صراط: از توانایی صحبت به دو زبان تا توانایی ترجمه صحیح و دقیق بین آن دو زبان
راه درازی است که همین امر موجب بروز بزرگ ترین اشتباه های ترجمه ای در طول
قرن های متمادی شده است؛ اشتباه هایی که می تواند روابط میان ملل گوناگون
را تیره و تار کند، موجب ایجاد نظریه های بی اساس علمی شود یا در بدترین
شکل به کشته شدن هزاران نفر بینجامد.
در ادامه نگاهی داریم به بزرگ ترین و تاثیرگذارترین اشتباه هایی که مترجم ها مرتکب شده اند:
هنگامی که جنگ سرد در اوج خود بود، «نیکیتا خروشچف» رهبر شوروی سابق یک سخنرانی جنجالی در سفارت لهستان در مسکو انجام داد. او در نطق خود به برشمردن مزایای کمونیسم در مقابل سرمایه داری پرداخت و در انتها گفت «ما شما را خاک خواهیم کرد». برای آمریکا و روسیه که در آستانه جنگ اتمی بودند این اظهارنظر به منزله آغاز جنگی وهمناک بود. اما در واقع منظور «خروشچف»» از این عبارت آن بود که «ما بیش تر از شما زندگی خواهیم کرد»؛ این یک ضرب المثل معروف در میان روس هاست که توسط مترجم ها به اشتباه به گوش همتایان آمریکایی رسیده بود. آمریکا پس از این سخنرانی باور کرده بود که رهبر شوروی در پی نابودی آن هاست و روابط دو کشور به تیره و تارترین شکل ممکن خود رسید.
**
کارتر رییس جمهور وقت آمریکا نیز 20 سال بعد در اولین نشست خبری تاریخ آمریکا در یک کشور کمونیستی و در حالی که دو کشور آمریکا و روسیه کاملا درگیر جنگ سرد بودند در سخنرانی خود عنوان کرد «امروز صبح آمریکا را ترک کردم» که به اشتباه توسط مترجمی ضعیف این گونه ترجمه شد که «امروز صبح آمریکا را ترک کردم و هرگز بازنخواهم گشت»! این ترجمه اشتباه نیز در زمان خود جنجال ها و مشکلات زیادی برای این چهره سیاسی ایجاد کرد.
**
از سوی دیگر، مقام های برخی از دولت ها به سوء استفاده از تفاوت های زبانی در جهت رسیدن به مقاصد خود متهم هستند. پیمان کتبی «وایتانگی» سال 1840 بین بریتانیا و 500 رییس قبیله در نیوزیلند از این دست است که برداشت های گوناگون از این پیمان به زبان انگلیسی و زبان مائوری موجب بروز اختلاف شدیدی میان دو طرف شد و کار به جایی رسید که طرف مقابل بریتانیا با برپایی تظاهرات این پیمان را کلاهبرداری سیاسی خواند.
**
«جیوانی ویرجینیو» ستاره شناس ایتالیایی در سال 1877 و در تلاش برای ایجاد نقشه ای از مریخ عنوان کرد که شیارهایی بر روی این سیاره مشاهده کرده است که در فرآیند ترجمه از ایتالیایی به انگلیسی، این شیارها به اشتباه کانال (آبی) تعبیر شد و موجب ایجاد نظریه ای شد که این کانال ها را موجودات زنده و هوشمند بر روی سیاره مریخ ایجاد کرده اند. «پارسیوال لوول» ستاره شناس آمریکایی نیز که متقاعد شده بود مشاهده های همتای ایتالیایی خود کانال های آبی است بین سال های 1894 تا 1895 صدها نمونه دیگر از این شیارها را کشف کرد و طی دو دهه بعد از آن به انتشار سه کتاب همراه با تصاویری اقدام کرد که گمان می کرد سازه هایی مصنوعی ساخته موجوات مریخی برای انتقال آب است. حتی یک نویسنده بر اساس این مشاهدات کتاب دیگری درباره ساکنان هوشمند مریخ منتشر کرد و این موضوع دستمایه چندین فیلم و رمان در عالم سینما و ادبیات نیز شد.
**
اما فاجعه بارترین اشتباه ترجمه ای مربوط به تنها بمباران اتمی در تاریخ بشریت تاکنون است. در سال 1945 و در جریان جنگ جهانی دوم، مقام های آمریکایی از دولت ژاپن خواستند که تسلیم شود و در غیر این صورت آن ها را نابود خواهد کرد. در آن زمان «سوزوکی» نخست وزیر وقت ژاپن در پاسخ به این درخواست از عبارت "mokusatsu" استفاده کرد به معنی «نظری ندارم و مشغول فکر کردن درباره آن هستم». اما مترجمان یکی دیگر از معانی این عبارت به معنای «نادیده گرفتن با تحقیر» را به «ترومن» رییس جمهور وقت آمریکا انتقال دادند و در نهایت شرایط وخیم تر شد و سرانجام بمباران اتمی دو شهر هیروشیما و ناکازاکی بیش از 220 هزار نفر کشته بر جای گذاشت تا بزرگ ترین فاجعه بشری روی دهد.
در ادامه نگاهی داریم به بزرگ ترین و تاثیرگذارترین اشتباه هایی که مترجم ها مرتکب شده اند:
هنگامی که جنگ سرد در اوج خود بود، «نیکیتا خروشچف» رهبر شوروی سابق یک سخنرانی جنجالی در سفارت لهستان در مسکو انجام داد. او در نطق خود به برشمردن مزایای کمونیسم در مقابل سرمایه داری پرداخت و در انتها گفت «ما شما را خاک خواهیم کرد». برای آمریکا و روسیه که در آستانه جنگ اتمی بودند این اظهارنظر به منزله آغاز جنگی وهمناک بود. اما در واقع منظور «خروشچف»» از این عبارت آن بود که «ما بیش تر از شما زندگی خواهیم کرد»؛ این یک ضرب المثل معروف در میان روس هاست که توسط مترجم ها به اشتباه به گوش همتایان آمریکایی رسیده بود. آمریکا پس از این سخنرانی باور کرده بود که رهبر شوروی در پی نابودی آن هاست و روابط دو کشور به تیره و تارترین شکل ممکن خود رسید.
**
کارتر رییس جمهور وقت آمریکا نیز 20 سال بعد در اولین نشست خبری تاریخ آمریکا در یک کشور کمونیستی و در حالی که دو کشور آمریکا و روسیه کاملا درگیر جنگ سرد بودند در سخنرانی خود عنوان کرد «امروز صبح آمریکا را ترک کردم» که به اشتباه توسط مترجمی ضعیف این گونه ترجمه شد که «امروز صبح آمریکا را ترک کردم و هرگز بازنخواهم گشت»! این ترجمه اشتباه نیز در زمان خود جنجال ها و مشکلات زیادی برای این چهره سیاسی ایجاد کرد.
**
از سوی دیگر، مقام های برخی از دولت ها به سوء استفاده از تفاوت های زبانی در جهت رسیدن به مقاصد خود متهم هستند. پیمان کتبی «وایتانگی» سال 1840 بین بریتانیا و 500 رییس قبیله در نیوزیلند از این دست است که برداشت های گوناگون از این پیمان به زبان انگلیسی و زبان مائوری موجب بروز اختلاف شدیدی میان دو طرف شد و کار به جایی رسید که طرف مقابل بریتانیا با برپایی تظاهرات این پیمان را کلاهبرداری سیاسی خواند.
**
«جیوانی ویرجینیو» ستاره شناس ایتالیایی در سال 1877 و در تلاش برای ایجاد نقشه ای از مریخ عنوان کرد که شیارهایی بر روی این سیاره مشاهده کرده است که در فرآیند ترجمه از ایتالیایی به انگلیسی، این شیارها به اشتباه کانال (آبی) تعبیر شد و موجب ایجاد نظریه ای شد که این کانال ها را موجودات زنده و هوشمند بر روی سیاره مریخ ایجاد کرده اند. «پارسیوال لوول» ستاره شناس آمریکایی نیز که متقاعد شده بود مشاهده های همتای ایتالیایی خود کانال های آبی است بین سال های 1894 تا 1895 صدها نمونه دیگر از این شیارها را کشف کرد و طی دو دهه بعد از آن به انتشار سه کتاب همراه با تصاویری اقدام کرد که گمان می کرد سازه هایی مصنوعی ساخته موجوات مریخی برای انتقال آب است. حتی یک نویسنده بر اساس این مشاهدات کتاب دیگری درباره ساکنان هوشمند مریخ منتشر کرد و این موضوع دستمایه چندین فیلم و رمان در عالم سینما و ادبیات نیز شد.
**
اما فاجعه بارترین اشتباه ترجمه ای مربوط به تنها بمباران اتمی در تاریخ بشریت تاکنون است. در سال 1945 و در جریان جنگ جهانی دوم، مقام های آمریکایی از دولت ژاپن خواستند که تسلیم شود و در غیر این صورت آن ها را نابود خواهد کرد. در آن زمان «سوزوکی» نخست وزیر وقت ژاپن در پاسخ به این درخواست از عبارت "mokusatsu" استفاده کرد به معنی «نظری ندارم و مشغول فکر کردن درباره آن هستم». اما مترجمان یکی دیگر از معانی این عبارت به معنای «نادیده گرفتن با تحقیر» را به «ترومن» رییس جمهور وقت آمریکا انتقال دادند و در نهایت شرایط وخیم تر شد و سرانجام بمباران اتمی دو شهر هیروشیما و ناکازاکی بیش از 220 هزار نفر کشته بر جای گذاشت تا بزرگ ترین فاجعه بشری روی دهد.
