صراط: نگاه مردم برایم مهم نیست مهم درآمد بالاست. در مترو برای خود پاریس کوچولو راه انداخته و کاسبی می کند. دیگری با فلاکسی در دست فال قهوه می‌گیرند و به زنان می‌گوید کارت خوان دارم.اینجا متروی تهران است از شیر مرغ تا جان آدمیزاد در آن به فروش می‌رسد. مسئولان خود را در قبال این مشکل کهنه شهر به خواب زده‌اند.
دیگر چشمانش نگران نیست. مدام این سو و آن سو را نمی‌نگرد. به راحتی محصولاتش را معرفی می‌کند و نگران برخورد کسی نیست.
ابتدا اندک بودند ولی در حال حاضر روز به روز تعدادشان زیاد می‌شود و دیگر کار به جایی رسیده که به سختی می‌توان مسافران را از دستفروشان مترو تشخیص داد.
دستفروشان خوش لباس و جوان مشغول فروش آدامس، بادبادک، بدلیجات، جوراب، ساپورت و غیره هستند و به قدری مرتب هستند که اصلا باورتان نمی‌شود اینها دستفروش هستند.
دستفروشی زنان در مترو یکی از شکل‌های رایج دستفروشی در ایران است. این دسته از افراد به گفته خودشان به اجبار به دستفروشی روی آورده‌اند و مشکل اقتصادی و تامین نیازها مهم‌ترین مساله آنهاست.
برخی از آنها به دلیل فوت، طلاق یا زندانی شدن همسر، سرپرست خانواده خود را از دست داده‌اند و باید به تنهایی مخارج زندگی را تامین کنند.
عده ای هم زنان متاهل و بدسرپرست هستند و همسرشان به دلیل اعتیاد و غیره نمی‌توانند مخارج زندگی را تامین کنند و وقتی با آنها حرف می زنید مدام شوهرشان را نفرین می کنند که آنها را به این روز انداخته اند که برای تامین هزینه زندگی از صبح تا شب در مترو دستفروفروشی کنند.
البته نباید از این نکته غافل شد که دختران مجرد هم بخشی از زنانی را تشکیل داده‌اند که به دلیل سرپرستی خانواده دستفروشی می‌کنند و برخی از آنها نیز به دلیل زیاده خواهی دست به این کار می زنند یکی از آنها می گفت که برای تامین هزینه عمل جراحی زیبایی بینی و گونه دستفروشی می کند تا پول لازم را تهیه کند چرا که خانواده اش هزینه این کار را ندارند و نمی توانند تهیه کنند.
شرایط کار در مترو، زنانه بودن محیط، و نداشتن نیاز به سابقه کار و مهارت خاص از عواملی است که زنان را به این شغل جذب می‌کند.
برخی از زنان دستفروش مترو دارای مدرک تحصیلی فوق لیسانس هستند و به دلیل نداشتن کار اقدام به دستفروشی می کنند.
یکی از آنها به خبرنگار فارس گفت: 27 سال دارم. جویای کار بودم ولی پیدا نکردم. چند مورد کار هم از روزنامه پیدا کردم. منشی استخدام می کردند، رفتم ولی دیدم که بیشتر پی سوء استفاده هستند در نتیجه کار را بعد از چند روز رها کردم.
این دختر جوان ادامه داد: دستفروشی بهتر از انجام کارهای دیگر است اینجا نان بازوی خودم را می خورم.
خانم‌های عزیز کش های خرگوشی دارم برای خانم‌های که دنبال کارهای فانتزی هستند دانه ای 3 تومان جفتی 5 تومان کسی نخواست؟
این دختر که بسیار خوش لباس بود با زدن ماسکی در روی صورت چهره خود را پنهان کرده بود تا شناسایی نشود.
خودش به خبرنگار فارس گفت: می‌ترسم آشنایی مرا ببیند. دانشجو هستم برای تامین خرج دانشگاه دستفروشی می کنم.
در حالی که بغض کرده بود ادامه داد: برخی فکر می کنند از روی دلخوشی دست به این کار می زنم. پدرم کارگر است و از پس مخارج زندگی بر نمی یاد من هم نمی خواهم باری بر روی دوشش شوم.
نرگس گفت باور نمی کنید از درد پا شب ها خوابم نمی‌برد، روزی بالغ بر 10 ساعت روی پا هستم و شب ها هم از درد پا خوابم نمی برد ولی چاره ای ندارم کار نیست.
فریاد دستفروشان یکی از معضلات اصلی مترو تهران است. از سر صبح وارد واگن شده و با فریاد زدن به دنبال یافتن مشتری هستند.
یکی از زنان مترو که روسری، جوراب می فروشد با صدای بلند می گوید خانم ها از پاریس کوچولو خرید کنید.
به سمتش رفتم و دربین جوراب هایش یک جفت انتخاب کردم گفتم حالا چرا پاریس کوچولو؟ گفت اهل .... هستم و وسایلم را از آنجا می آورم.
وقتی خواستم پولش را بدهم پول در دست چپم بود گفت با دست راست بده تا برکت داشته باشد.
این زن میانسال ادامه داد: خدا رو شکر ماهی 2.5 تا 3 میلیون تومان درآمد دارم. از وی سوال کردم اگر شهرداری برایت غرفه ای در نظر بگیرد کار می کنید؟ گفت: چرا که نه از این آوارگی و در به دری نجات پیدا می‌کنیم.
حدوداً 30 ساله دارد، عصرها با نایلون بزرگی در دست و در مترو پلو و خورشت به قیمت هر پرس 3 هزار تومان می فروشد.
این زن جوان با تبلیغ غذاهای خود می گوید غذاها خانگی است ببرید وقتی به خانه رسیدید دیگر لازم نیست غذا درست کنید.
وی ادامه می دهد کسانی که شک دارند شماره موبایل مرا هم ببرند اگر مشکلی پیش آمد اطلاع دهید.
لاله گفت که ابتدا یک آشپزخانه داشتم ولی به دلیل بدهی های که داشتم مجبور شدم مغازه را تعطیل کنم در نتیجه الان غذا در خانه درست می کنم و در مترو می فروشم.
وی بیان کرد: شوهر سال هاست ما را ترک کرده و من مجبورم خرج 2 فرزندم را بدهم چاره ای ندارم ولی خدا رو شکر در آمدم خوب است.
برخی از دستفروشان رفتار بدی با سایر مسافران دارند و اگر یکی به آنها بگوید خیلی وسایل دارید و کلی جا گرفتید با پرخاش می گویند: من جنس خودم را می فروشم به شما چه کار دارم اگر ناراحت هستید پیاده شوید ما از سر شکم سیری دستفروش نشده‌ایم.
برخی از دستفروشان در واگن ها روسری خودشان را برداشته و تیکه موهای اضافه رنگ شده را روی موهای خود می گذارند و از مسافران می خواهند بخرند و اگر یکی به آنها بگویند خانم حجابت را رعایت کند وسط واگن به یک میدان جنگ تبدیل می شود.
از شیر مرغ تا جوان آدمیزاد در مترو بود به جز فالگیر قهوه و تاروت.چند روز پیش در مترو خانمی با یک فلاکس و چند فنجان درست برای خانم‌ها در مترو فال قهوه می گرفت و می‌گفت اگر درست نبود پول ندهید.
این زن حدوداً 40 ساله که لیدا نام داشت ادامه داد: فال های من حرف ندارد. هر کس برایش یک بار فال بگیرم همیشه مشتری می شود. مفت فقط 20 هزار تومان اگر پول هم ندارید می توانید کارت بکشید.
پای شرکت های تبلیغاتی هم به مترو باز شد و به تازگی ویزیتورهای خود را به مترو برای تبلیغ کالاها می فرستند.
یکی از این افراد به خبرنگار فارس گفت: بعد از اینکه صاحبان شرکتمان متوجه شدند دستفروشان خیلی خوب در مترو کار می کنند تصمیم گرفتند ویزیتورهای خود را به مترو به فرستند .
وی ادامه داد: از وقتی به مترو آمده ایم میزان درآمدمان بالاتر رفته است.
فروش وسایل غیر بهداشتی در مترو بسیار متداول شده است. اما جدیداً آقایی در مترو اقدام به فروش عینک طبی می کند.
این فرد که تعدادی عینک در یک جعبه ریخته یک تکه هم روزنامه در دست گرفته و به مشتریان می دهد تا میزان ضعیف بودند چشم هایشان را بسنجد و بعد عینک های مختلف می دهد تا بالاخره مشتری با یکی از عینک ها خوب ببینید.
این عینک فروش که کار پزشکان را در مترو انجام می دهد می گوید: من شماره چشم شما را به دست می آورم و متناسب با آن به شما عینک می دهم. نگران نباشید مشکلی پیش نمی آید.
یکی از مسافران مترو به این عینک فروش گفت از فردا ماشین لباس شویی هم بیاوردید و بعد هم زدند زیر خنده. عینک فروش گفت امیدوارم به حال و روز من گرفتار نشوید.
ماشینم را در متروی حقانی پارک کردم. امروز می خواهم برم پاساژ ونک خرید آمدم چند ساعتی در مترو دور بزنم و بعد می‌روم. بالاخره هیچی نباشد 80 الی 90 تومان کار می کنم خدا برکت دهد.
البته نباید از این نکته غافل شد که عده ای هم به صورت باندی در مترو فعالیت می کنند. اینها شیفت بندی هستند و نباید در حوزه کاری هم ورود پیدا کنند.
متأسفانه متکدیان و دستفروشان به بهانه استفاده از مترو، پس از ورود به قطارها به دور از نگاه مأموران اقدام به تکدی گری و فروش اجناس خود می نمایند؛ اکثر کسانی که از مترو برای تردد‌های روزانه استفاده می کنند حتماً از رفت و آمد‌ها و سر و صداهای بی‌مورد و مکرر دستفروشان و متکدیان شاکی شده‌اید.
پدیده‌ای که طی سالهای اخیر به سرعت افزایش یافته است و گذشته از مزاحمت‌های معمول و متعارف موقعیت کیف‌زنی و سرقت را برای سارقان فراهم آورده است به جز دعوت از مردم به همکاری با شرکت مترو ونخریدن کالا ازدستفروشان اقدام مؤثری از سوی سازمان مربوطه مشاهده نمی‌شود.
دستفروشی در مترو ممنوع است. این را همه دستفروش‌ها می‌دانند. اما کمتر کسی نگران برخورد ماموران ایستگاه یا توقیف اجناسش است. مترو به جزیره امنی برای دستفروشان تبدیل شده و به ندرت صحنه‌ای از برخورد با دستفروشان در آن مشاهده می‌شود.
مهدی چمران رئیس شورای اسلامی شهر تهران در این باره به خبرنگار فارس گفت: حضور گسترده دستفروشان در مترو به یک مشکل تبدیل شده است که علاوه بر گسترش ناهنجاری موجب نارضایتی مسافران شده است.
وی ادامه داد: معتقدم که ارگان های مربوطه باید با این معضل که روبه گسترش است هر چه سریعتر برخورد کنند تا شاهد ریشه کن شدن آن باشیم در غیر این صورت با مشکلات متعددی که ناشی از این ناهنجاری است، مواجه می شویم.
عضو شورای شهر تهران با بیان این که شهرداری با توجه به قانون رفع سد معبر می تواند از حضور دستفروشان در مترو جلوگیری کند، افزود: در همین راستا شورا آمادگی لازم دارد که با شهرداری تعامل و همکاری لازم را داشته باشد.
چمران تصریح کرد: یکی از دلایلی که موجب شده پدیده دستفروشی و حتی تکدی گری در مترو رو به افزایش باشد دلسوزی مردم است ولی مردم باید بدانند که افزایش این پدیده موجب گسترش ناهنجاری شده و این اقدام فقط به ضرر خودشان است.
وی اضافه کرد: دستفروشان باید در فضاهای دیگری که به این کار اختصاص دارد، حضور پیدا کنند و در این راستا شهرداری و ارگان های مربوطه نیز باید فضاهای لازم را مانند احداث یک بازارچه برای آنها فراهم کند تا دیگر شاهد حضور دستفروشان در مترو و امکان عمومی دیگر نباشیم.
بر اساس این گزارش، لوازم آرایشی یکی از محصولات پرفروش دستفروشان است. این لوازم اغلب فاقد استاندارد است و فقط ارزان فروخته میشوند و مسافران مترو هم می خرند و هیچ سازمانی هم بر این موضوع نظارت نمی کنند.
دستفروشان معضلاتی را برای شهر و شهروندان ایجاد کرده اند واما قانون در این زمینه چه می‌گوید؟
محمدرضا زمانی درمزاری، وکیل دادگستری درباره این موضوع می‌گوید: استفاده از معابر عمومی به منزله حق شهروندی برای هر یک از شهروندان تلقی شده و نقض آن از سوی هر شخص حقیقی و حقوقی، به منزله نقض حقوق شهروندی است. اگرچه، سد معبر فاقد عنوان مجرمانه بوده و در قانون مجازات اسلامی برای آن جرم انگاری نشده است و مرتکب آن نیز مجرم محسوب نمی‌شود، اما از شهرداری طبق ماده 101 و تبصره 6 ماده 96 قانون شهرداری‌ها به عنوان مالک معابر و شوارع عمومی تعبیرشده و برابر تبصره یک بند دو ماده 55 قانون شهرداری‌ها، وظیفه رفع سد معبر معابر عمومی بر عهده این سازمان گذاشته شده است.همچنین، طبق بند 17 ماده 4 قانون نیروی انتظامی؛ همکاری با وزارتخانه، سازمان‌ها، موسسات و شرکت‌های دولتی و وابسته به دولت، بانکها و شهرداری‌ها در حدود قوانین و مقررات مربوط، از زمره وظایف ناجا بوده که شهرداری ها نیز در این ارتباط، از آنها، در صورت ضرورت، استفاده می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: با این وجود، ساز و کارهای اجرایی شهرداری و ضمانت های قانونی مقرر در آن قانون، در این ارتباط کافی نبوده و منطبق با واقعیات و مشکلات مشهود زیست شهری نیست. طبق تبصره‌ای که گفته شد، شهرداری صرفاً مجاز به جلوگیری از سد معبر در معابر عمومی بوده و مجاز به ضبط وسایل دستفروشان، اخذ تعهد محضری از آنها، تشکیل پرونده برای آنها و تحویل وسایل ضبط شده به مراکز خیریه یا بهزیستی و تخریب وسایلشان نیست.
یکی از مسافران مترو به خبرنگار فارس گفت لاکی که خریدیم اسیدی بود و وقتی به دستم زدم باعث بروز مشکلات پوستی شد و با مصرف دارو بعد از چند ماه مشکل حل شد.
«لیسن تو می خانم‌ها»، دم کنی، دستمال سفره، سطل، زیر لیوانی دارم کسی نخواست. «ریپیت ا گین خانم ها» دم کنی، دستمال سفره، سطل، زیر لیوانی دارم کسی نخواست این خانم با زبان انگلیسی خانم‌ها را به سمت خود می کشاند و شروع به فروش محصولات خود در مترو می کند.
تعداد زیادی گل سر دارد و از میله بالای مترو آویزان می کند. جوان و بسیار خوش تیپ است با خواهرش دو تایی کار می کنند چند ساعت بیشتر کار نمی کنند ولی درآمدشان خوب است. کسی فکر نمی کند با ظاهری که دارد دستفروش باشند. بی تفاوت به نگاه های خاص و براندازکردن مسافران شروع به تبلیغ گل سرهای که هر 3 تا 3 هزار تومان می کند.
خودش می گوید که نگاه مردم برایم مهم نیست مهم این است که یک منبع درآمد خوب با ساعت کاری پایین دارم و الباقی روز را به سایر کارهایم می رسم.
به نظر می رسد شرکت بهره‌برداری مترو برنامه‌های برای ساماندهی دستفروشان دارد. محسن نایبی مدیر عامل شرکت بهره برداری مترو تهران و حومه در خصوص ساماندهی دستفروشان مترو گفت: در طرح جدید شرکت بهره برداری متروی تهران همه مسائلی که باید نسبت به دستفروشان لحاظ شود در نظر گرفته شده است و این در حالی است که این طرح در جهت ساماندهی افراد دستفروش و توجه به حقوق مسافران متروی تهران می باشد.
نائبی درباره اینکه آیا می توان با کاورهای مشخص فروشنده مورد اطمینان را و حتی افراد تحت پوشش خیریه ها و مراکز حمایتی را از افرادی که به صورت باندی فعالیت می کنند مجزا کرد ، عنوان کرد : در طرح ساماندهی همه این مسائل لحاظ شده است و تلاش کرده ایم از همه ابعاد موضوع دستفروشی را مورد توجه قرار دهیم .
مدیرعامل متروی تهران در باره زمان احتمالی اجرای این طرح افزود : این طرح در مراحل نهایی است که بعد از تصویب آن در شورای شهر تهران به اجرا در می آید .
نایبی همچنین درباره ایجاد دیوارهای حائل محافظتی در ایستگاه های مترو تهران گفت : این طرح به صورت پایلوت در ایستگاه هایی که بهره برداری نشده است به اجرا در می آید و بنابراین نخستین بهره برداری از درهای حائل محافظتی در ایستگاه های جدید خط پنج و شش خواهد بود.
وی ادامه می دهد: صدای آنها هنگام تبلیغ جنس هایشان آن قدر بلند است که در مدت حضورشان نمی توانی حتی به کنار دستی ات صحبت کنی اگر هم از آنها درخواست کنی تا کمی آرام تر حرف بزنند به آنها برمی خورد و طوری رفتار می کنند که ما به آنها بدهکار می شویم.
