علاوه بر این‌که این بلوار نقطه تلاقی خاطره‌های جمعی چند نسل از تهرانی‌هاست، ساکنان کوچه پس‌کوچه‌های بلوار کشاورز هم به شما خواهند گفت... وقتی از آنها می‌پرسید چرا این محله را برای سکونت انتخاب کرده‌اند، تقریبا اکثریت قریب به اتفاق‌شان یک دلیل مشترک دارند و آن احساس تعلقی است که به بلوار کشاورز و ردیف سبز درختانش و هویت شهری منحصربه‌فردش دارند.
بسیاری از آنها هنوز نمی‌دانند چند سالی است زمزمه تغییراتی در بلوار کشاورز به گوش می‌رسد. این تغییرات از جنس تغییرات ترافیکی است. طبق طرح و برنامه‌هایی که شهرداری تهران برای توسعه حمل‌ونقل و عمومی در تهران دنبال می‌کند، متخصصان و کارشناسان حوزه حمل‌ونقل و ترافیک یک خط رفت و برگشت اتوبوس را طوری روی نقشه تهران کشیده‌اند که از هفت‌تیر شروع شود و به صادقیه برسد. این خط باید از بلوار کشاورز بگذرد تا به ستارخان و پس از آن صادقیه برسد.
اما آیا عبور چنین خطی از میان یکی از خاطره‌انگیز‌ترین بلوارهای تهران، هویت تاریخی آن را مخدوش نمی‌کند؟ آیا درختان و میراث طبیعی آن آسیب نمی‌بینند و از همه مهم‌تر آیا بلوار کشاورز که در فهرست میراث فرهنگی کشور نیز ثبت شده است، پس از احداث چنین خطی بازهم شبیه همان خیابان دوست‌داشتنی خاطره‌های ما خواهد بود؟ اساسا آیا قرار است اتوبوس‌های جدید میهمان بلوار کشاورز تهران شوند؟ دکتر «فرزانه ساسان‌پور»، عضو هیأت علمی گروه جغرافیا و برنامه‌ریز شهری دانشگاه خوارزمی که مدیر علمی پروژه ارزیابی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی ساخت خط ویژه از هفت‌تیر تا ستارخان بوده است، این روزها پاسخ دقیقی برای این پرسش‌ها دارد.
خانم ساسان‌پور، چند ماه پیش شهرداری منطقه ٦ از احداث خط ویژه
اتوبوس در تهران ازجمله در مسیر هفت‌تیر تا میان صادقیه و بلوار کشاورز خبر
دادند، شما ارزیابی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی این پروژه را انجام دادید،
خطی که بنا بوده از بلوار کشاورز عبور کند، خط اتوبوس‌های تندرو است یا خط
ویژه؟ لطفا بفرمایید مطالعه شما در چه زمینه‌ای متمرکز بوده است؟
موضوع مورد مطالعه ارزیابی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی ساخت خط ویژه مسیر هفت‌تیر- صادقیه بوده که در طول مسیر از کریم‌خان، میدان ولی‌عصر و بلوار کشاورز عبور می‌کند و در ادامه به خیابان ستارخان و پس از آن میدان صادقیه می‌رسد. تأکید می‌کنم که این خط ویژه بوده و نه خط تندرو چراکه خط ویژه تعریف و استانداردهایی متفاوت با خطوط اتوبوس‌های تندرو دارد.
طول این خط دقیقا چقدر است؟
طول خط از هفت‌تیر تا صادقیه ٩,٨کیلومتر و در مسیر برگشت ١٠.٧کیلومتر است. طبق برنامه در طول این مسیر ٢٠ ایستگاه و جداسازی مسیر با رنگ و کنترل مکانیزه خط ویژه پیش‌بینی شده بود.
این خط دقیقا از چه بخشی از بلوار کشاورز عبور می‌کند؟
اگر این خط ویژه‌ای که از بلوار کشاورز طبق برنامه‌های اعلام‌شده، قرار بوده مسیر ویژه اتوبوس‌ها با ٦ ایستگاه (سه ایستگاه سمت راست و سه ایستگاه سمت چپ) از وسط بلوار گرفته شود، براساس جمع‌بندی مطالعات ارزیابی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی این پروژه، نتیجه نهایی البته No Act اعلام شد به این معنا که به دلیل اثرات نامطلوب اجتماعی و فرهنگی که احداث خط ویژه در طول مسیر ازجمله بلوار کشاورز و هم در ادامه در مسیر ستارخان خواهد داشت، نباید اجرا شود و باید به دنبال پیامدهای حاصله کاربست‌های جایگزین ارایه شده است.
بلوار کشاورز یکی از بلوارهای قدیمی و به اصطلاح خاطره‌انگیز
تهران است، مثل نقش و کارکردی که خیابان ولی‌عصر و لاله‌زار برای تهران
دارند، یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها این است که احداث خط ویژه و تردد مستمر
اتوبوس‌ها در این بلوار آیا با هویت تاریخی و فرهنگی آن سازگار است و آن را
مخدوش نمی‌کند، یا مثلا روی درختان و محیط‌زیست آن تأثیر منفی نمی‌گذارد؟
اتفاقا یکی از مشکلات برای ساخت خط ویژه در این مسیر بلوار کشاورز است، با توجه به این‌که بلوار کشاورز بیست‌وششم شهریور امسال با شماره ۳۱۳۲۱ در فهرست آثار ملی ثبت شده است، انجام هرگونه مداخله‌ای در این بلوار امکان‌پذیر نیست. اساسا همین موضوع به تنهایی می‌توانست انجام این پروژه را در بلوار منتفی کند. علاوه بر این موضوع و بحث ثبت ملی بلوار کشاورز، در مسیری که به‌عنوان خط ویژه اتوبوس پیش‌بینی شده، نقاط مکث شهری مهم داریم. میدان هفت‌تیر، بلوار کشاورز و خیابان ستارخان از مناطق جاذب جمعیت هستند و به دلیل این ویژگی موجب سرزندگی مکان می‌شوند و احتمال این‌که ایجاد خط ویژه باعث گسست اجتماعی شود، در این مناطق بالاست. مجموع متخصصانی که در ارزیابی تاثیرات اجتماعی این پروژه همکاری داشتند، هم‌نظر بودند که احداث این خط می‌تواند پیامدهای اجتماعی و فرهنگی نامطلوب زیادی داشته باشد و این نتیجه اجماع نظری بین متخصصان رشته‌های مختلف عمران، محیط‌زیست شهری، مدیریت شهری و جامعه شناسی شهری و آسیب‌شناسی است. البته بحث هویت تاریخی و فرهنگی تنها بخشی از پیامدهایی است که ما مطالعه کردیم و احداث خط ویژه پیامدهای دیگری هم داشته که هر کدام از آنها به تنهایی می‌توانست دلایلی قانع‌کننده برای بازنگری در نحوه اجرای این طرح باشد.
آن پیامدها چه بوده است؟
ببینید مهم‌ترین اتفاقی که در منطقه ۶ رخ داده و نمودهای آن آشکار است،
این‌که این منطقه درحال از دست دادن جمعیت ساکن و بومی است و به تدریج خالی
از سکنه می‌شود. کاربری‌های اداری و تجاری در این منطقه درحال گسترش است و
ساکنان قدیمی و اصیل این منطقه با این تغییر کاربری‌ها انگیزه ماندن را از
دست داده‌اند، این درحالی است که این منطقه یکی از مناطق مهم و درواقع
منطقه فرهنگی با اکثریت ساکنان تحصیلکرده است. ما معتقدیم وقتی لایه دوم
سکونتی خالی از جمعیت می‌شود، زنگ خطر را روشن می‌کند. ما معتقدیم درحال
حاضر درمنطقه ٦ زنگ خطر نواخته شده است، درچنین شرایطی اگر شرایط عبورومرور
و تردد را آسان‌تر کنید و حجمی از جمعیت را بیاورید و ببرید درواقع شرایط
را برای خالی شدن این منطقه و افزایش کاربری‌های اداری- تجاری در آن فراهم
کرده‌اید و در نتیجه خانه‌های مجردی و آسیب‌های اجتماعی را ایجاد خواهد
کرد. نکته قابل توجه دیگر این‌که ارزیابی آثار اجتماعی و فرهنگی این پروژه
نشان داد، آسان کردن عبورومرور در این مسیر فراخوانی است برای انواع
آسیب‌های اجتماعی.
همه سازمان‌ها تقریبا با اجرای این پروژه و احداث خط
ویژه در بلوار کشاروز مخالف هستند. سازمان میراث فرهنگی، شورای شهر تهران،
شورایاران منطقه ٦، همگی براین نکته تاکید داشتند که با توجه به تبعات
اجتماعی و فرهنگی که خط ویژه می‌تواند در این منطقه از تهران ایجاد کند،
باید از ساخت آن به این شکل صرف‌نظر کرد.
چرا؟ خط ویژه چه تاثیری روی آسیب‌های اجتماعی دارد؟
یکی از حوزه‌هایی که در اتاف (ارزیابی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی) بررسی می‌شود، تاثیراتی است که اجرای یک پروژه در آسیب‌های اجتماعی چه کاهش چه افزایش می‌تواند داشته باشد. این‌که می‌گوییم احداث این خط فراخوانی برای انواع آسیب‌های اجتماعی است به این دلیل است آسیب‌های اجتماعی در نقاط مبدا و مقصد با هم متفاوت است. در میدان صادقیه، جرایم و آسیب‌هایی داریم که در هفت‌تیر وجود ندارد.
مثلا چه آسیب‌هایی؟
برای مثال در منطقه صادقیه آسیب‌هایی وجود دارد که هنوز در هفت‌تیر یا میدان ولی‌عصر این آسیب‌ها وجود ندارد، شکل و نوع آسیب‌ها و جرایم در این دو منطقه کاملا متفاوت است و ما معتقدیم راه‌اندازی این خط می‌تواند زمینه انتقال این آسیب‌ها را فراهم کند و همان آسیب‌ها و مشکلاتی که در منطقه صادقیه وجود دارد را به منطقه ٦ منتقل کند. با ورود و افزایش این آسیب‌ها شاهد بروز مشکلات جدیدی در منطقه خواهیم بود و سرعت تبدیل شدن خانه‌های مسکونی به انبار و خانه‌های مجردی افزایش می‌یابد و با انتقال جمعیتی که تعلق خاطری به این مکان‌ها ندارد، ساختار فرهنگی تازه‌ای در این محله‌ها ایجاد می‌شود که زمینه مناسبی برای شکلگیری انواع جرایم، بازماندگی از هویت وکاهش امنیت اجتماعی است.
درحال حاضر در منطقه ٦ بخشی از همین مشکلات نمود پیدا کرده است،
آشکارترین مسأله شب‌مردگی است که در ضلع جنوبی این مسیر به‌ویژه حدفاصل
هفت‌تیر تا میدان ولی‌عصر مسأله جدی است و در روزهای تعطیل بیشتر
رستوران‌ها و مغازه‌های این محدوده تعطیل است و مغازه‌داران می‌گویند مشتری
ندارند...
- بله شب‌مردگی یکی از مشکلات منطقه ٦ است. بخش‌هایی از منطقه تا ۸ و ۹شب مملو از جمعیت است و بعد خالی می‌شود. اگر بگوییم این منطقه قلب دوم شهر تهران است، باید درباره هویت فرهنگی و اجتماعی این منطقه حساسیت داشته باشیم. از نظر ما بلوار کشاورز و هویت تاریخی و فرهنگی‌اش تنها متعلق به مردم تهران نیست و فراتر از مردم تهران و ساکنان این محله، بسیاری از افرادی که به تهران می‌آیند، هم یک خاطره جمعی از این بلوار دارند و این خاطره‌ها باید حفظ شود. نکته مهم دیگر بحث آسیب‌های اجتماعی و ناامنی است؛ این موضوع کم‌اهمیتی نیست، نباید ساده از آن گذشت. بلوار کشاورز و خیابان ستارخان از مکان‌های سرزنده تهران است و باید این مکان را با همان سرزندگی حفظ کنیم.
یکی از اقداماتی که در ارزیابی اجتماعی و فرهنگی انجام می‌شود،
مراجعه به دیدگاه‌های مردمی است و این‌که آنها چه نظری درباره اجرای
پروژه‌های جدید دارند، درباره احداث خط ویژه در بلوار کشاورز و خیابان
ستارخان مردم چه می‌گویند؟ در نظرسنجی که حتما انجام شده چه نتایجی به دست
آمده است، آیا آنها موافق احداث خط ویژه در بلوار کشاورز هستند؟
نتایج نظرسنجی ما با استناد به ٣٨٥ پرسشنامه و مصاحبه‌های دیگری که انجام شده، نشان داد ٦١.٦درصد مردم با ایجاد خط ویژه در این مسیر مخالف هستند و موافقند اتوبوسرانی خط موجود را ساماندهی کند. درحال حاضر درهمین مسیر اتوبوس‌هایی تردد می‌کنند که فاقد کیفیت لازم، ازجمله تهویه مطبوع و عمدتا فرسوده هستند و به همین دلیل مردم تمایل چندانی به استفاده از آنها ندارند. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد با توجه به خوانایی خطوط فعلی جاری، مردم بیشتر تمایل دارند همین خطوط که برای آنها دارای تصویر ذهنی و شناخته شده و جای ایستگاه‌های آن مشخص و ثابت است، ساماندهی شود نه این‌که خط جدیدی ایجاد شود و کلا ساختار موجود را تغییر دهد. همچنین نتایج نظرسنجی و مصاحبه‌ها نشان می‌دهد مردم و افرادی که تحت‌تأثیر اجرای این پروژه قرار دارند، نگران از بین رفتن هویت اجتماعی محله‌شان هستند. بسیاری از آنها نگران از بین رفتن فضای سبز و درختان بلوار کشاورز و خیابان ستارخان هستند.
مسیر خط ویژه طبق اعلام مسئولان شهرداری منطقه ٦ از هفت‌تیر به
صادقیه و برعکس همین مسیر در بازگشت خواهد بود، دقیقا درهمین مسیر مترو
فعال است و اساسا چه نیازی به احداث خط ویژه است؟
باید روی این نکته تأکید کنم که هم سازمان حمل‌ونقل و ترافیک و هم شهرداری منطقه٦ و همچنین تیم اتاف در راستای حل مشکلات مردم گام برمی‌دارند، نباید این تلقی ایجاد شود که آنها بدون مطالعات تصمیمی گرفته‌اند. این موضوع شبکه یکپارچه حمل‌ونقل شهری چه مختصاتی داشته باشد و چه حجمی از مسافران را جابه‌جا کند، مطالعات تخصصی است که متخصصان این حوزه و سازمان‌های مربوطه در شهرداری تهران آن را انجام داده‌اند. ما وارد بحث ترافیکی نشدیم، آنها براساس مدل‌های علمی برآورد می‌کردند.توضیحی که من می‌توانم برای روشن شدن بحث بدهم، این است که آنها براساس مطالعات دقیق به این نتیجه رسیده‌اند که هرکدام از شبکه‌های حمل‌ونقل عمومی باید چه سهمی در جا‌به‌جایی مسافران و سفرهای درون‌شهری داشته باشند تا بتوان به این ترتیب و فراهم کردن زمینه استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی، کاهش آلودگی هوا و پاسخگویي به تقاضای بالای جمعیت بوده است. درواقع آنها شبکه‌های حمل‌ونقل عمومی را مکمل هم می‌بینند و اینطور نیست که اگر در یک مسیر مترو وجود دارد، دیگر به اتوبوس نیازی نباشد. نکته‌ای که اکنون درباره خط ویژه هفت‌تیر به صادقیه مطرح است، این‌که درحال حاضر ٤ خط اتوبوسرانی با همین مسیر موجود هم‌پوشانی دارند. در مسیر رفت، «میدان ولی‌عصر به متروی صادقیه». هفت‌تیر به پایانه ازادی،«ولی‌عصر به شهرک اکباتان» و «میدان انقلاب به میدان صادقیه» و در مسیر برگشت «اکباتان به ولی‌عصر» و«متروی شهید بهشتی به انقلاب»، «صادقیه به ولی‌عصر» و «آزادی به هفت‌تیر» دقیقا با همین مسیر هم‌پوشانی داشتند.
یعنی اگر خط ویژه ایجاد شود این خطوط در خط جدید ادغام می‌شوند؟
براساس مستندات فرادستی طرح قرار شده بود، ادغام شود. البته در این زمینه ما پیشنهاد بدیل دادیم و آن این‌که طرح موجود نباید اجرایی شود و آلترناتیو آن این‌که این ایستگاه‌ها را دست نزنند اما اتوبوس‌های جدید را جایگزین اتوبوس‌های قدیمی کنند، این بهترین راه است و هم هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و این شیوه باعث افزایش درآمد پایداری مدیران شهری و این شیوه تعاملی سبب هم‌سویی بین شهروندان و مدیریت شهری خواهد شد.
منبع: شهروند
