در دشواری اجرای این حفاری همین نکته بس که تا پیش از آن تجربه حفاری با استفاده از سکوهای نیمه شناور در آبهای عمیق به طور کلی در ایران وجود نداشت و اپراتور ایرانی با توجه به عقب کشیدن شرکت‌های خارجی و عمل نکردن آنها به تعهداتشان برای استفاده از تجهیزات پیچیده امیرکبیر به نوعی مجبور شد کدهای رایانه‌‌‌ای مورد نیاز خود را برباید. گفته می‌شود در زمان حفاری بعضی چالش‌های ویژه نیز در اطراف سکوی امیرکبیر اتفاق افتاد که با دخالت نهادهای مسئول برطرف شد و شاید در آینده بتوان به آنها اشاره کرد.
برای آگاهی از برنامه آینده ایران درباره منابع نفت و گاز خزر با علی اصولی مدیرعامل شرکت ملی نفت خزر به گفت‌وگو نشستیم. شرکت ملی نفت خزر زیرمجموعه شرکت ملی نفت ایران و متولی اصلی حاکمیتی نفت یاران در حوزه خزر محسوب می‌شود.
برنامه آینده شرکت نفت خزر به عنوان متولی حاکمیتی و دولتی فعالیت‌های نفت و گاز ایران در دریای خزر چیست؟ آیا روی توسعه سردار جنگل متمرکز خواهید شد یا به دنبال اکتشاف میادین دیگر هستید؟
اصولی: ما طبق برنامه و مصوبه شرکت ملی نفت ایران به دنبال اکتشاف بلوک دیگری هستیم، تا وقتی این بلوک حفاری نشده باشد تعیین نوع هیدروکربور نفتی یا گازی آن امکان‌پذیر نیست.
تصور می‌کنم با تجربه قبلی حفاری چاه‌ها در دریای خزر و گشایش‌ها در مسائل مالی بتوانیم به فعالیت‌ها در دریای خزر سرعت بدهیم.
برنامه عمومی شرکت ملی نفت خزر در سال‌های آینده بر اکتشاف میادین در دریای خزر متمرکز است یا درباره توسعه و به تولید رساندن میادین کشف شده هم برنامه مدونی وجود دارد؟
اصولی: پروسه فعالیت‌ها در دریای خزر به دلیل ماهیت ذاتی و جغرافیایی این دریا و بسته بودن آن دارای ویژگی‌های خاصی است و زمانبر است.
ما همه فرایندها اعم از اکتشاف، توسعه، تولید، انتقال و فرآوری را دنبال می‌کنیم، اما درصد اقدامات و فعالیت‌ها و تمرکز روی بخش‌های مختلف متفاوت است، یعنی تمرکز ما یا اولویت‌ها در بخش‌هایی بیشتر است. به هر صورت پایه هر فعالیتی درباره میادین نفت و گاز اکتشاف است و دروازه ورود ایران به دریای خزر هم بحث اکتشاف است.
ما در مراحل اولیه در اکتشاف در سردار جنگل موفق شدیم و به اهداف‌مان رسیدیم و اگر بخواهیم در بلوک‌های دیگر کار کرده و بلوک را تبدیل به میدان گازی یا نفتی کنیم لازمه و مقدمه آن فعالیت‌های حفاری اکتشافی است.
این کار به دلیل ریسک بالا سخت و پیچیده است. به همین دلیل با طمأنینه خاصی این کار را دنبال می‌کنیم تا بتوانیم ریسک عملیاتی را کاملاً پایین بیاوریم و در یک شرایط امن فعالیت‌ها را سازماندهی کنیم تا بتوانیم بهترین نتیجه را بگیریم.
چند بلوک را برای ورود به فعالیت اکتشافی کاندیدا کرده‌اید؟
اصولی: 46 ساختار اکتشافی در خزر جنوبی که تحت حاکمیت ایران است شناسایی شده است. بعضی بلوک‌ها با توجه به پتانسیل‌های آنها در اولویت قرار دارند.
8 بلوک با پتانسیل بالا درنظر گرفته شده‌اند که نخستین آنها همان بلوک 6.2 بوده که به میدان گازی سردار جنگل تبدیل شد. بلوک‌های دیگری هم وجود دارند که روی حفاری اکتشافی در آنها کار می‌کنیم.
دقیقاً مشخص شده است که کدامیک از این بلوک‌ها هدف بعدی حفاری اکتشافی خواهد بود؟
اصولی: به دنبال تعیین معیارها برای انتخاب از میان بلوک‌های اولویت‌دار هستیم. بعضی معیارها گفتنی و بعضی معیارها نگفتنی است. معیارهای گفتنی ما صرفه و صلاح اقتصادی، ریسک پایین، دسترسی به سواحل، تهیه امکانات و نیروی انسانی و امثال آنها هستند.
به علاوه بعضی معیارهای دیگر نیز وجود دارند که با وزن‌دهی به این معیارها و اولویت‌بخشی می‌توانیم مشخص کنیم کدامیک از این بلوک‌ها را برای ادامه کار انتخاب کنیم.
البته بیش از یک میدان تاکنون در بخش ایرانی دریای خزر کشف نشده است، اما آیا چیزی به عنوان میادین مشترک برای ایران و همسایگان در دریای خزر تعریف شده است؟
اصولی: در پاسخ به این پرسش هم می‌توان گفت بله و هم می‌توان گفت خیر. به دلیل اینکه رژیم حقوقی دریای خزر هنوز مشخص نشده است؛ یعنی هیچ توافق جامع و نرمال و رسمی که مورد تأیید سازمان‌های بین‌المللی و 5 کشور حاشیه دریای خزر مبنی بر تقسیم قانونی دریای خزر چه در سطح و چه در بستر و زیر بستر مشخص نشده است.
تصمیم‌گیری درباره این موضوع در سطح سران نظام انجام می‌شود و تا مادامی که این موضوع تعیین تکلیف نشده باشد، نمی‌توانیم بگوییم مثلاً بستر دریا مشاع است یا نه.
مبنای کار ما براساس اعلام مسئولین ارشد قراردادهای 1920 و 1940 است که در آن قراردادها دریا مشاع است. مفهوم مشاع این است که ما می‌توانیم هر فعالیت یا حرکتی در دریا به صورت مشاع انجام دهیم.
آنچه در عمل اتفاق می‌افتد آن است که کشورهای حاشیه دریای خزر عمدتاً در سواحل و محدوده آبهای سرزمینی خودشان به علاوه فاصله‌ای که برای دیگر کشورها هم قابل قبول است و چالش‌برانگیز نیست، فعالیت‌های خودشان را انجام می‌دهند.
بعضی کشورها رویه‌های عرفی خودشان را ادامه می‌دهند و بعضی دیگر هم براساس اصول شناخته شده همسایگان کار می‌کنند.
ما هم با این نگاه فعالیت‌هایمان را دنبال می‌کنیم و چون قبلاً هیچ سابقه‌ای برای فعالیت در دریا نداشته‌ایم و عمدتاً فعالیت‌های ما در ساحل بوده است، اینکه وارد عمق دریا شده‌ایم بعضی فکر می‌کنند ما برای خودمان تقسیم خاصی را مشخص کرده‌ایم. بعضی فکر می‌کنند ما کمتر از سهم‌مان رفته‌ایم، بعضی دیگر فکر می‌کنند ما بیشتر رفته‌ایم، در صورتی که هیچ‌کدام از اینها تا مادامی که رژیم حقوقی مشخص نشود، معتبر نیست.
آنچه واضح و مبرهن و قابل بیان به صورت قطعی است، آن است که همه فعالیت‌های ما در دریای خزر به گونه‌ای است که آینده کاری و مالکیتی ما را در آن بلوک‌ها یا میادین برای جمهوری اسلامی ایران تثبیت می‌کند و جلوی وارد شدن خدشه به آن را می‌گیرد.
ما هزینه، زمان و انرژی بسیار زیادی را به خصوص با توجه به کمبود و فقدان تجربه و دیگر چالش‌ها صرف کردیم و این تجربه را ارزان به دست نیاورده‌ایم که به راحتی و با یک مذاکره قراردادی آن را از دست بدهیم.
درباره اپراتور سکوی حفاری امیرکبیر اخباری منتشر شده که قرار است خارجی‌ها آن را به جای پیمانکار ایرانی برعهده بگیرد، این اخبار را تأیید می‌کنید؟
اصولی: خیر، به هیچ‌وجه. بعضی موضوعات مربوط به جنوب بوده است. ما یک قرارداد اپراتوری با شرکت حفاری شمال از قدیم داشته‌ایم که حفاری دو حلقه چاه اکتشافی را شامل می‌شده است. وقتی حفاری دو حلقه چاه تمام می‌شود قرارداد هم به صورت اتوماتیک تمام می‌شود.
برای قرارداد جدید هم مناقصه برگزار می‌کنیم و به صورت طبیعی در زمانی که اقتصاد مقاومتی را سرلوحه شعارهای خودمان قرار داده‌ایم، آیا می‌توانیم اولویت را به خارجی‌ها بدهیم؟ یکی از معیارهای اصلی ما اولویت دادن به پیمانکاران داخلی بوده است.
در بخشنامه آقای مهندس جوادی مدیرعامل شرکت ملی نفت هم به این موضوع تأکید شده است، اما همه این موارد طی فرایند مناقصه انجام می‌شود و اگر یک پیمانکار خارجی آمد و با پیمانکار داخلی جوینت شد می‌تواند در مناقصه برنده شود.
ما هیچ اولویتی را برای خارجی‌ها در نظر نمی‌گیریم کما اینکه ممکن است عکس آن اتفاق بیفتد، به خصوص شرکتی که 5 سال سابقه و تجربه دارد و در شرایط سخت به ما کمک کرده است می‌تواند امتیازهای بیشتری به نسبت شرکت‌هایی که در شرایط سخت به ما کمک نکرده‌اند به دست بیاورد. اما این مسأله هم دلیل بر فعالیت انحصاری هیچ شرکتی نیست و باید در رقابت مناقصه برنده شوند.
درباره وضعیت اکتشاف میادین نفت و گاز در استان گلستان خبر جدیدی وجود دارد؟
اصولی: خبر چندان جدیدی نیست، اما امیدواریم در استان گلستان فعالیت‌های حفاری ما در خشکی با موفقیت همراه شود. در سال 94 حفاری‌های اکتشافی در بخش خشکی استان گلستان را آغاز می‌کنیم و با توجه به اینکه پیچیدگی چندانی ندارد، امیدواریم به سرعت به نتیجه برسیم.
پیش‌بینی ما آن است که به احتمال 90 درصد به گاز برسیم و اگر این فعالیت اکتشافی منجر به نتایج قابل ملاحظه‌ای شود، این یک خبر خوب برای استان‌های شمالی خصوصاً در فصل زمستان خواهد بود و ما را از واردات گاز کشورهای همسایه بی‌نیاز خواهد کرد.
برآوردی از میزان ذخایر احتمالی گاز در استان گلستان وجود دارد؟
اصولی: برآورد داریم، اما اجازه بدهید این برآوردها که منتج از مطالعات است با حفاری تبدیل به برآوردهای دقیق‌تری بشود تا بتوانیم آن را اعلام کنیم، چون این برآوردها چندان قابل استناد نیستند.
بعضی همکاران ما در دیگر قسمت‌ها اعدادی را مطرح می‌کنند، اما اجازه بدهید مطالعات ما تکمیل شود.
