهر حلب، شهر سرمدین، منزل حرّان، منزل اندرین، معرة النعمان، شیزر، قلعه کفر طاب، سیبور، منزل حماة، شهر حمص، شهربعلبک، صومعه راهب و شهر عسقلان. پس از این منازل اسرا به شهر شام رسیدند.
در
روز يازدهم محرم آن بزرگواران را از کربلا به کوفه منتقل کردند. پس از چند
روز اقامت اسيران در کوفه آنان را روانه شام کردند تا در مجلس يزيد بن
معاويه حاضر کنند. بنابر نقل مشهور روز اول صفر اسرا به همراه سرهای
شهیدان به دروازه شام رسیدند و به شام منتقل شدند.
به روایتی دیگر، پس از آنکه عبیدالله بن زیاد سر امام حسین (ع) را به شام فرستاد فرمان داد زنان و کودکان را مهیای سفر به شام کرده و دستور ویژه‌ای راجع به امام سجاد (ع) داد مبنی بر اینکه روی غلی که بر گردن او بود غل دیگری قرار دادند و سپس همه را به دنبال سرهای کشته شدگان همراه با محفر بن ثعلبه عائذی و شمربن ذی الجوشن روانه نمود. کاروان اسرا آمدند تا به جماعتی که حامل سرهای کشته شدگان بود ملحق شدند.
بنابراین درباره همراه بودن یا نبودن سر مطهر امام حسین (ع) و سایر یاران آن حضرت با اسرا، قول‌های زیادی وجود دارد. اما قوت این قول یعنی همراهی سرامام (ع) با اهل بیت (ع) در ورود به دمشق با توجه به تعدد ناقلان آن، بیشتر است.
ابوریحان بیرونی در رخدادهای ماه صفر نوشته است: فی الیوم الأوّل، ادخل رأس الحسین(ع) مدینة دمشق (روز اول ماه صفر، سر حسین(ع) وارد دمشق شد).
قزوینی (متوفای ۶۸۲ ق) نوشته است: روز اول ماه صفر عید بنی امیه است، چون در آن روز سر حسین(ع) را به دمشق وارد ساختند.
کفعمی (متوفای ۹۰۵ ق) نیز می گوید: روز اول صفر، سر حسین(ع) به دمشق وارد شد.
اما قول دیگر که در برابر این گزارش‌هاست، نقل عماد الدین طبری است. او شانزدهم ربیع الاول (۶۶ روز پس از عاشورا) را روز ورود اهل بیت امام حسین(ع) به دمشق می داند.
گزارش ابوریحان از طرفی با توجه به تقدم زمانی وی بر طبری و از طرف دیگر دقت وی در ثبت گزارش های تاریخی، بر نقل طبری مقدم است. علاوه براین گزارش قزوینی و کفعمی نیز مؤید این قول است.
ورود اهل بیت(ع) به شام
با خبر رسیدن اسرای اهل بیت (ع) به شهر دمشق، یزید احکامی را اجرا کرد از جمله آن احکام این بود: جارچیان در شهر جارزدند سرهای بریده و زنان و اطفال کسانی به شهر وارد می‌شوند که دشمنان ما بوده و قصد براندازی حکومت عازم عراق بوده‌اند، که خلیفه زمان ابن زیاد آنها را کشته است. هرکس خلیفه را دوست دارد امروزباید شادی کند.
شامیان نیز سنگ تمام گذاشتند وبه خوبی دستور حاکم را انجام دادند. بر فراز بام‌های خانه‌ها بیرق‌های رنگارنگ برافراشتند و در هرمعبری بساط شراب پهن شد. همه مردم به یکدیگر تبریک می‌گفتند. مردم شهر لباس‌های رنگارنگ پوشیدند و خود را آراستند.
آواز شادی آوازخوانان بلند بود و مردم گروه گروه، شادی کنان به سوی دروازه شهرکوفه رفتند و عده‌ای از شهر خارج شده بودند. در این روز بود که اهل بیت(ع) را که مصیبت زده و داغدار بودند، همراه با نیزه دارانی که رأس مطهر شهدا را حمل می‌کردند، به دمشق وارد کردند.
ام کلثوم به شمر لعنته الله علیه فرمود: مارا از دروازه ای وارد دمشق کنید که مردم کمتری انجا باشند تا چشم هایشان به نوامیس جلب نشود. شمر نیز برخلاف گفته آن حضرت، اسرا را به همراه نوامیس رسول خدا از شلوغ ترین دروازه شهر وارد دمشق کرد.
به روایتی دیگر، پس از آنکه عبیدالله بن زیاد سر امام حسین (ع) را به شام فرستاد فرمان داد زنان و کودکان را مهیای سفر به شام کرده و دستور ویژه‌ای راجع به امام سجاد (ع) داد مبنی بر اینکه روی غلی که بر گردن او بود غل دیگری قرار دادند و سپس همه را به دنبال سرهای کشته شدگان همراه با محفر بن ثعلبه عائذی و شمربن ذی الجوشن روانه نمود. کاروان اسرا آمدند تا به جماعتی که حامل سرهای کشته شدگان بود ملحق شدند.
بنابراین درباره همراه بودن یا نبودن سر مطهر امام حسین (ع) و سایر یاران آن حضرت با اسرا، قول‌های زیادی وجود دارد. اما قوت این قول یعنی همراهی سرامام (ع) با اهل بیت (ع) در ورود به دمشق با توجه به تعدد ناقلان آن، بیشتر است.
ابوریحان بیرونی در رخدادهای ماه صفر نوشته است: فی الیوم الأوّل، ادخل رأس الحسین(ع) مدینة دمشق (روز اول ماه صفر، سر حسین(ع) وارد دمشق شد).
قزوینی (متوفای ۶۸۲ ق) نوشته است: روز اول ماه صفر عید بنی امیه است، چون در آن روز سر حسین(ع) را به دمشق وارد ساختند.
کفعمی (متوفای ۹۰۵ ق) نیز می گوید: روز اول صفر، سر حسین(ع) به دمشق وارد شد.
اما قول دیگر که در برابر این گزارش‌هاست، نقل عماد الدین طبری است. او شانزدهم ربیع الاول (۶۶ روز پس از عاشورا) را روز ورود اهل بیت امام حسین(ع) به دمشق می داند.
گزارش ابوریحان از طرفی با توجه به تقدم زمانی وی بر طبری و از طرف دیگر دقت وی در ثبت گزارش های تاریخی، بر نقل طبری مقدم است. علاوه براین گزارش قزوینی و کفعمی نیز مؤید این قول است.
ورود اهل بیت(ع) به شام
با خبر رسیدن اسرای اهل بیت (ع) به شهر دمشق، یزید احکامی را اجرا کرد از جمله آن احکام این بود: جارچیان در شهر جارزدند سرهای بریده و زنان و اطفال کسانی به شهر وارد می‌شوند که دشمنان ما بوده و قصد براندازی حکومت عازم عراق بوده‌اند، که خلیفه زمان ابن زیاد آنها را کشته است. هرکس خلیفه را دوست دارد امروزباید شادی کند.
شامیان نیز سنگ تمام گذاشتند وبه خوبی دستور حاکم را انجام دادند. بر فراز بام‌های خانه‌ها بیرق‌های رنگارنگ برافراشتند و در هرمعبری بساط شراب پهن شد. همه مردم به یکدیگر تبریک می‌گفتند. مردم شهر لباس‌های رنگارنگ پوشیدند و خود را آراستند.
آواز شادی آوازخوانان بلند بود و مردم گروه گروه، شادی کنان به سوی دروازه شهرکوفه رفتند و عده‌ای از شهر خارج شده بودند. در این روز بود که اهل بیت(ع) را که مصیبت زده و داغدار بودند، همراه با نیزه دارانی که رأس مطهر شهدا را حمل می‌کردند، به دمشق وارد کردند.
ام کلثوم به شمر لعنته الله علیه فرمود: مارا از دروازه ای وارد دمشق کنید که مردم کمتری انجا باشند تا چشم هایشان به نوامیس جلب نشود. شمر نیز برخلاف گفته آن حضرت، اسرا را به همراه نوامیس رسول خدا از شلوغ ترین دروازه شهر وارد دمشق کرد.
مردم
با دیدن خاندان نبوت، دهان به ناسزا گشودند و اهل بیتی که برای نجات اسلام
به اسارت گرفته شده بودند را خارجی نامیدند. طبق برخی روایات، اهل بیت (ع)
را سه روز در دروازه شهر دمشق نگاه داشتند و سپس وارد شهر کردند.
مدتى
که اسيران در شام اقامت داشتند رويدادهاى مهم تاریخی به وقوع پيوست که از
همه مهمتر می‌توان به درگذشت دختر خردسال امام حسين(ع) در خرابه شام،
مناظره حضرت زينب(س) و ديگر افراد خانواده سيدالشهدا (ع) با يزيد و خطبه به
يادماندنى امام سجاد(ع) در حضور يزيد، درباريان و اهالى دمشق در مسجد اموى
اشاره کرد.
