صراط: موسسه افکار سنجی دانش نوین ایرانیان «دانا» وابسته به خبرگزاری فارس در مورد چگونگی اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها در قالب سوالات مختلف به نظر سنجی از شهروندان تهرانی پرداخته است.این گزارش تحت عنوان «نظرسنجی از شهروندان تهرانی درباره نحوه اجرای طرح هدفمندی یارانه ها» به ابعاد این قانون اشاره دارد و هدف از تحقیق دست‌یابی به نظرات شهروندان درباره نحوه اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها به ویژه شناسایی خانواده‌های مشمول طرح بوده است.
در مقدمه این نظرسنجی آمده است: با روی کار آمدن دولت یازدهم، موضوع پرداخت نقدی مجددا مورد توجه واقع شد و دولت و مجلس نسبت به اختصاص یارانه به خانوارهای نیازمند و حذف خانوارهای پر در آمد همراه شدند، اما با سیاست های اجرایی دولت مبنی بر ثبت نام دوباره خانوارها برای دریافت یارانه نقدی و تبلیغات قابل ملاحظه برای تشویق خانوارها به انصراف از دریافت یارانه، عملا اتفاق قابل ملاحظه ای رخ نداد و درصد ناچیزی از خانوارها از دریافت یارانه صرف نظر نمودند. هم اینک، دولت و مجلس همچنان نسبت به تعدیل نظام توزیع یارانه‌ها، نظر دارند و به ویژه دولت مترصد دست یابی به روشی برای آگاهی از میزان درآمد و سطح زندگی واقعی خانوارها است.
در این شرایط، به نظر می‌رسد آگاهی از دیدگاه شهروندان نسبت به نحوه اجرای طرح هدفمندی یارانه ها و به ویژه خانوارهایی که باید مشمول اجرای طرح شوند، می‌تواند در تصمیم‌گیری مسئولان ذی ربط، کمک کننده باشد.
نتایج تحقیق
به منظور آگاهی از نظرات شهروندان تهرانی درمورد اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها و دست یابی به پیشنهادهای آنان در این باره، این نظرسنجی در محدوده؛ تهران بزرگ با تعداد نمونه 424 نفر از افراد 18 سال به بالا (با اولویت سرپرست یا همسر سرپرست خانوار) به‌صورت مصاحبه تلفنی و تکمیل پرسشنامه توسط پرسشگران مجرب در تاریخ 94/4/29 تا 94/4/31 به اجرا درآمد. اهم یافته‌های این نظرسنجی به قرار زیر است:
- در تخصیص یارانه به خانوارها، اکثر افراد نمونه به پرداخت یارانه به خانوارهای در سطح متوسط و پائین (30%) و حذف خانوارهای پردرآمد و اختصاص سهم آنان به تولید (39%) نظر داشته‌اند. در عین حال یک چهارم افراد عقیده دارند که عموم خانوارها باید از یارانه برخوردار شوند.
- علت تجدید نظر در شیوه پرداخت یارانه از نظر پاسخگویان عموماً (57%) "محدودیت منابع دولت" عنوان شده است و البته 30% آنان انگیزه "رعایت عدالت در پرداخت یارانه" را مطرح کرده‌اند.
- بیشتر افراد، معیارهایی نظیر املاک و دارایی‌ها، میزان درآمد و حقوق و مزایا، خودرو شخصی، نوع شغل، محل زندگی، تعداد سفرهای خارجی و حج تمتع، وضع زندگی و سطح درآمد ماهانه خانواده را برای تشخیص خانوارهای پردرآمد عنوان کرده‌اند و درصدی از آنان هم به نحوه اطلاع‌یابی از موضوع مالی افراد اشاره کرده‌اند (مثل حساب‌های بانکی، استعلام از ثبت و اداره مالیات، نظام اطلاعات دولت،آمارگیری از خانوارها) البته چهار درصد از افراد اظهار کرده‌اند که برای این منظور ملاکی وجود ندارد و موضوع پیچیده است و حدود 2 درصد افراد نظر به توزیع "یکسان بین همه خانوارها" داشته‌اند.
- درخصوص پرداخت یارانه به‌صورت کارت سهمیه (نظیر آنچه که در جزیره قشم به اجرا درآمده است) حدود 48 درصد مخالف و 40 درصد موافق بوده‌اند.
- حدود 59 درصد افراد نرخ سوخت در سال جاری را "بالاتر از حد انتظار" دانسته‌اند و تنها حدود یک چهارم آنان، قیمت سوخت را معتدل و قابل قبول عنوان کرده‌اند. البته 11 درصد هم گفته‌اند که قیمت سوخت در سال جاری "تا حدی" می‌تواند افزایش یابد.
- قریب به 85 درصد افراد با ادامه اجرای طرح هدفمندی موافق بوده و تنها 10 درصد، مخالف آن بوده‌اند.
- اکثر پاسخگویان (60%) بر این نظر بوده‌اند که قیمت سوخت برای کم‌مصرف‌ها و پرمصرف‌ها نباید یکی باشد و پرمصرف‌ها باید قیمت واقعی سوخت را پرداخت کنند. البته 36% بر یکسان بودن قیمت سوخت نظر داشته‌اند.
نظر مردم نسبت به نحوه تخصیص یارانه به خانوارها
اطلاعات حاصل از طرح این سئوال که " در مورد پرداخت یارانه به خانوارها شما با کدام نظر موافقید ؟" نتایج زیر حاصل شده است:
همان گونه که مشاهده می شود در تخصیص یارانه به خانوارها اکثر افراد نمونه به حذف خانوارهای پردرآمد و اختصاص سهم آنان به تولید نظر داشته اند. در عین حال یک چهارم افراد عقیده دارند که عموم خانوارها باید از یارانه برخوردار شوند.
علت تجدید نظر در شیوه پرداخت یارانه‌ها
از افراد نمونه درباره علت تجدید نظر در شیوه پرداخت یارانه ها سئوال شد. نتیجه حاصل به شرح زیر است:
همان گونه که دیده می‌شود، علت تجدید نظر در شیوه پرداخت یارانه از نظر مردم. عموما، محدودیت منابع دولت، عنوان شده است (57%) و البته 30% درصد آنان انگیزه " رعایت عدالت در پرداخت یارانه "را مطرح کرده‌اند.
معیارهای مورد نظر مردم در تشخیص خانوارهای پر در آمد
پاسخگویان در قبال این پرسش که "از نظر شما چه معیاری می تواند دولت را در تشخیص خانواده‌های پر در آمد کمک کند؟" به موارد متعددی به شرح ذیل اشاره کرده اند.
معیارهای اعلام‌شده از جانب پاسخگویان برای تشخیص خانوارهای پردرآمد
| معیار عنوان شده | تعداد | درصد |
| املاک و دارایی‌ها (خانه مسکونی، ویلا، زمین، شرکت، کارخانه) که به ثبت رسیده و دارای سند است | 111 |
25.0 |
| میزان درآمد، حقوق و مزایا (از یک میزان به بالا پرداخت نشود) | 105 | 23.6 |
| حساب بانکی، سپرده بانکی، گردش حساب، ترازنامه مالی ... | 70 | 15.8 |
| خودروی شخصی (مدل، تعداد، نوع) | 55 | 12.4 |
| نوع شغل(کسبه، پزشکان، استادان، نمایندگان مجلس، تجار، بازاری‌ها، وکلا، معاونان، مشاغل آزاد، دلالان، صرافی‌ها، کارخانه‌داران، بسازوبفروش‌ها، مسئولان مملکتی) | 44 | 9.9 |
| استعلام از ثبت اسناد و املاک | 29 | 6.5 |
| استعلام از اداره مالیات (برای اطلاع از درآمدهای بالا) | 20 | 4.5 |
| محل زندگی، منطقه محل سکونت | 19 | 4.3 |
| نظام اطلاعاتی دولت، سرشماری‌های انجام‌شده، راستی‌آزمایی دولت، به روزرسانی اطلاعات دولت | 13 | 2.9 |
| آمارگیری از خانوارها و ثبت درآمد خانوار | 12 | 2.7 |
| تعداد سفرهای خارجی، حج تمتع | 8 | 1.8 |
| از طریق خوداظهاری (با افزایش اعتماد بین دولت و ملت) | 7 | 1.6 |
| از طریق رایانه، اینترنت، فناوری اطلاعات | 6 | 1.4 |
| با کارت ملی و شماره ملی (می‌توان املاک فرد را شناسایی کرد) | 5 | 1.1 |
| پردرآمدها برای دولت مشخص است، می‌تواند پردرآمدها را شناسایی کند | 5 | 1.1 |
| وضع زندگی، سطح رفاه خانواده (کسانی که احتیاج مالی ندارند، طبقات بالای جامعه کسانی که از حد نیاز بیشتر دارند...) | 4 | 0.9 |
| ملاکی وجود ندارد، قابل تشخیص نیست، بسیار پیچیده است | 18 | 4.1 |
| مخالفم، باید یکسان توزیع شود، به همه داده شود | 10 | 2.3 |
| افراد پردرآمد خودشان انصراف دهند | 3 | 0.7 |
| تعداد پاسخگویان | 424 | * |
بیشتر افراد، ملاک‌هایی نظیر املاک و دارایی ها، میزان در آمد و حقوق و مزایا، خودرو شخصی، نوع شغل، محل زندگی، تعداد سفرهای خارجی و حج تمتع، وضع زندگی و سطح در آمد ماه خانواده را برای تشخیص خانوارهای پردرآمد عنوان کرده‌اند و درصدی از آنان هم نحوه اطلاع رسانی وضع مالی افراد اشاره کرده‌اند (مثل حساب‌های بانکی، استعلام از ثبت و اداره مالیات، نظام اطلاعات دولت، آمارگیری از خانوارها) البته چهار درصد از افراد اظهار کرده‌اند که برای این منظور ملاکی وجود ندارد و موضوع پیچیده است و 2.3 درصد افراد نظر به توزیع یکسان بین همه خانوارها داشته اند.
چه خانوارهایی نباید یارانه دریافت کنند؟
در پاسخ به این سئوال که "به نظر شما، چه خانواده هایی نباید یارانه دریافت کنند؟" پاسخگویان به موارد متنوعی اشاره کرده‌اند که اهم آن به قرار زیر است.
| موارد | تعداد | درصد |
| افراد با درآمد بالا که وضعیت مالی خوبی دارند، کسانی که درآمد کافی دارند دهک‌های بالای جامعه: افراد ثروتمند و مرفه؛ افرادی که اختلاف طبقاتی بیشتری دارند | 170 | 40.1 |
| آنهایی که ماشین‌های مدل بالا دارند؛ ملک دارند، سند به نامشان است | 30 | 7.1 |
| افراد و خانواده‌هایی که بالای دو میلیون درآمد در ماه دارند | 11 | 2.6 |
| افرادی که درآمدشان بیشتر از سه میلیون است | 24 | 5.7 |
| افرادی که درآمد ماهیانه بالای 4 تا 5 میلیون دارند | 17 | 4.0 |
| افرادی که درآمد ماهیانه بالای 6 تا 7 میلیون دارند | 4 | 0.9 |
| خانواده‌هایی که به ازای هر نفر ماهیانه یک و نیم میلیون درآمد دارند | 1 | 0.2 |
| افرادی که یارانه در زندگی آنها تأثیری ندارد؛ آنهایی که توانایی دارند، آنهایی که نیاز ندارند | 6 | 1.4 |
| بازاری‌ها، کارخانه‌داران، تجار، استادان دانشگاه، پزشکان | 9 | 2.1 |
| افراد بالای شهری؛ کسانی که راحت زندگی می‌کنند و فرزندانشان در مدارس غیرانتفاعی تحصیل می‌کنند | 2 | 0.5 |
| افرادی که به نظام وصل هستند (سپاهی، ارتشی، تصمیم‌گیرنده‌ها) افرادی که دارای سمت‌های عالی هستند، نمایندگان مجلس، وزرا، افراد نزدیک به سران نظام | 6 | 1.4 |
| آنهایی که با توجه به تعداد افراد خانواده درآمد بالایی دارند | 2 | 0.5 |
| کارمندان دولت | 1 | 0.2 |
| افراد چند شغله | 1 | 0.2 |
| برمبنای حقوق از یک مبلغی بالاتر نباید دریافت کنند | 1 | 0.2 |
| پردرآمدها و متوسط‌ها باید حذف شوند | 2 | 0.5 |
| آنهایی که درآمد میلیاردی و نجومی دارند مثل طلافروش‌ها، وکلا و وزرا | 8 | 1.9 |
| آنهایی که احتیاج ندارند و خودشان هم نمی‌خواهند | 4 | 0.9 |
| افرادی که درآمدهای بالای ده میلیون دارند | 2 | 0.5 |
| خانواده‌هایی که همه اعضای آن کار می‌کنند | 1 | 0.2 |
| تعداد نمونه | 424 | * |
در عین حال، در قبال پرسش مطرح شده ، برخی از پاسخگویان به جای اعلام نظر در مورد کسانی که نباید یارانه دریافت کنند، دریافت یارانه را توسط عموم موجه دانسته اند و در این خصوص به مواردی اشاره کرده اند که فهرست این موارد در جدول زیرمنعکس است .
برخی از نظرات پاسخگویان در خصوص بهره‌مندی از یارانه
| عنوان | تعداد |
| باید به همه پرداخت شود، باید به همه تعلق بگیرد، پول نفت متعلق به همه است، حق مسلم هر فرد ایرانی است، حق همه مردم است | 79 |
| اقشار پایین دریافت کنند؛ فقط قشر آسیب‌پذیر دریافت کند (مثل عضو کمیته امداد) آن هم به جای پول، مسکن رایگان و سبد غذایی داده شود | 5 |
| باید به همه یارانه تعلق بگیرد ولی نباید یکسان داده شود به خانوادهای کم‌درآمد بیشتر از افراد پردرآمد برسد | 2 |
| کسانی که حداقل حقوق را دریافت می‌کنند (برپایه حقوق وزارت کار)، به خانواده‌هایی که نیاز دارند | 2 |
| یارانه مختص افراد مشخصی نیست و از منابعی برداشت می‌شود که برای همه جامعه است و حق همه است | 1 |
| چون اطلاعات دقیق نیست همه باید دریافت کنند، چون معیار تشخیص درآمد مطمئن است | 2 |
| یارانه را باید همه دریافت کنند، مردم خودشان تشخیص می‌دهند که پول یارانه چه کار کند | 1 |
| پردرآمدها خودشان کنار بروند | 1 |
| مردم خودشان باید تصمیم بگیرند که یارانه بگیرند یا نگیرند، کسی نباید محروم شود | 2 |
| هر کس داوطلبانه، انصراف بدهد، هر کسی خودش کنار برود | 2 |
| هیچ کس نباید دریافت کند | 2 |
| هیچ کس نباید دریافت کنند، پول یارانه باید به تولید اختصاص داده شود، چون تولید لطمه می‌بیند | 2 |
| یا همه یا هیچ | 2 |
شایان ذکر است که 38 نفر از افراد نمونه (حدودا 9%) در این خصوص اظهار نظر نکرده اند.
نظر پاسخگویان درباره نرخ سوخت(بنزین، گازوئیل و گاز ) در سال جاری اطلاعات حاصل از طرح سئوال در این خصوص در جدول زیر درج شده است:
همان طور که مشاهده می شود 59 درصد افراد نرخ سوخت در سال جاری را بالاتر از حد انتظار دانسته اند، تنها حدود یک چهارم آنان، قیمت سوخت را معتدل و قابل قبول عنوان کرده اند. البته 11 درصد هم گفتند که قیمت سوخت در سال جاری "تا حدی" می تواند افزایش یابد.
نظر پاسخگویان در باره پرداخت یارانه به صورت کارت سهمیه
با افراد نمونه این موضوع در میان گذاشته شد که طرح تبدیل یارانه نقدی به کارت سهمیه ( پرداخت هزینه و قبوض انرژی) در جزیره قشم به صورت آزمایشی به اجرا در آمده است نظرتان در باره تبدیل یارانه نقدی به کارت سهمیه پرداخت هزینه های انرژی چیست؟ نتیجه اعلام نظر در این باره، در جدول زیر درج شده است:
همان طور که مشاهده می شود حدود 40 درصد افراد با اجرای این طرح موافق و 48 درصد مخالف بوده‌اند.
نظر پاسخگویان درباره ادامه اجرای طرح هدفمندی
برای افراد نمونه عنوان شد که دوره پرداخت یارانه نقدی، طبق قانون، آذرماه 94 است. آیا پس از اتمام این دوره پرداخت یارانه باید ادامه پیدا کند؟
اطلاعات به دست آمده در جدول زیر منعکس است :
همان طور که مشاهده می شود قریب به 85 درصد افراد با ادامه اجرای طرح هدفمندی موافق بوده و تنها 10 درصد ، مخالف آن بوده اند .
نظر پاسخگویان در باره اصلاح قیمت گذاری سوخت
با افراد نمونه این سئوال در میان گذاشته شد که "به نظر شما قیمت گذاری سوخت بهتر است به چه شیوه ای در دوره جدید اصلاح شود ؟" نتایج به دست آمده در جدول زیر منعکس است :
اطلاعات به دست‌امده دال بر این است که اکثر پاسخگویان (60%) بر این نظر بوده اند که قیمت سوخت برای کم مصرف ها و پر مصرف ها نباید یکی یکی باشد و پر مصرف ها باید قیمت واقعی سوخت را پرداخت کنند . البته 36% بر یکسان بودن قیمت سوخت نظر داشته اند.
خلاصه یافته‌ها
در تخصیص یارانه به خانوارها اکثر افراد نمونه به حذف خانوارهای پردرآمد و اختصاص سهم آنان به تولید نظر داشته اند. در عین حال یک چهارم افراد عقیده دارند که عموم خانوارها باید از یارانه برخوردار شوند.
همان گونه که دیده می شود، علت تجدید نظر در شیوه پرداخت یارانه از نظر مردم عموما، محدودیت منابع دولت، عنوان شده است (57%) و البته 30% درصد آنان انگیزه " رعایت عدالت در پرداخت یارانه " را مطرح کرده اند.
بیشتر افراد ، ملاک هایی نظیر املاک و دارایی‌ها، میزان در آمد و حقوق و مزایا، خودرو شخصی، نوع شغل، محل زندگی، تعداد سفرهای خارجی و حج تمتع، وضع زندگی و سطح در آمد ماه خانواده را برای تشخیص خانوارهای پر در آمد عنوان کرده‌اند و درصدی از آنان هم نحوه اطلاع رسانی وضع مالی افراد اشاره کرده اند ( مثل حساب های بانکی ، استعلام از ثبت و اداره مالیات ، نظام اطلاعات دولت ، آمارگیری از خانوارها) البته چهار درصد از افراد اظهار کرده‌اند که برای این منظور ملاکی وجود ندارد و موضوع پیچیده است و 2.3 درصد افراد نظر به توزیع یکسان بین همه خانوارها داشته اند. در خصوص پرداخت یارانه به صورت کارت سهمیه حدود 48 درصد مخالف و 40 درصد موافق بوده اند.
برخی از پاسخگویان به جای اعلام نظر در مورد کسانی که نباید یارانه دریافت کنند ، دریافت یارانه را توسط عموم موجه دانسته اند.
حدود 59 درصد افراد نرخ سوخت در سال جاری را بالاتر از حد انتظار دانسته اند ، تنها حدود یک چهارم آنان ، قیمت سوخت را معتدل و قابل قبول عنوان کرده اند . البته 11 درصد هم گفتند که قیمت سوخت در سال جاری "تا حدی" می تواند افزایش یابد.
قریب به 85 درصد افراد با ادامه اجرای طرح هدفمندی موافق بوده و تنها 10 درصد ، مخالف آن بوده اند.
اکثر پاسخگویان (60%) بر این نظر بوده اند که قیمت سوخت برای کم مصرف ها و پر مصرف ها نباید یکی باشد و پر مصرف‌ها، باید قیمت واقعی سوخت را پرداخت کنند . البته 36% بر یکسان بودن قیمت سوخت نظر داشته‌اند.
