خانم «مورگانه کالی» تحلیلگر کمیته تفحص روابط خارجی مجلس انگلیس در امور ایران، استاد دانشگاه اکستر و تحلیلگر اندیشکده «مطالعات امنیتی بین‌الملل» انگلیس در حوزه ایران، عراق و خاورمیانه است.
دکتر مورگانه کالی دارای تالیفاتی در امور خاورمیانه است که از جمله می‌توان به کتاب «سیاست هسته‌ای ایران» اشاره کرد که در فوریه 2014 به چاپ رسید و دیگری نیز «انتخابات 2014 عراق» است که در اوت 2014 منتشر شد.
خانم مورگانه کالی در گفت‌وگو با گروه بین‌الملل خبرگزاری فارس درباره 2 موضوع مهم منطقه یعنی «تنش در یمن و مذاکرات هسته‌ای» شرکت کرد و گفت: «رهبری ایران توانست از یک سو از فرصت‌های پیش آمده در منطقه بهره لازم را برده و روابط دوجانبه را با چند کشور خاورمیانه گسترش دهد و از سوی دیگر با اجماع راسخ مسیر ایران را در مذاکرات هسته‌ای و رسیدن به اهداف کشور ترسیم کرد.»
مشروح این گفت‌وگو به شرح ذیل تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود:
ایران امروزه پیشرفت‌هایی در منطقه نائل و مبدل به اهرمی در خاورمیانه شده است. این موضوع را چگونه تعریف می‌کنید؟
مورگانه کالی: رویدادهایی در 10 سال گذشته رخ داد که به نفع ایران بودند. از همه مهمتر رهبری ایران توانست از این فرصت‌ها استفاده کرده و روابط دوجانبه با چند کشور را در خاورمیانه گسترش دهد. از بین رفتن «صدام حسین» نیز به خصومت ایران و عراق پایان داد و نگرانی‌ها در موارد امنیتی در مرزهای غربی، شرقی 2 کشور کاسته شد و راه برای روابط مهم تجاری، سیاسی، فرهنگی و راهبردی هموار شد. بهار عربی منطقه نیز که دسامبر 2010 در تونس آغاز شد، منجر به بیرون رانده شدن رقبای قدیمی ایران گشت.
با توجه به بحران‌های خاورمیانه می‌توان ایران را کشور با ثبات منطقه نامید؟
مورگانه کالی: کشورهای خاورمیانه با مشکلات داخلی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دست در گریبان هستند و البته ستیزهای نیابتی نیز با همراهی بازیگران فرو دستی منطقه وجود دارد. با وجود چنین چالش‌هایی که البته جای تعجب ندارد، ایران توانسته تا امروز در برابر تندبادهای منطقه ایستادگی کند. ایران سال‌ها تجربیات مشکلات اقتصادی و مالی را به یدک می‌کشد. ایران با غرب، برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس و اسرائیل در تنش است و البته به طور مستقیم نیز با داعش درگیری دارد. ایران سیاست خارجی منسجم، فعال و متعهدی را تعقیب می‌کند. با توجه به این که ایران به طور قابل توجهی منابع هیدروکربن و نیز جمعیت فرهیخته مناسبی دارد قطعا رسیدن به توافق هسته‌ای نیز باعث می‌شود تا با تمرکز بر منابع انرژی خود چالش‌های داخلی و خارجی را رفع کند.
چرا عربستان سعودی علیه ایران است یا بهتر بگوییم از ایران هراس دارد؟
مورگانه کالی: خوب دلایل آن تفاوت‌های عقیدتی، مذهبی و قومی هستند. متجاوز از 3 دهه ساختار امنیتی منطقه بر «نبود ایران و تمرکز بر عربستان» استوار بوده و به همین خاطر ریاض امروزه بسیار از ایران ناخرسند است. همچنین عربستان سعودی نگران رشد منطقه‌ای و توافق هسته‌ای ایران است که بر اساس آن مسیر را برای همکاری و رابطه بیشتر ایران با قدرت‌های غربی به ویژه آمریکا فراهم می‌کند. با وجود تلاش‌های «حسن روحانی» بعد از قدرت گرفتن در ایجاد رابطه برادرانه و همسایگی با ریاض و حتی برگزاری چند نشست بین مقام های 2 کشور، عربستان سعودی و ایران آشکارا سرگرم نبرد غیر مستقیم در سوریه و یمن هستند.
از دید شما آیا ایران می‌تواند دوست تمام کشورهای منطقه باشد که البته آن را نشان نیز داده است؟
مورگانه کالی: مقام‌های ایران بارها دکترین راهبردی این کشور را که بر مبنای دفاعی نه هجومی است بیان کرده و گفته‌اند علاقه‌ای به تنش نداشته و خواهان روابط سازنده با کشورهای منطقه بر اساس احترام دوجانبه و عدم مداخله در امور همدیگر هستند. در تئوری ایران نقشی سازنده و مسالمت آمیز دارد که در پی روابط دوستانه با تمام کشورهای مسلمان و غیر مسلمان منطقه است.در این بین عربستان سعودی و برخی تحلیلگران به شدت به ایران ظنین هستند و حمایت از حزب‌الله لبنان و حوثی‌های یمن را از جمله خلاف ادعاهای ایران بر می‌شمارند. البته بگویم که اعلام اخیر برگزاری رزمایش مشترک نظامی کشورهای عربی به قصد مقابله با ایران بیانگر تداوم مخالفت‌های آن‌ها با نقش منطقه‌ای ایران و عزم آن‌ها در تداوم سیاست مهار و محدود کردن نفوذ عملی جمهوری اسلامی هستند. هرچند که مقام‌های ایرانی تلاش کرده‌اند با ایران هراسی و شیعه هراسی مقابله کنند و اثر آن را کاهش دهند اما من فکر می‌کنم با وجود تلاش های دولت آقای روحانی، باید اطمینان سازی بیشتری صورت گیرد.
به دیگر موضوع روز منطقه یعنی یمن بپردازیم. اهداف عربستان سعودی در حمله هوایی به یمن چیست؟ آیا آن‌ها خواهان اشغال عدن هستند؟ آیا نیروهای زمینی عربستان وارد معرکه خواهند شد؟
مورگانه کالی: به دنبال کناره گیری «عبد ربه منصور هادی» رییس جمهور یمن از قدرت در ژانویه 2015، عربستان سعودی سفارتخانه خود را به عدن برده تا حوثی‌های قدرت گرفته را در انزوای دیپلماتیک و اقتصادی قرار دهد و سرانجام در 22 مارس 2015 سعی کرد با حمله هوایی نظامی آن‌ها را بیشتر تضعیف کند. در نقطه مقابل نیز حوثی‌ها پاسخ‌های نظامی خود را شدت بخشیده‌اند. آن چه در یمن در حال وقوع است تنش‌های قومیتی شمال و جنوب در این کشور فقیر است که دست آخر ممکن است باعث حضور عناصر القاعده و داعش شود. ورود نیروی زمینی عربستان سعودی آخرین گزینه سعودی‌ها است. من بر این باورم که همسایه‌های یمن باید به فکر راه کارهای دیگر تا تشدید بحران در این کشور و در سطح منطقه باشند.
دیدگاه شما درباره رویکردهای هسته‌ای ایران چیست؟
مورگانه کالی: من از زمان آقایان خاتمی، احمدی نژاد و روحانی روسای جمهوری اسبق و فعلی به شدت سرگرم تحلیل مواضع هسته‌ای ایران بوده‌ام و 2 مورد مرا شگفت زده کرده است.
اول این که مقام‌های ایران بارها بر مشروعیت و قانونی بودن برنامه‌های هسته‌ای ایران تاکید کرده‌اند. ایران از یک سو خواهان حق کامل خود به عنوان یک کشور عدم تجهیز به سلاح هسته‌ای و از سوی دیگر در پی توسعه انرژی مسالمت آمیز هسته‌ای می‌باشد. برنامه هسته‌ای ایران به تصویر کشاننده حاکمیت، استقلال، عزت و شرف یک کشور مستقل می‌باشد.
از سوی دیگر مقام‌های ایرانی در مذاکرات از تاکتیک‌های مختلفی بهره برده‌اند، آن‌ها خواهان به رسمیت شناختن حق کشور خود بر اساس «ان‌پی‌تی» و از سویی خواهان خاتمه بخشیدن به تحریم‌های بین المللی هستند. این‌ها به مفهوم اجماع راسخ در رهبری ایران برای رسیدن به اهداف کشور در مذاکرات هسته‌ای است.
مواضع ایران را در مذاکرات ماراتن‌گونه لوزان در رفع تحریم‌ها را چه ارزیابی می‌کنید؟
مورگانه کالی: به معنای واقعی کلمه ایران نیازمند این است که اطمینان حاصل کند تا پرونده هسته‌ایش حالتی عادی گیرد و تحریم‌های چند جانبه رفع شوند. البته واقعا ایران و گروه 1+ 5 باید «توافق» کنند تا بتوانند به هم اعتماد نمایند.
غرب چگونه قادر است شکاف‌های موجود را در رابطه با ایران پر کند؟
مورگانه کالی: توافق هسته‌ای و تعهد طرفین به اجرای توافق‌ها مایه نفاق بین ایران و قدرت‌های غربی را برطرف می‌کند و در نتیجه دولت ایران و همتایان غربی می‌توانند به هموار کردن مسیر همت گمارند و در این برهه از تنش در خاورمیانه که بشدت در ناآرامی بسر می‌برد این امر می‌تواند ایران را به نقش سازنده‌تری در منطقه خاورمیانه هدایت کند. ایران در تعامل با غرب به عدم دخالت در امور دیگر کشورها به عنوان چارچوب اصلی سیاست خارجی و احترام دوجانبه ادامه داده و قدرت‌های غربی نیز باید نسبت به گفتار خود جوانب احتیاط را رعایت کنند.
به عنوان آخرین سئوال اخیرا در یک اندیشکده اسرائیلی تحلیلی در زمینه تهدیدهای آتی حزب لیکود وجود داشت و از ایران به عنوان بزرگترین چالش نام برده و راه خلاصی از آن نیز گزینه نظامی عنوان شده است. دیدگاه شما در این زمینه چیست؟
مورگانه کالی: من مخالف موارد طرح شده این مقاله هستم. فکر نمی‌کنم مداخله نظامی اسرائیل علیه ایران قادر به تخریب قابلیت هسته‌ای ایران باشد. در مغایرت با موارد گفته شده در این مقاله در صورت بکارگیری گزینه نظامی از سوی تل آویو، اسرائیل با چالش‌های امنیتی از جانب ایران و گروه‌های دیگر مواجه خواهند شد.
