برخی از کارشناسان و منابع آگاه در روزهای اخیر اعلام کردهاند که مذاکرات سازنده و جدی بوده است، اما برخی دیگر از کارشناسان و مقامات معتقدند که دو طرف به یک قرار داد با چارچوب کلی دست مییابند و بحث در مورد جزییات بیشتر را به آینده موکول خواهند کرد.
برخی نیز معتقدند که تنها رخ دادن یک معجزه در روند مذاکرات میتواند به یک توافق جامع منجر شود، بر این اساس میتوان از خیلی جهات مذاکرات کنونی ایران را مثل مذاکرات هستهای هند و آمریکا درسال 2006 دانست و آنها را با یکدیگر مقایسه کرد.
توافق هستهای آمریکا و هند پس از گذشت چندین سال مذاکرات نامنظم حاصل شد و توسط جورج بوش، رییسجمهور جمهوریخواه پیشین آمریکا به امضا رسید.
این توافق درست در زمانی رخ داد که حزب حاکم جمهوریخواه در انتخابات کنگره شکست خورد و قرار بود مدتی بعد نمایندگان حزب دموکرات اکثریت مجلس را بر عهده بگیرند. بوش از این فرصت استفاده کرد و تا پیش از روی کار آمدن حزب مخالف خود در کنگره، توافق هستهای با هند را به امضا رساند؛ شرایط کنونی کنگره نیز درست مثل همان دوره است و حزب باراک اوباما در انتخابات کنگره شکست خوردهاند و اکثریت کنگره از نمایندگان جمهوریخواه تشکیل خواهد شد.
بر طبق گفته مذاکره کننده ارشد پیشین آمریکا، در مذاکرات آمریکا و هند، دو طرف در دقایق آخر انعطاف زیادی از خودشان دادند و درغیر این صورت رسیدن به یک توافق جامع هستهای ممکن نبود.
نکته جالب آن است که چند هفته پیش از آغاز دورنهایی مذاکرات هستهای هند و آمریکا و درست شبیه به مذاکرات ایران و آمریکا، دو طرف اختلافات اساسی با یکدیگر داشتند.
با این وجود به دلیل فرارسیدن ضربالاجل قانونی و نیز روی کار آمدن حزب دموکرات در کنگره آمریکا که مخالف شدید سیاستهای آمریکا در این باره بود، دوطرف به صورت منطقی از زیادهخواهیها و مواضع خود عقب کشیدند و با نشان دادن نرمش بیشتر به یک توافق هستهای دست یافتند.
با وجود همه اظهارات اخیر مقامات پیرامون برنامه هستهای ایران چیزی که کاملا مشخص است، پیشرفت دو طرف و حل بسیاری از اختلافات در یکسال اخیر است به طوری که مذاکره کننده ارشد روس اخیراً اظهار کرده است که 95 درصد از موضوعات مورد اختلاف دو طرف حل شده است، و با توجه به این مساله به نظر نمیرسد هیچیک از دو طرف بر روی این درصد بالا از پیشرفت و تفاهم در مذاکرات چشم پوشی کرده و به دلیل برخی جزییات توافق را با شکست روبهرو کنند.
این مساله به سود هیچ یک از دو طرف نیست.
بر این اساس پیشبینی میشود؛ نتیجه مذاکرات از این 3 حالت خارج نخواهد بود:
1- دستیابی به یک توافق جامع
2- حصول یک توافق کلی با تمدید کوتاه مدت برای حل و رفع جزییات مورد اختلاف
و 3 - تمدید توافقنامه موقت سال گذشته، سناریوهای ممکن هستند که پیش روی مذاکره کنندگان قرار دارد که البته یک توافق جامع که در حداقل زمان، حداکثر منافع دو طرف را تامین کند بهترین گزینه خواهد بود.
در ادامه این گزارش آمده است: تخمینها حاکی از آن است در صورت حصول توافق جامع و بهبود یافتن روابط ایران و غرب، یک فرصت تجاری بینظیر برای سرمایه گذاری و تجارت که به مبادله میلیونها دلار میان دو طرف منتقل خواهد شد.
یکی از نتیجههای اقتصادی چنین توافقی به وجود آوردن انگیزه لازم برای کشورهایی مثل آلمان و فرانسه برای تامین منافع خود با حضور در بازار ایران است، حتی برخی از شرکتهای آمریکایی نیز منتظر نتیجه مذاکرات هستند تا در صورت حصول یک توافق دوباره به بازار ایران وارد شوند. نکتهای که دیپلماتهای آمریکایی و غربی برای دست یافتن به یک توافق هستهای جامع با ایران به آن توجه داشته باشند، کاهش موضع سختگیرانه خود در موارد تعداد سانتریفیوژها و برداشته شدن تحریمهای غرب علیه ایران است.
در نهایت میتوان گفت که با حرکت عقربههای ساعت به سمت ضربالاجل بهتر است مقامات آمریکایی روند مذاکرات با هند و نرمش غرب در لحظات آخر پای میز مذاکره با هند را به یاد بیاورند.