«محمدجواد ظریف» وزیر خارجه ایران در حالی که درباره دستیابی به توافق هسته‌ای میان ایران و غرب ابراز امیدواری کرد اما در عین حال هشدار داد که کشورش در پی برقراری روابط حسنه با غرب نیست.
نشریه آلمانی «اشپیگل» در دفتر ظریف با محوریت مسئله هسته‌ای با وی گفت‌‌وگویی داشت و نخست درباره شادی مردم ایران پس از توافق 2 آوریل پرسید که این شادی در حالی که توافقی نهایی نشده بود آیا خوشحالی زودهنگام نبود؟ ظریف گفت: این حق مردم است که شاد باشند و این مسئولیت دولت است که مردم را شاد کند. آنچه در لوزان اتفاق افتاد گام مهمی بود اما توافق نبود. من معتقدم که توافق نه‌تنها امکان‌پذیر بلکه محتمل است. ما به درکی درباره مواردی از توافق رسیدیم و باید این را در مدت زمان توافق شده مکتوب کنیم. این دقیقا کاری است که همکاران ما در وین انجام می‌دهند.
اشپیگل: آمریکا گزاره‌برگ خود را در موارد کلیدی مذاکرات منتشر کرد تا نشان دهد که امتیازات چندانی نداده است. ما تصور کردیم که شما از این اتفاق خیلی هیجان‌زده نشدید آیا واقعا اینطور است؟
ظریف: من فکر نمی‌کنم که تهیه گزاره‌برگ خیلی مفید باشد. جهان به سوی تغییری بزرگ می‌رود. شما نمی‌توانید مخاطبین خود را انتخاب کنید. در گذشته شما می‌توانستید برداشت خود را از واقعیت بروز دهید و روایت خود را برای مخاطبان خود داشته باشید و طرف مقابل هم روایت خود از واقعیت را برای مخاطبان خود داشته باشد اما امروزه در عصر اینترنت و رسانه‌های اجتماعی روایت یک واقعه موضوعی جهانی است و این همان نقطه‌ای است که مشکلات از آن به وجود می‌آیند. از این رو شما باشد بسته نهایی کامل را (به مخاطبان) عرضه کنید.
اشپیگل: در حال حاضر مشکل‌ترین موارد چیست؟
ظریف: در اساس، همه چیز. چرا که شما باید این توافقنامه را به صورتی بنویسید که مورد قبول دست‌کم 8 طرفی باشد که در حال مذاکره هستند یعنی ایران و 1+5 متشکل از آمریکا، چین، روسیه، فرانسه،انگلیس،آلمان و اتحادیه اروپا. این یعنی 7 گروه یک طرف و ایران در طرف دیگر قرار دارد. اما حتی همان 7 تا هم لزوما درباره همه‌چیز با هم توافق ندارند. بیشتر وقت ما با مذاکره داخلی میان اعضای 1+5 می‌گذرد چون آنها باید موضعی متحد داشته باشند. آنها در برخی موارد موضع مشترکی ندارند.
اشپیگل: در گزاره‌برگ آمریکایی اطلاعات بسیار کمی درباره روند برداشتن تحریم‌ها آمده است و شما ابهاماتی را درباره چگونگی کاهش برنامه هسته‌ای خود بر جای گذاشته‌اید.
ظریف: خیر. در واقع ما خیلی روشن درباره تعداد سانتریفیوژهایی که در نطنز و فردو خواهیم داشت و آینده آب سنگین در اراک موضع‌گیری کرده‌ایم. بسیار واضح است که تمامی تحریم‌هایی که اتحادیه اروپا و آمریکا وضع کرده‌اند، لغو خواهند شد.
اشپیگل: یکی از مواردی که درباره آن رقابت می‌شود مدت زمان است.
ظریف: روند لغو (تحریم‌ها) در یک مورد به مورد دیگر متفاوت خواهد بود. اتحادیه اروپا قوانین خود را دارد. به عنوان نهاد خارجی، وقتی توافقی با نهاد خارجی دیگری به دست می‌آید، ما نباید وارد مشکلات داخلی که هر کشور دارد بشویم. شما باید با مسایل واقعی روبرو شوید و این روشن است.
اشپیگل: موضوع دیگر این است که شما تاکید دارید که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حق ندارد از مراکز نظامی بازدید کند.
ظریف: ما اعلام کرده‌ایم که اگر به توافقی برسیم، ایران آماده خواهد شد تا با توجه به ساختار قانونی داخلی خود پروتکل الحاقی را اجرا کند. واضح است که هیچ کشوری اجازه دسترسی آزاد به تاسیسات محرمانه خود را نخواهد داد و همه پیمان‌های جهانی هم به این توجه دارند که شما درباره اسرار دولتی خود چطور رفتار می‌کنید. من فکر نمی‌کنم ایران مشکلی برای پذیرش استانداردهای شفاف جهانی داشته باشد. همچنین معتقدم که بر روایت‌هایی تاکید می‌شود که برخی می‌خواهند ارائه دهند و (این روایت‌ها) باعث می‌شود که مقامات در تهران هم واکنش نشان دهند.
اشپیگل: این موضوع شامل صحبت‌های آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر دینی ایران هم می‌شود. وی می‌گوید که درباره پیامدهای لوزان و اینکه طرف مقابل از پشت به ایران خنجر بزند، نگران است. آیا شما نمی‌توانید نگرانی‌های وی را برطرف کنید؟
ظریف: همه ما درباره حسن‌نیت و جدیت طرف‌های غربی که با آنها مذاکره می‌کنیم نگرانیم و این موضوع به خصوص مربوط به آمریکاست. سطح بی اعتمادی میان طرفین بالا و دوجانبه است.
اشپیگل: آیا شما از اینکه محافظه‌کاران مانعی برای توافق شوند، نگران هستید؟ شاید آنها برای شما مفید هستند؟ چون ( به وسیله این افراد)شما همیشه می توانید بگویید که اتفاقی نیفتاده به این دلیل که افراط گرایان با آن موافق نبودند.
ظریف: من امیدوارم که این موضوعی کاملا هماهنگ شده است بنابراین خود را به دردسر مقتاعد کردن آنها نمی‌اندازم.اشپیگل: شعارهای ضد آمریکایی یکی از ارکان انقلاب است. شعار «مرگ بر آمریکا» مهمترین شعار افراط‌گرایان در 35 سال گذشته بوده است. آیا توافق هسته‌ای می‌تواند به معنای تجدیدنظر درباره شیطان بزرگ باشد؟
ظریف: این توافق آزمون کوچکی از میزان تمایل آمریکا برای توهم پایان دادن به تغییر دولت در ایران است. توهم دشمنی و خصومت با مردم و انقلاب ایران است.اشپیگل: آیا آیت‌الله علی خامنه‌ای برای برقراری رابطه حسنه آمادگی دارد؟
ظریف: ما درباره برقراری رابطه حسنه با آمریکا صحبت نمی‌کنیم. ما اختلافاتی با آمریکا خواهیم داشت که مهم نیست این تفاوت‌ها چه هستند ایالات متحده و ایران دیدگاه‌های متفاوتی به جهان دارند و ما مواردی را که مربوط به خودمان می‌شود را نادیده نمی‌گیریم. آنها بخشی از هویت ما هستند. اما هویت نیازمند بحران نیست. ما یک موضوع برای مذاکره با آمریکا داریم و آن مسئله هسته‌ای است.اگر بتوانیم آن را به صورت موفقتی آمیز به پایان برسانیم، در این صورت می‌تواند مبنایی برای تعامل درباره دیگر موارد ایجاد شود.
اشپیگل: برنامه هسته ای تنها موردی نیست که بین ایران و آمریکا اختلاف انداخته است. نقش ایران در منطقه بحران زاست. مثلا شما از شیعیان حوثی در یمن حمایت می‌کنید در حالی که آمریکا حامی ائتلافی است که به رهبری عربستان فعالیت می‌کند.
ظریف: من نمی‌دانم آمریکا چطور می‌خواهد از بمباران غیرنظامیان بیگناه در یمن حمایت کند. اما ما از هیچ گروه به خصوصی حمایت نمی‌کنیم.
اشپیگل: شواهدی در این مورد وجود دارد. مدارک یمنی‌ها نشان می‌دهد که نیروهای سپاه در این کشور هستند.
ظریف: دورغ‌های زیادی در این مورد وجود دارد. آنچه ما گفته‌ایم این است که مشکلات منطقه با استفاده از زور حل نمی‌شوند ما از همان آغاز اعلام کردیم که تلاش می‌شود تا خلا قدرتی در یمن ایجاد شود تا به وسیله آن از زور استفاده شود. (این اقدام) از آغاز اشتباه بود و منافع هیچ گروهی غیر از القاعده تامین نخواهد شد.
اشپیگل: جان کری وزیر خارجه آمریکا به تازگی گفته است که آشکارا کمک‌هایی از ایران به یمن رسیده است و هر هفته پروازهایی به این منظور برقرار است. شما چه پاسخی برای این حرفها دارید؟
ظریف: ما هیچکسی را در یمن بمباران نمی‌کنیم. هواپیماهای ما در یمن پرواز نمی‌کنند. و مانع از فرود هواپیماهای ما که حامل کمک‌های انسان دوستانه به این کشور می‌بردند، شده‌اند.
اشپیگل: کری همچنین هشدار داده است که آمریکایی‌ها ساکت نمی مانند و اجازه نمی‌دهند که منطقه بی‌ثبات شود. این موضوع مربوط به ایران می شود.
ظریف: منبع بی‌ثباتی در منطقه تلاش کوته بینانه برای دسترسی به سلاح و حمایت مالی از گروه‌های افراطی مثل داعش، النصره وابسته با القاعده است. هر کسی که از افراط‌گرایان در منطقه ما استفاده کند به دام آنها خواهد افتاد. غرب بخشی از این مشکلات است. چرا که اتفاقاتی در جامنعه غربی در حال رخ دادن است جایی که افراد با تابعیت و تحصیلات غربی، افراد بیگناه را در عراق و سوریه سر می‌برند، آنها را زنده زنده می‌سوزانند. چرا چنین اتفاقاتی در منطه می‌افتد؟ چرا این افراد باید برای این اهداف به کار گرفته شوند؟
اشپیگل: ایران و آمریکا می‌توانند به همراه هم به صورت رسمی در مبارزه علیه داعش اقدام کنند.
ظریف: ما تاکنون شاهد آمادگی جدی از جانب آمریکایی‌ها برای مقابله با داعش نبوده‌ایم. اما این موضوعی منطقه‌ای و جهانی است و ما آمادگی داریم تا با همه کشورهای منطقه برای مقابله با چنین تهدیدی همکاری کنیم.ما معتقدیم که در هر موضوع مهم جهانی، ایران به عنوان یکی از شرکا فعالیت خواهد داشت.
اشپیگل: آیا این همکاری هم‌اکنون در عراق با آمریکا صورت می‌گیرد؟ظریف: خیر. ما با دولت عراق در اقدام علیه داعش همکاری می‌کنیم.
اشپیگل: همزمان شما از دولت بشار اسد با پول و تسلیحات حمایت می‌کنید شما به این وسیله به باعث ادامه بحران در سوریه خواهید شد.
ظریف: ما از دولت قانونی سوریه حمایت می‌کنیم. اگر ما چنین اقداماتی نمی‌کردیم، اکنون داعش در دمشق بود. ما گفته‌ایم که باید راهکاری سیاسی برای حل بحران سوریه پیدا شود اما عده‌ای بر پیش شرط تاکید دارند.اشپیگل: آیا منظور شما اسد است؟
ظریف: ...همان افرادی که برای پایان حمام خون در سوریه پیش شرط گذاشتند، باید درباره اینکه بحران طولانی شده است، پاسخگو باشند.
اشپیگل: در سال 2013، حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران از گسترش روابط با عربستان حمایت کرده بود.از آن زمان تاکنون وضعیت بدتر شده است. روحانی حاکمیت جدید عربستان را «بی‌تجربه» خطاب کرده است. اظهارنظرهایی مانند این منجر به هماهنگی نخواهند شد.
ظریف: متاسفانه رگباری از سخنان توهین آمیز از جانب عربستان مطرح بوده است که من به آنها واکنش نشان نداده‌ام. عده زیادی در دولت ایران هم در این زمینه خویشتنداری کرده‌اند. این نظرات شامل نظراتی است که به صورت عمومی و خصوصی از جانب عربستان مطرح می شوند. باید از وحشت‌آفرینی خودداری کرد.
اشپیگل: دلایل خوبی برای این موضوع وجود دارد. سوریه، عراق، یمن و افغانستان همگی کشورهای شکست خورده ای هستند که نفوذ ایران در آنها افزایش زیادی داشته است. شما چه کاری انجام می‌دهید تا ترس همسایگانتان برای تسلط در خاورمیانه را کاهش دهید؟
ظریف: ایران کشوری قوی است. ایران کشوری بزرگ با جمعیتی زیاد و منابع طبیعی و انسانی گسترده است اما ما کشوری هستیم که از جغرافیا و گستره خود راضی هستیم. ما در 250 سال گذشته در هیچ ماجراجویی نظامی شرکت نکرده‌ایم.ما هچکدام از این موارد را که ایران می‌کوشد بر منطقه چیره شود را در دستور کار نداریم. عده در منطقه ما وحشت‌آفرینی می‌کنند و ما معتقدیم که نیازی به این اقدام نیست.ما آمادگی داریم تا با همه همسایگان برای تضمین امنیت و ثبات در منطقه همکاری داشته باشیم.
اشپیگل: مشکل دیگری میان کشور شما و غرب وجود دارد و ان حقوق‌بشر در ایران است. شما 2 هفته پیش در مصاحبه‌ای گفتید: «مردم را به دلیل عقاید زندانی نمی‌کنید.» اما همزمان دستگیریهایی هم صورت گرفت. این سخنان واکنش‌هایی را در رسانه‌های اجتماعی به دنبال داشت. از جمله هواداران شما هم از شما انتقاد کردند. آیا می‌توانید این نارضایتی را درک کنید؟ظریف: نمی‌توانم چرا که این جمله از یک متن برداشته شده بود. من متاسفم که مردم درباره آنچه من گفتم دچار سوء‌تفاهم شدند. من متاسفم اما فکر می کنم که عده‌ای سعی می‌کنند چیزی را به من نسبت دهند که نگفته‌ام.
اشپیگل: گزارشگر ویژه حقوق‌بشر سازمان ملل متحد ماه مارس اعلام کرده که اوضاع حقوق‌بشر در ایران در دوره ریاست‌جمهوری روحانی بدتر شده است
ظریف: فکر می‌کنم که گزارشگر ویژه حقوق‌بشر سازمان ملل متحد اعتبار چندانی در رسیدگی به اوضاع ایران نداشته باشد. شما با کشوری طرف هستید که می‌تواند انتخاباتی برگزار کند و انتقال قدرت با انتخابات و با مشارکت 73 درصدی از دولتی به دولتی دیگر منتقل می‌شود. اگر شما این اتهام را مطرح می‌کنید که شرایط در دوران ریاست‌جمهوری روحانی بدتر شده است، این یعنی تلاش می‌کنید تا در جریان‌سازی سیاسی علیه دولت مشارکت کنید به جای اینکه نگاهی به واقعیت داشته باشید. من نمی‌توانم بگویم که ایران بهترین جایگاه حقوق‌بشری را دارد اما فکر می‌کنم یکی از دستاوردهای این دولت ارتقای وضعیت حقوق‌بشری است.
