مهمترین محورهای سخنرانی رئیس‌جمهور در این دیدار به‌شرح ذیل است:
* دولت به‌دنبال نظریه‌پردازی دینی نیست. کار دولت اجرای قانون و برنامه‌ریزی و حمایت از حوزه‌های علمیه با حفظ استقلال کامل حوزه‌های علمیه است. اگر حوزه‌ها استقلال خود را از دست دهند، دیگر آن حوزه مورد انتظار تاریخ و مردم نیست.
* قصد نداریم حوزه علمیه دولتی شود چراکه همانقدر که حمایت حوزه برای ما ارزشمند و مهم است، نقد و تذکر آنان هم برای ما مهم است.
* بزرگترین افتخارم همیشه در زندگی، این است که دورانی توفیق داشتم طلبه این حوزه باشم. اگر روزی فرصت باشد، بهترین کاری که انتخاب می‌کنم به حوزه علمیه قم برخواهم گشت.
* نظریه مدرس بود که مسئله قضاوت را در آن زمان مشروطه حل کرد. بعد از انقلاب به نظر بنده نتوانستیم به‌درستی استفاده کنیم.
* حوزه‌های علمیه باید نظریه‌پردازی کنند.
* نمی‌توان تجارت، واردات و صادرات داشت بدون سیستم بانکی. امروز مسائل مهم اقتصادی را داریم. به جای المکاسب، المعادن و الصنایع ما کجاست. مسائل اقتصادی، سیاست خارجی و پیچدگی‌های آن را باید شما حوزویان حل کنید.
* اتصال دولت با مردم از راه‌های مختلف امکان پذیر است. اما هیچ چیز جای مباحث چهره به چهره را نمی‌گیرد. مسئله اعتماد مردم و دولت بسیار مهم است و باید مردم به دولت اعتماد داشته و دولت هم به مردم اعتماد داشته باشد. نمونه کامل آن، نهضت امام(ره) بود.
* اگر دولت می‌خواهد با مردم در ارتباط باشد، ما نیاز به حوزه‌های علمیه، فضلا و طلاب و منبری‌ها داریم. آن‌ها بسیار تاثیرگذار هستند.
* امروز به نام اسلام در منطقه چه کاری می‌کنند و اسلام را وارونه معرفی می‌کنند.این صدای اعتدال از ایران مخصوصا بعد از اینکه مقام معظم رهبری تاکید و تائید فرمودند که این اعتدال درست است. بنده در ملاقاتی که با علمای اسلامی در نیویورک داشتم، عین تعبیر آن‌ها است که گفتند: بعد از اینکه صدای اعتدال از ایران بلند شد، ما سرمان را در آمریکا بالا گرفتیم و گفتیم اسلام دین اعتدال است.
* بنده در جهان عاری از خشونت را مطرح کردم و شرایطی پیش آمد که حتی 4 و 5 کشوری که گفتند چون پیشنهاد ایران است نباید رای دهیم، آن‌ها نتوانستند حرفی بزنند و با اجماع این پیشنهاد به تصویب رسید. این یک شکست مفتضحانه‌ای بود برای آن‌هایی که به ناروا به ایران و جمهوری اسلامی تهمت می‌زدند.
* باید مصادیق امر به معروف و نهی از منکر را برای مردم مشخص و تبیین کنیم. اشتغال جوانان معروف است. محیط زیست و نجات کشور از این آب و هوا و گرد و غبار آیا معروف است؟ معروف و منکر که منحصر به 2 تا 3 حکم نمی‌شود و باید آمر به معروف و ناهی از منکرات به معنای وسیع کلمه باشیم.
* تا به جوانان گفته می‌شود ذهن آن‌ها به 2 تا 3 حکم می‌رود.آن‌ها ضروریات دین است و دولت هم باید حمایت کند. رئیس‌جمهور مسئول اجرای قانون اساسی و امر به معروف و نهی از منکر است. هم شرعا و هم قانونا وظیفه ماست و باید آن را اجرا کنیم منتهی تشریح و توصیف این مسائل مهم است.
* دولت وظیفه خود را هم احترام به حوزه‌ها می‌داند، هم حمایتی که می‌تواند داشته باشد وظیفه خود می‌داند.
* در برابر مراجع تقلید هر نکته‌ای که مورد نظر آنان است. نکات مراجع تقلید از روی دلسوزی است. دولت باید به علماء احترام کند. مراجع عظام تقلید حکم را بیان می‌کنند، آن‌ها می‌خواهند منکر نباشد و معروف و دین ترویج شود.
مشروح سخنرانی رئیس‌جمهور در جمع طلاب و فضلای حوزه علمیه قم را در ادامه می‌خوانید:
حجت‌الاسلام روحانی در بخش ابتدایی سخنانش اظهار داشت: امشب شب به یاد ماندنی برای این طلبه حوزه علمیه قم به سبب حضور در جمع علماء و فضلا و محققین در مدرسه تاریخی فیضیه است. بنده نیز در دوران طلبگی چند ماهی در این مدرسه ساکن بودم.
وی افزود: مدرسه فیضیه از روز اول نهضت انقلاب اسلامی، مرکز انقلاب بود و در سال 1342 که به مناسبت شهادت امام جعفر صادق(ع) مجلسی از طرف آیت‌الله العظمی گلپایگانی برگزار شده بود، شاهد حادثه تلخ و خونین حمله به فیضیه بود.
رئیس‌جمهور تصریح کرد: مردم قم از طلاب حمایت بسیاری کردند، من فراموش نمی‌کنم که در صبح روز 5 فروردین فردی به ما گفت کسانی می‌خواهند به فیضیه حمله کنند و پیشنهاد کرد که به خانه آن‌ها برویم. البته خاطره از فیضیه زیاد است و فرصت ما محدود و دوست داشتم در وقتی وسیع‌تر خدمت شما طلاب عزیز باشم.
وی تصریح کرد: دولت 2 تقاضا از حوزه علمیه قم دارد. نخستین تقاضا نظریه‌پردازی در مسائل مهم دینی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است.
حجت‌الاسلام روحانی تاکید کرد: دولت نه دنبال نظریه‌پردازی دینی است و نه کار دولت چنین چیزی است. کار دولت، حمایت از حوزه‌های علمیه با حفظ استقلال کامل آن‌هاست چراکه اگر حوزه‌های علمیه استقلال خود را از دست بدهند، آن حوزه علمیه مورد انتظار تاریخ و مردم نیست.
رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: همان گونه که حمایت حوزه‌های علمیه برای ما ارزشمند و مهم است، تذکر حوزه و حوزیان نیز برای ما بسیار مهم است. دولت از مجموعه‌ای از افراد و کار‌شناسان تشکیل شده و این طبیعی است که خطاهایی هم داشته باشد و همه مردم از جمله فرهیختگان و دانشگاهیان و حوزیان باید به دولت در نقد کمک کنند.
وی با اشاره به علمای بزرگ گذشته، اظهار داشت: بزرگانی چون آخوند خراسانی، مرحوم نائینی و دیگران، نظریه‌ها را در دوران مشروطه هدایت کردند که امروز نیز برای ما درس‌آموز است؛ شهید مدرس نیز با نظریاتی که ارائه کرد، مسئله قضاوت را حل کرد.
حجت‌الاسلام روحانی با بیان اینکه باید حوزه‌های علمیه نظریه‌پردازی کنند، خاطرنشان کرد: فقها و علماء باید در نظریه‌پردازی اهتمام بیشتری بورزند و مسائل را حل و فصل کنند. باید توجه داشت که اساس نهضت انقلاب اسلامی با اجتهاد و نظریه امام راحل شکل گرفت و ایشان اعتقاد داشت که دین از سیاست جدا نیست و این مسئله در راستای کلام معروف مرحوم مدرس که دیانت ما عین سیاست ماست، مطرح شد.
وی با اشاره به فعالیت‌های شهید بهشتی در تاسیس دبیرستان دین و دانش و تدریس زبان انگیسی برای طلاب، گفت: فعالیت‌های شهید بهشتی در دبیرستان دین و دانش و بعد مدرسه حقانی، تحولی در حوزه علمیه ایجاد کرد و در هر دوره بزرگان حرکت کردند و نظریات تاثیرگذاری را ارائه کردند.
رئیس‌جمهور ادامه داد: امام راحل تاکید کردند که اسلام، دینی جامع و قادر به هدایت جامعه است. امام با نظریات خود راه برای اجتهاد جدید باز کرد و مسئله مهم نقش زمان و مکان در اجتهاد را مطرح کرد.
وی در ادامه سخنانش با بیان اینکه ارتباط نزدیک‌تر و سیستماتیکی بین دولت و حوزه‌های علمیه باید وجود داشته باشد، تصریح کرد: صدها مسئله مهم برای اداره کشور وجود دارد که شما باید در این زمینه وارد شوید و نظریه‌پردازی کنید. امروز نمی‌توان تجارت را بدون سیستم بانکی بین‌المللی داشت. مباحث زیادی در حوزه اقتصاد و سیاست خارجی وجود دارد که حوزه در حل آن‌ها کمک کند.
حجت‌الاسلام روحانی افزود: دروس خارج باید به سمتی برود که علماء و فضلای جوان مسائل جدید را مطرح کنند. البته دروس فعلی نیز قابل احترام است ولی مباحث جدید باید در این زمینه مطرح شود. مقام معظم رهبری و شورای عالی انقلاب فرهنگی در سطح خود به مسائل اهتمام دارند اما کار اصلی حوزه، تحقیق و پژوهش و نظریه‌پردازی است.
رئیس‌جمهور با اشاره به درخواست دولت از حوزه‌های علمیه، اظهار داشت: بهترین شکل ارتباط با مردم، ارتباط چهره به چهره است. اینکه عالمی بر سر منبر برود و در مسجد و حسینیه و دانشگاه حرف بزند، بهترین وسیله ارتباطی است و هیچ وسیله‌ای جای آن را نمی‌گیرد.
وی تصریح کرد: مسئله اعتماد بین دولت و مردم بسیار مهم است، مردم باید به دولت اعتماد داشته و دولت نیز به مردم اعتماد داشته باشد که نمونه بارز آن اعتماد مردم و امام راحل(ره) در زمان انقلاب بود. اگر دولت می‌خواهد با مردم ارتباط داشته باشد، نیاز به حوزه علمیه دارد چراکه حوزه علمیه و طلاب بسیار تاثیرگذار هستند.
حجت‌الاسلام روحانی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه امروز شرایط سختی در زمینه معرفی اسلام در جهان حاکم است و اسلام را وارونه معرفی می‌کنند، اظهار داشت: اینکه صدای اعتدال از ایران آن‌هم با تائید و تاکید مقام معظم رهبری بر صحیح‌بودن اعتدال شنیده شد، خیلی اهمیت داشت. من در ملاقات با علمای مسلمان در نیویورک شاهد بودم که آن‌ها گفتند "وقتی صدای اعتدال از ایران بلند شد، ما سر خود را بالا گرفتیم و گفتیم اسلام دین اعتدال است."
رئیس جمهور با اشاره به اتهاماتی که دشمنان به اسلام وارد می‌کردند، تصریح کرد: به ایران اتهام می‌زنند که حامی خشونت است، این‌ها همه اتهاماتی واهی بود. بنده در سازمان ملل مسئله مقابله با افراط‌گرایی و جهان عاری از خشونت را مطرح کردم، در مقابل حتی چند کشور مخالف، شکست مفتضحانه‌ای خوردند و با اجماع جهانی این پیشنهاد ایران به تصویب رسید.
وی با اشاره به نامه رهبر معظم انقلاب اسلامی به جوانان اروپایی و آمریکای شمالی، تصریح کرد: در دنیا باید جوانان را جذب کنیم و افکار عمومی را به سمت خود بکشانیم. به‌عنوان مثال نامه مقام معظم رهبری به جوانان اروپایی و آمریکای شمالی، جوامع غربی را تکان داد و کار بسیار خوبی بود چراکه بار سنگینی بر دوش ما و حوزه‌های علمیه برای جذب افکار در ایران و خارج از کشور قرار دارد.
حجت‌الاسلام روحانی با بیان اینکه باید مصادیق امر به معروف و نهی از منکر مشخص و تبیین شود، خاطرنشان کرد: محبت و برادری و توسعه کشور، اشتغال جوانان، محیط زیست و نجات کشور از آلودگی هوا و پرداخت مالیات نیز بخش‌هایی از معروف هستند همانطور که قاچاق و زیرپاگذاشتن حقوق مردم از منکرات است. ما باید آمر به معروف و ناهی از منکرات به معنای وسیع کلمه باشیم و از هزاران مصداق نباید فقط به دو مورد چسبید هر چند که آن دو مورد هم مهم است.
وی تاکید کرد: این وظیفه شما اندیشمندان دینی در تفسیر و اصول و کلام است که سال‌های زیاد در این زمینه کار کرده‌اید و باید به آن‌ها پرداخته و سایر مصادیق را هم تبیین کنید.
رئیس جمهور با تاکید براینکه وظیفه دولت احترام به علما و حوزه‌های علمیه است، گفت: حمایت دولت از روحانیت، وظیفه ماست. مراجع عظام تقلید نیز هر تذکری بدهند، از روی دلسوزی و به خاطر دین است و تردیدی در این زمینه وجود ندارد. بنده در هیئت دولت نیز به صراحت تاکید کرده‌ام اگر مراجع عظام تقلید نکته‌ای را گفتند و شما توضیحی دارید، خدمت ایشان برسید و توضیح دهید زیرا وظیفه مراجع بیان حکم است و مصادیق آن باید مورد توضیح و بررسی قرار گیرد.
حجت‌الاسلام روحانی در خاتمه با اشاره به قول راه‌اندازی 30 پروژه در سال 94 و 95 در قم، تصریح کرد: برخی در هیئت دولت و سازمان مدیریت می‌گفتند که به خاطر وضع مالی دولت، این تعهد سنگینی است ولی بنده قول راه‌اندازی را می‌دهم. به‌هرحال امیدواریم با دعای شما، وضع دولت در زمینه مالی نیز بهتر شود.
