صراط: جریان محاکمه مهدی هاشمی یکی از جنجالیترین دادگاههای جمهوری اسلامی ایران بوده است که در سال‌های گذشته مباحث آن به رسانه های جمعی نیز کشیده شده است و فراز و نشیبهای زیادی را پشت سر گذاشته است. درباره حکم دادگاه او اقوال زیادی مطرح شده است؛ از تبرئه تا اعدام. موافقان و نزدیکان هاشمی رفسنجانی بی‌گناهی یا حکم خفیفی برای او قائل هستند و مخالفان اعدام یا حبس‌های طولانی مدت، اما این موضوع را میتوان از سه نگاه متفاوت بررسی کرد: اول، اقداماتی که قوه قضاییه تاکنون انجام داده است. دوم، اظهاراتی که مخالفین و منتقدین مهدی هاشمی در این قضیه بیان کردهاند و سوم، اقدامات و اظهارت اطرافیان مهدی هاشمی. در این تحلیل به بررسی این سه جنبه میپردازیم.
1. قوه قضاییه و مهدی هاشمی
اقدام انقلابی، اما با تأخیر
قوه قضاییه در چند سال گذشته به بزرگترین پروندههای جمهوری اسلامی رسیدگی کرده است و بدون توجه به جایگاه افراد آنان را محاکمه کرد. نمونه عینی آن محمدرضا رحیمی، معاون اول دولت احمدی نژاد، است که به پنج سال حبس محکوم شد. در نتیجه میتوان گفت که قوه قضاییه عزم جدی برای مبارزه با فساد را در برنامه‌های خود دارد و از اسم و رسم هیچکس ترسی ندارد، اما نکته مهمی که در این رابطه وجود دارد، تأخیر و تسویفی است که در محاکمه برخی از افراد به چشم میخورد. در پرونده مهدی هاشمی بعد از اینکه در سال‌های گذشته اتهامات زیادی علیه وی مطرح بود، حکم جلب او در سال 89 صادر شد و اقدام خاصی تا سال 91 صورت نپذیرفت تا اینکه مهدی هاشمی از انگلیس به کشور بازگشت و از زمان ورود وی به کشور در تاریخ 2/7/91 نیز تاکنون هنوز رأی این پرونده اعلام نشده است.
نکته دیگری که درباره قوه قضاییه وجود دارد این است که این قوه از سوی بسیاری از حامیان مهدی هاشمی تحت فشار قرار دارد تا در محاکمه وی اهمال و تخفیفی اعمال شود، اما این قوه نشان داده که در برابر فشارهای سیاسی کوتاه نمیآید و اقدامات انقلابی خوبی در زمینه محاکمه دانهدرشتها است.
2. منتقدین مهدی هاشمی
الف) کمبود ادعای مستند
از هنگام مطرح شدن نام مهدی هاشمی در رسانهها، اتهامات زیادی علیه وی مطرح شده است. برخی از این اتهامات عبارت است از:
1- جوسازی قبل از انتخابات و فتنه‌گری بعد از انتخابات؛
2- جمع‌آوری اطلاعات طبقه‌بندی شده با هدف برهم زدن امنیت کشور؛
3- امحاء ادله جرم؛
4- اختلاس توام با جعل اسناد برای تامین هزینه انتخابات از محل بودجه سازمان بهینه‌سازی؛
5- پرداخت ۳۰۰ میلیون تومان به [...] به عنوان چاپ ۸۰ جلد کتاب که در سال ۸۲ چاپ نشده است؛
6- تبانی در معامله دولتی از طریق: واگذاری قرارداد و مدیریت تبلیغات سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت به شرکت نگاه شرقی سبز با مدیریت [...] به توصیه نوبخت، واعظی و فاطمه هاشمی و بدون رعایت تشریفات مناقصه و اخذ سفته به جای ضمانت نامه بانکی، انعقاد قرارداد با شرکت نگاه شرقی سبز با وجود برنده شدن شرکت راش خانه، معاونت در جعل اسناد، استعمال سربرگ مجمع تشخیص مصلحت نظام و هیات امنای دانشگاه آزاد، جعل عناوین علمی، استفاده غیرمجاز از اموال دولتی و پولشویی.[1]
باید توجه داشت که مطرح کردن این اتهامات در رسانهها و در حالی که هنوز ثابت نشده است باعث تشویش اذهان عمومی خواهد شد و انتظارات بی‌جایی از قوه قضاییه در اذهان مردم ایجاد می‌کند. رسانه‌هایی که نسبت به عملکرد مهدی هاشمی انتقاد دارند باید مدارک خود را به دادگاه ارائه داده و در صورت رسانه‌ای کردن نیز حتما باید ادعاهای مستندی داشته باشند و البته این بدان معنا نیست که هیچ‌یک از این اتهامات درست نیست.
ب) اعتراف علیه مهدی هاشمی حجیت شرعی ندارد
یکی دیگر از رفتارهای اشتباه رسانهها، استفاده ابزاری از اعترافات برخی افراد علیه مهدی هاشمی است. مثلا، در دادگاههای که درباره فتنه برگزار شد، فردی به نام حمزه کرمی اعترافاتی کرد که بخشی از آن مربوط به مهدی هاشمی بود. او در بخشی از اظهاراتش گفته بود: «مهدی می‌گفت من در همه بخش‌های ستاد موسوی، حتی در پشتیبانی فعال هستم، اما نقش اصلی مهدی هاشمی در ستاد میرحسین موضوع صیانت از آرا بود که در کمیته مذکور به همراه محتشمی‌پور و دیگران با استفاده از تجربه‌اش در انتخابات خبرگان، به آموزش برای ناظرین سر صندوق آراء و راه‌اندازی سیستم ارتباط گیری می‌پرداخت. مهدی هاشمی می‌گفت باید انتخابات باطل شود؛ همه‌اش تقلب بوده است و در حقیقت این انتخابات یک کودتا بود. او معتقد بود اگر اجتماعات ادامه یابد، انتخابات باطل می‌شود.»[2] این اظهارات حمزه کرمی هیچ حجیت شرعی علیه مهدی هاشمی ندارد و تنها اعترافاتی که کرمی علیه خودش کرده، نافذ است. بنابراین، رسانه‌های منتقد باید توجه داشته باشند که هر روز این اظهارات را به عنوان اعترافاتی علیه مهدی هاشمی مطرح نکنند، البته این بدان معنی نیست که بازپرسان و قضات قوه قضاییه نیز به این اظهارات توجه نمی‌کنند و آنها را منشأ تحقیق‌های خود قرار نمی‌دهند.
3. اظهارات طرفداران و خانواده مهدی هاشمی
مهدی هاشمی در چند ماه گذشته سکوت کرده است، اما وکلاء و خانواده‌اش به دفاع از او پرداخته‌اند. آقای هاشمی در مصاحبه‌ای که اخیرا انجام داده، گفته است: «چون دادگاه علنی نیست، نمی‌توانم حرف‌های آنجا را بزنم. ولی ماحصلی که به من اطلاع داده شده، این است که اینها بدون هیچ دلیلی تعداد زیادی اتهام درست کرده بودند. مثلاً همین قضیه استات‌اویل قبلا سه‌بار مطرح شده بود و هر سه‌بار گفتند که هیچ ردی از مهدی هاشمی در آن نیست و هیچ اسمی از مهدی هاشمی در قراردادی که عباس یزدان‌پناه بست، دیده نمی‌شود.
یک‌بار چند گروه از اینجا فرستادند که برادر آیت‌الله خامنه‌ای هم در جمع آنها بود. مجلسی‌ها و اطلاعاتی‌ها بودند که رفتند و وقتی برگشتند، گفتند ما چیزی ندیدیم. یک‌بار هم در مجلس تحقیق و تفحص گذاشتند. آنها هم کلی کار کردند و به خارج رفتند. اینها گزارش‌های کتبی دارد و الان موجود است. همه در دادگاه مطرح شد. آنها هم گفتند که ردپایی ندیدیم. یک‌بار دیگر مجلس از آقای زنگنه به عنوان وزیر نفت سوال کرد.
آقای زنگنه به مجلس رفت و گزارش داد. آقای اعلمی سوال کرده بود. آقای زنگنه هم گزارشش را داد و بعد از آقای اعلمی پرسیدند که قانع شدید؟ گفته بود که اگر مجلس قانع شده باشد، من هم قانع هستم. فریاد نمایندگان بلند شد که ما قانع شدیم. او هم گفت من هم قانع هستم. این موضوع سه‌بار اتفاق افتاده بود. وزارت اطلاعات آن‌زمان در گزارشی مهدی را مبرا اعلام کرد. ولی این را هم در پرونده گذاشته بودند. بقیه هم عین همین‌ها بود. یعنی هیچ چیز نداشتند. تا به حال دادگاه دلیلی برای جرم مهدی پیدا نکرده است، البته هنوز حکم نداده است.»
او در قسمتی دیگری از مصاحبه‌اش می‌گوید: «ما هم نمی‌خواهیم در کار قوه قضاییه دخالت کنیم. حرف من با همه اینها این است که از بالا دستور ندهید و اگر از بالا دستور دادید، خلاف موازین قضایی و شرع است.
ممکن است در صورت محکومیت، سکوتتان را بشکنید؟
اعتراض می‌کنم، دعوا نمی‌کنم. اگر قاضی به حکم برسد، هیچ حرفی ندارم، چون قانون است و اگر قاضی نرسد و دستور بدهند، طبعاً هر کس هم باشد، اعتراض می‌کند.»[3]
در این عبارات آقای هاشمی نکته مهمی وجود دارد و آن این است که ایشان در پی القای این مطلب است که پسرش هیچ جرمی مرتکب نشده است و از بالا و بدون مدارک کافی می‌خواهند او را محاکمه کنند و ایشان اذعان می‌کند که هیچ مدرکی علیه پسرش وجود دارد. این اظهارات همگی در صورتی است که خود ایشان معتقدند که هیچ دخالتی در کار قوه قضاییه نمی‌کنند؛ آیا دخالت از این بالاتر که کسی را که هنوز حکمش صادر نشده تبرئه کرده‌اید! آقای هاشمی. اگر معنای این کار دخالت نیست، پس چیست؟ این‌گونه اظهارات باعث می‌شود که استقلال قوه قضاییه زیر سؤال برود و مهم‌ترین سرمایه این قوه- که اعتماد مردم به عادلانه بودن محاکم است- در ذهن مردم مخدوش شود.
نتیجه‌گیری
پرونده مهدی هاشمی یکی از پروندههای پیچیده نظام قضایی جمهوری اسلامی است که رسیدگی به آن نیاز به شجاعت و جسارت از سوی قوه قضاییه داشت و این قوه نشان داده است که جسارت بررسی این‌گونه پرونده‌ها را دارد. به نظر دیدبان از سوی دیگر، منتقدین مهدی هاشمی اسناد زیادی علیه او منتشر می‌کنند و به جامعه القا می‌کنند که اتهامات وی بسیار زیاد و حکم وی نیز بایستی بسیار سنگین باشد، در صورتی که اثبات این‌گونه اتهام‌ها بسیار سخت و نیازمند اسناد دقیق و متقن است و این منتقدان باید به لوازم کارهای خود بیشتر توجه کنند و هر اتهام ساده و بدون سندی را منتشر نکنند. طرف دیگر این معادله، طرفداران و حامیان مهدی هاشمی هستند که طی چند ماه اخیر تلاش زیادی کردهاند که او را بی‌گناه جلوه داده و این‌گونه به جامعه القا کنند که هیچ مدرکی علیه او وجود ندارد و از بالا دستور داده شده است که او را محاکمه کنند و حکم سنگینی برای او صادر کنند؛ این‌گونه رفتارها و گفتارها نیز باعث بی‌اعتمادی مردم به قوه قضاییه و از بین رفتن استقلال قضات می‌شود و شبهه دخالت دیگران در این قوه را تقویت می‌کند. در پایان باید گفت که درباره این پرونده قوه قضاییه بایستی حکم دقیق و عادلانه‌ای صادر کند و همة موافقان و مخالفان نیز باید به این حکم تمکین کنند.
پی نوشت:
[1]http://ramzeobour.ir/%D9%BE%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%AC%D9%88%D9%85%DB%8C.html
[2]http://ramzeobour.ir/%D9%BE%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%AC%D9%88%D9%85%DB%8C.html
[3]http://www.entekhab.ir/fa/news/193734
