صراط: 29 آذر سال 88 برگی از صفحات پر حادثه سال 1388 بود، شاید اگر این سال یک روز بیش از سال‌های پیش از خود ادامه داشت، حادثه‌ای دیگر در آن روز به وقوع می‌پیوست.
پس از آشوب و کارناوال‌های سیاسی متعدد و دنباله‌دار معترضان به انتخابات که پس از 29 خرداد 88 به لشکرکشی چند هزار نفری فتنه‌گران تبدیل شد، روز 29 آذر سال 88 آقای حسینعلی منتظری که حامیان موسوی از او به عنوان رهبر معنوی جنبش سبز نام می‌بردند، در هنگامه فتنه 88 دار فانی را وداع گفت و همین امر نیز به مستمسکی برای شلوغ‌کاری و اغتشاش‌آفرینی حامیان موسوی تبدیل شد.
پس از ارتحال مرحوم منتظری، موسوی و کروبی در بیانیه مشترکی ضمن اعلام عزای عمومی در روز دوشنبه 30 آذر 1388 از عموم مردم در خواست کردند در مراسم تشییع جنازه آقای منتظری در قم شرکت کنند.
مرگ آیت‌الله که بهانه خوبی برای اردوکشی فتنه‌گران شده بود باعث شد تا مراسم تشییع وی در قم با حاشیه‌هایی همراه باشد.
*سیاسی شدن یک تشییع جنازه علی‌رغم وصیتنامه
اگرچه مرحوم منتظری پیش‌تر در وصیتنامه خویش نسبت به سیاسی شدن تشییع جنازه خود هشدار داده بود، اما تعدادی از افرادی که از تهران و نجف‌آباد به قم رفته بودند، ضمن اعلام شعارهایی علیه نظام اسلامی، به سنگ پراکنی و درگیری با مردم قم و هم چنین ایجاد خسارت به اموال عمومی در خیابانهای اطراف حرم مطهر حضرت معصومه (س) پرداختند. هم چنین عدم حضور برخی از علما مراجع عظام تقلید همچون آیت الله صافی گلپایگانی، آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله مصباح یزدی و آیت الله جوادی آملی در مراسم تدفین آیت‌الله منتظری مشهود بود.
*طلب مغفرت رهبر معظم انقلاب برای امتحان دشوار مرحوم منتظری
پس از رحلت مرحوم منتظری، رهبر معظم انقلاب در پیامی که برای درگذشت وی صادر کردند، آیت‌الله منتظری را فقیهی متبحّر و استادی برجسته نامیدند و تصریح کردند: «دورانی طولانی از زندگی آن مرحوم در خدمت نهضت امام راحل عظیم الشأن گذشت و ایشان مجاهدات زیادی انجام داده و سختی های زیادی در این راه تحمل کردند. در اواخر دوران حیات مبارک امام راحل امتحانی دشوار و خطیر، پیش آمد که از خداوند متعال می‌خواهم آن را با پوشش مغفرت و رحمت خویش بپوشاند و ابتلائات دنیوی را کفاره آن قرار دهد.»
*نامه‌نگاری مرحوم منتظری با سران فتنه
آقای منتظری در 6 ماهی که از فتنه می‌گذشت از حامیان اصلی موسوی و کروبی بود؛ مرحوم منتظری در اوایل مهرماه 88 در نامه‌نگاری‌هایی با میرحسین موسوی خود را از پایه گذاران نظریه ولایت فقیه عنوان کرد و گفت که «امروز از این موضوع احساس شرمندگی میکند»؛ در بخش دیگری از این نامه‌نگاری که در پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله منتظری نیز منتشر شد، منتظری خطاب به موسوی نوشت «در جریان انتخابات ریاست جمهورى اخیر و وقایع و فجایع بعد از آن که شما مورد توجه اقشار وسیعى از مردم و نخبگان قرار گرفتید، در حقیقت از آزمایش و ابتلاء بزرگى در پیشگاه خداوند متعال و در مقابل مردم آگاه ، سربلند بیرون آمدید»
از سویی دیگر وی پس از حوادث 13 آبان که با سر دادن شعارهای ساختارشکنانه از سوی حامیان موسوی و کروبی همراه بود، در تماس تلفنی با کروبی از حوادث پیش آمده برای وی و همراهانش در راهپیمایی روز 13 آبان اظهار تاسف کرد و گفت: «تعجب می کنم که این چه سیاستی است که حتی در راهپیمایی 13 آبان هم با مردم چنین برخوردی می‌کنند و معلوم نیست که پس از انتخاباتی که برگزار شد، اینها می‌خواهند کشور را به کجا ببرند.»
* قسم جلاله حضرت امام (ره) در مخالف با انتخاب آیت‌الله منتظری
اما شاید مهم‌ترین فراز زندگی سیاسی مرحوم منتظری نامه معروف حضرت امام(ره) خطاب به وی باشد که در تاریخ 6 فروردین سال 68 نوشته شده است و حضرت امام در آن نامه قسم یاد میکند که از ابتدا با انتخاب آقای منتظری مخالف بوده است.
آنچه که معمولا در وهله نخست کمی تامل برانگیز به نظر می‌آید سؤال پیرامون چرایی و چگونگی آقای منتظری به عنوان قائم‌مقام رهبری توسط مجلس خبرگان در سال 64 است و از همه مهمتر نظر حضرت امام پیرامون این انتخاب؛ اگرچه امام خمینی (ره) در نامه 6 فروردین ماه 1368 رسما خطاب به آقای منتظری تاکید می‌کنند: «ولله قسم من از ابتدا با انتخاب شما مخالف بودم ولی در آن وقت شما را ساده‌لوح می‌دانستم که مدیر و مدبر نبودید» شاید بهترین استناد جهت اعلام نظر حضرت امام از همان ابتدا در مخالفت با قائم‌مقامی آقای منتظری باشد اما بنابر روایت مهمی که آیت‌الله محمدی گیلانی از اعضای وقت شورای نگهبان در تاریخ 6 آذر 79 نقل کرده و ححت‌الاسلام ری‌شهری وزیر اطلاعات وقت نیز در کتاب خاطرات سیاسی خویش با عنوان «سنجه انصاف» آن را عینا آورده است، می‌توان به ابعاد پنهان‌تری از این اتفاق تاریخی پی برد.
* نقش هاشمی رفسنجانی در معرفی منتظری برای قائم مقامی
آیت‌آلله محمدی گیلانی پیرامون انتخاب آقای منتظری توسط مجلس خبرگان و مخالفت امام راحل در این باره می‌گوید:«روزی آقای هاشمی رفسنجانی در حضور جمعی گفت که من بعد از ظهر رفتم خدمت امام. امام فرمودند موضوع قائم‌مقامی آقای منتظری را فردا مطرح نکن. گفتم چرا؟ ما در اجلاسیه قبل به آقایان گفته‌آیم که ایشان را به عنوان قائم‌مقام مطرح کنیم. امام فرمودند نه! یکی از دوستان آمده و چنین گفته.... گفتم ما اعلام کرده‌ایم نمی‌شود!»
* رنجنامه حاج احمد آقا خطاب به آیت‌الله منتظری
پس از برکناری مرحوم منتظری از قائم مقامی رهبری، سید احمد خمینی در نامه‌ای خطاب به مرحوم منتظری که با عنوان رنجنامه معروف شد، به انتقاد از رویکرد و رفتارهای سیاسی منتظری پرداخت.
در بخشی از این رنجنامه سید احمد خمینی که موسسه تنظیم و نشر آثار امام نیز آن را منتشر کرد خطاب به آقای منتظری آمده است: «حضرت آیت الله یادتان هست در ملاقات آخر خود با امام شما نیم ساعت حرف زدید و امام سکوت کردند وقتی بلند شدید بروید امام فرمودند بیشتر حرفهای شما درست نبود، خدا انشاءالله مرا ببخشاید و مرگم را برساند.»
همچنین در بخش دیگری از این رنجنامه آمده است: «از هماهنگی با رادیوهای بیگانه و سیاستهای خارجی به این نتیجه می رسیم که این گروه فاسد و مرموز تصمیم گرفته است که چند کار را انجام دهد ابتدا چهره امام را از زبان و قلم قائم مقام رهبری چهره ای خشن که زنهای بچه دار را می کشد به دنیا معرفی کند و بعد این را به دنیا برساند که آیت الله منتظری غیر از امام است. در قدم بعد آیت الله منتظری را از نظام جدا سازد و بعد با تغییر مدیریت در سطح بالا و گسترده که از زبان شما هم نقل شده همه چیز را به نفع خودشان خاتمه دهند.»
اما نکته قابل توجه در ارتباط با رنجنامه حاج سید احمد خمینی، انتشار این نامه از سوی موسسه تنظیم و نشر آثار امام و در عین حال حمایت برخی از اعضای این موسسه از منتظری در جریان فتنه سال 88 است.
* حاکمیت تفکر باند مهدی هاشمی و حسینعلی منتظری بر برخی افراد مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره)
حمید روحانی در آبان ماه 1389 در گفت‌و‌گویی با خبرگزاری فارس درباره این تناقض توضیح میدهد: «تفکر باند مهدی هاشمی و حسینعلی منتظری بر برخی افراد مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره) حاکمیت دارد. اطلاعیه حمید انصاری در خصوص موضعگیری پسر حسینعلی منتظری علیه مرحوم حاج احمد در خصوص نامه ششم فروردین 68 نشان از خفقان داخلی این مؤسسه دارد. پسر منتظری منکر این میشود که این نامه از امام(ره) است و حمید انصاری در این اطلاعیه، هم راجع به روحانیت و هم به این قضیه پرداخته است؛ انصاری در این اطلاعیه منتظری را با عنوان قائم مقام وقت حضرت امام معرفی میکند که این تعبیر معنای خاصی دارد؛ این نوع بیان انصاری نشان میدهد نفوذ و حاکمیت باند مهدی هاشمی و شیخ حسینعلی منتظری در مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره) بیش از حد تصوّر است.»
روحانی یاد آوری میکند: «وقتی خاطرات منتظری منتشر شد، انصاری تمام ماه رمضان تا صبح بیدار بود و نقد و جواب خاطرات منتظری را میداد و ما با خوشحالی از این عمل انصاری هیچ اقدامی را انجام ندادیم، اما پس از دو سال باند مهدی هاشمی اجازه انتشار آن را به وی نداد!... نفوذ این افراد در دفتر و مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) مربوط به امروز نیست. در زمان خود امام(ره) و حاج احمد آقا نیز این افراد وجود داشتند اما حاج احمد به دلیل آگاهی و رشد فکری و تجربیاتی که در دوران مختلف نهضت امام(ره) کسب کرده بود با اینکه در خانه امام راحل را بر کسی نمیبست اما در نهایت آنچه مدّ نظر حضرت امام بود را انجام میداد.»
از سویی دیگر حجت‌الاسلام رحیمیان نیز ضمن انتقاد از رویکرد تناقض‌گونه برخی اصلاح‌طلبان در حمایت از امام و همزمان حمایت از منتظری معتقد است «مکاتبات امام با آقای منتظری بسیار روشن بوده و هیچ لایه پنهانی ندارد. حتی موضع حاج‌احمد آقا که آن رنجنامه را نوشت و مطالبی را هم بیان کرد منتشر شد؛ اما چیزی که جای تعجب و سوال دارد این است که کسانی که خود را جزء حواریون بیت امام و حاج‌احمد آقا می‌دانند دچار چه چرخشی شده‌اند که امروز مدافع آقای منتظری هستند و دوست صمیمی آن جریان اطراف آقای منتظری شده‌اند؟ من واقعا متحیرم و باید این سوال را از خودشان بپرسید چرا که این تناقض هنوز حل نشده است؛ آنها هم «رنجنامه» حاج احمد آقا را در این زمینه چاپ می‌کنند و هم «دوستدار آقای منتظری» هستند. در همین فتنه 88 که این افراد ادعای خط امام داشتند بر فرض که قبول کنیم؛ آیا خط امام با خط ضد امام سازگار است؟»
حجت‌الاسلام رحیمیان که از اعضای دفتر امام (ره) بوده است در عین حال تاکید میکند: «آقای منتظری به توصیه امام گوش نکرد و دچار سقوط شد اما تغییر موضع مجمع روحانیون در قبال منتظری قابل درک نیست.»
پس از آشوب و کارناوال‌های سیاسی متعدد و دنباله‌دار معترضان به انتخابات که پس از 29 خرداد 88 به لشکرکشی چند هزار نفری فتنه‌گران تبدیل شد، روز 29 آذر سال 88 آقای حسینعلی منتظری که حامیان موسوی از او به عنوان رهبر معنوی جنبش سبز نام می‌بردند، در هنگامه فتنه 88 دار فانی را وداع گفت و همین امر نیز به مستمسکی برای شلوغ‌کاری و اغتشاش‌آفرینی حامیان موسوی تبدیل شد.
پس از ارتحال مرحوم منتظری، موسوی و کروبی در بیانیه مشترکی ضمن اعلام عزای عمومی در روز دوشنبه 30 آذر 1388 از عموم مردم در خواست کردند در مراسم تشییع جنازه آقای منتظری در قم شرکت کنند.
مرگ آیت‌الله که بهانه خوبی برای اردوکشی فتنه‌گران شده بود باعث شد تا مراسم تشییع وی در قم با حاشیه‌هایی همراه باشد.
*سیاسی شدن یک تشییع جنازه علی‌رغم وصیتنامه
اگرچه مرحوم منتظری پیش‌تر در وصیتنامه خویش نسبت به سیاسی شدن تشییع جنازه خود هشدار داده بود، اما تعدادی از افرادی که از تهران و نجف‌آباد به قم رفته بودند، ضمن اعلام شعارهایی علیه نظام اسلامی، به سنگ پراکنی و درگیری با مردم قم و هم چنین ایجاد خسارت به اموال عمومی در خیابانهای اطراف حرم مطهر حضرت معصومه (س) پرداختند. هم چنین عدم حضور برخی از علما مراجع عظام تقلید همچون آیت الله صافی گلپایگانی، آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله مصباح یزدی و آیت الله جوادی آملی در مراسم تدفین آیت‌الله منتظری مشهود بود.
*طلب مغفرت رهبر معظم انقلاب برای امتحان دشوار مرحوم منتظری
پس از رحلت مرحوم منتظری، رهبر معظم انقلاب در پیامی که برای درگذشت وی صادر کردند، آیت‌الله منتظری را فقیهی متبحّر و استادی برجسته نامیدند و تصریح کردند: «دورانی طولانی از زندگی آن مرحوم در خدمت نهضت امام راحل عظیم الشأن گذشت و ایشان مجاهدات زیادی انجام داده و سختی های زیادی در این راه تحمل کردند. در اواخر دوران حیات مبارک امام راحل امتحانی دشوار و خطیر، پیش آمد که از خداوند متعال می‌خواهم آن را با پوشش مغفرت و رحمت خویش بپوشاند و ابتلائات دنیوی را کفاره آن قرار دهد.»
*نامه‌نگاری مرحوم منتظری با سران فتنه
آقای منتظری در 6 ماهی که از فتنه می‌گذشت از حامیان اصلی موسوی و کروبی بود؛ مرحوم منتظری در اوایل مهرماه 88 در نامه‌نگاری‌هایی با میرحسین موسوی خود را از پایه گذاران نظریه ولایت فقیه عنوان کرد و گفت که «امروز از این موضوع احساس شرمندگی میکند»؛ در بخش دیگری از این نامه‌نگاری که در پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله منتظری نیز منتشر شد، منتظری خطاب به موسوی نوشت «در جریان انتخابات ریاست جمهورى اخیر و وقایع و فجایع بعد از آن که شما مورد توجه اقشار وسیعى از مردم و نخبگان قرار گرفتید، در حقیقت از آزمایش و ابتلاء بزرگى در پیشگاه خداوند متعال و در مقابل مردم آگاه ، سربلند بیرون آمدید»
از سویی دیگر وی پس از حوادث 13 آبان که با سر دادن شعارهای ساختارشکنانه از سوی حامیان موسوی و کروبی همراه بود، در تماس تلفنی با کروبی از حوادث پیش آمده برای وی و همراهانش در راهپیمایی روز 13 آبان اظهار تاسف کرد و گفت: «تعجب می کنم که این چه سیاستی است که حتی در راهپیمایی 13 آبان هم با مردم چنین برخوردی می‌کنند و معلوم نیست که پس از انتخاباتی که برگزار شد، اینها می‌خواهند کشور را به کجا ببرند.»
* قسم جلاله حضرت امام (ره) در مخالف با انتخاب آیت‌الله منتظری
اما شاید مهم‌ترین فراز زندگی سیاسی مرحوم منتظری نامه معروف حضرت امام(ره) خطاب به وی باشد که در تاریخ 6 فروردین سال 68 نوشته شده است و حضرت امام در آن نامه قسم یاد میکند که از ابتدا با انتخاب آقای منتظری مخالف بوده است.
آنچه که معمولا در وهله نخست کمی تامل برانگیز به نظر می‌آید سؤال پیرامون چرایی و چگونگی آقای منتظری به عنوان قائم‌مقام رهبری توسط مجلس خبرگان در سال 64 است و از همه مهمتر نظر حضرت امام پیرامون این انتخاب؛ اگرچه امام خمینی (ره) در نامه 6 فروردین ماه 1368 رسما خطاب به آقای منتظری تاکید می‌کنند: «ولله قسم من از ابتدا با انتخاب شما مخالف بودم ولی در آن وقت شما را ساده‌لوح می‌دانستم که مدیر و مدبر نبودید» شاید بهترین استناد جهت اعلام نظر حضرت امام از همان ابتدا در مخالفت با قائم‌مقامی آقای منتظری باشد اما بنابر روایت مهمی که آیت‌الله محمدی گیلانی از اعضای وقت شورای نگهبان در تاریخ 6 آذر 79 نقل کرده و ححت‌الاسلام ری‌شهری وزیر اطلاعات وقت نیز در کتاب خاطرات سیاسی خویش با عنوان «سنجه انصاف» آن را عینا آورده است، می‌توان به ابعاد پنهان‌تری از این اتفاق تاریخی پی برد.
* نقش هاشمی رفسنجانی در معرفی منتظری برای قائم مقامی
آیت‌آلله محمدی گیلانی پیرامون انتخاب آقای منتظری توسط مجلس خبرگان و مخالفت امام راحل در این باره می‌گوید:«روزی آقای هاشمی رفسنجانی در حضور جمعی گفت که من بعد از ظهر رفتم خدمت امام. امام فرمودند موضوع قائم‌مقامی آقای منتظری را فردا مطرح نکن. گفتم چرا؟ ما در اجلاسیه قبل به آقایان گفته‌آیم که ایشان را به عنوان قائم‌مقام مطرح کنیم. امام فرمودند نه! یکی از دوستان آمده و چنین گفته.... گفتم ما اعلام کرده‌ایم نمی‌شود!»
* رنجنامه حاج احمد آقا خطاب به آیت‌الله منتظری
پس از برکناری مرحوم منتظری از قائم مقامی رهبری، سید احمد خمینی در نامه‌ای خطاب به مرحوم منتظری که با عنوان رنجنامه معروف شد، به انتقاد از رویکرد و رفتارهای سیاسی منتظری پرداخت.
در بخشی از این رنجنامه سید احمد خمینی که موسسه تنظیم و نشر آثار امام نیز آن را منتشر کرد خطاب به آقای منتظری آمده است: «حضرت آیت الله یادتان هست در ملاقات آخر خود با امام شما نیم ساعت حرف زدید و امام سکوت کردند وقتی بلند شدید بروید امام فرمودند بیشتر حرفهای شما درست نبود، خدا انشاءالله مرا ببخشاید و مرگم را برساند.»
همچنین در بخش دیگری از این رنجنامه آمده است: «از هماهنگی با رادیوهای بیگانه و سیاستهای خارجی به این نتیجه می رسیم که این گروه فاسد و مرموز تصمیم گرفته است که چند کار را انجام دهد ابتدا چهره امام را از زبان و قلم قائم مقام رهبری چهره ای خشن که زنهای بچه دار را می کشد به دنیا معرفی کند و بعد این را به دنیا برساند که آیت الله منتظری غیر از امام است. در قدم بعد آیت الله منتظری را از نظام جدا سازد و بعد با تغییر مدیریت در سطح بالا و گسترده که از زبان شما هم نقل شده همه چیز را به نفع خودشان خاتمه دهند.»
اما نکته قابل توجه در ارتباط با رنجنامه حاج سید احمد خمینی، انتشار این نامه از سوی موسسه تنظیم و نشر آثار امام و در عین حال حمایت برخی از اعضای این موسسه از منتظری در جریان فتنه سال 88 است.
* حاکمیت تفکر باند مهدی هاشمی و حسینعلی منتظری بر برخی افراد مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره)
حمید روحانی در آبان ماه 1389 در گفت‌و‌گویی با خبرگزاری فارس درباره این تناقض توضیح میدهد: «تفکر باند مهدی هاشمی و حسینعلی منتظری بر برخی افراد مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره) حاکمیت دارد. اطلاعیه حمید انصاری در خصوص موضعگیری پسر حسینعلی منتظری علیه مرحوم حاج احمد در خصوص نامه ششم فروردین 68 نشان از خفقان داخلی این مؤسسه دارد. پسر منتظری منکر این میشود که این نامه از امام(ره) است و حمید انصاری در این اطلاعیه، هم راجع به روحانیت و هم به این قضیه پرداخته است؛ انصاری در این اطلاعیه منتظری را با عنوان قائم مقام وقت حضرت امام معرفی میکند که این تعبیر معنای خاصی دارد؛ این نوع بیان انصاری نشان میدهد نفوذ و حاکمیت باند مهدی هاشمی و شیخ حسینعلی منتظری در مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره) بیش از حد تصوّر است.»
روحانی یاد آوری میکند: «وقتی خاطرات منتظری منتشر شد، انصاری تمام ماه رمضان تا صبح بیدار بود و نقد و جواب خاطرات منتظری را میداد و ما با خوشحالی از این عمل انصاری هیچ اقدامی را انجام ندادیم، اما پس از دو سال باند مهدی هاشمی اجازه انتشار آن را به وی نداد!... نفوذ این افراد در دفتر و مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) مربوط به امروز نیست. در زمان خود امام(ره) و حاج احمد آقا نیز این افراد وجود داشتند اما حاج احمد به دلیل آگاهی و رشد فکری و تجربیاتی که در دوران مختلف نهضت امام(ره) کسب کرده بود با اینکه در خانه امام راحل را بر کسی نمیبست اما در نهایت آنچه مدّ نظر حضرت امام بود را انجام میداد.»
از سویی دیگر حجت‌الاسلام رحیمیان نیز ضمن انتقاد از رویکرد تناقض‌گونه برخی اصلاح‌طلبان در حمایت از امام و همزمان حمایت از منتظری معتقد است «مکاتبات امام با آقای منتظری بسیار روشن بوده و هیچ لایه پنهانی ندارد. حتی موضع حاج‌احمد آقا که آن رنجنامه را نوشت و مطالبی را هم بیان کرد منتشر شد؛ اما چیزی که جای تعجب و سوال دارد این است که کسانی که خود را جزء حواریون بیت امام و حاج‌احمد آقا می‌دانند دچار چه چرخشی شده‌اند که امروز مدافع آقای منتظری هستند و دوست صمیمی آن جریان اطراف آقای منتظری شده‌اند؟ من واقعا متحیرم و باید این سوال را از خودشان بپرسید چرا که این تناقض هنوز حل نشده است؛ آنها هم «رنجنامه» حاج احمد آقا را در این زمینه چاپ می‌کنند و هم «دوستدار آقای منتظری» هستند. در همین فتنه 88 که این افراد ادعای خط امام داشتند بر فرض که قبول کنیم؛ آیا خط امام با خط ضد امام سازگار است؟»
حجت‌الاسلام رحیمیان که از اعضای دفتر امام (ره) بوده است در عین حال تاکید میکند: «آقای منتظری به توصیه امام گوش نکرد و دچار سقوط شد اما تغییر موضع مجمع روحانیون در قبال منتظری قابل درک نیست.»
