صراط: آیت‌الله سیداحمد خاتمی که در کارنامه خود سابقه 16 سال عضویت در مجلس خبرگان رهبری را دارد، با حضور در خبرگزاری فارس به بازخوانی چهار دوره مجلس خبرگان و اولویت‌های دوره پنجم خبرگان رهبری پرداخت.
آیت‌الله خاتمی در این مصاحبه با بیان اینکه علنی کردن برخی گزارشات خبرگان از جمله «کمیسیون تحقیق» از اختیارات هیات رئیسه خبرگان است و هیأت رئیسه خبرگان می‌تواند هر مقدار از محتوای مجلس خبرگان را که مصلحت می‌داند به صورت علنی پخش کند، تاکید کرد که هیچ نکته محرمانه‌ای در این زمینه وجود ندارد.
شرایط اجتهاد برای خبرگان رهبری از دیگر موضوعاتی بود که وی در این مصاحبه به تشریح ابعاد این موضوع پرداخت.
این عضو مجلس خبرگان رهبری در بخش اول این گفت‌و‌گوی تفصیلی موضوعاتی در خصوص جزئیات هفدهمین اجلاسیه خبرگان رهبری، چرایی طرح عدم کاندیداتوری هاشمی رفسنجانی برای ریاست خبرگان، گزینه‌های مطرح ریاست خبرگان، برنامه جامعه مدرسین برای انتخابات خبرگان رهبری مطرح کرده بود.
گفت‌و‌گو با آیت‌اله سید احمد خاتمی:
با توجه به اینکه شاهد اتمام دوره 8 ساله مجلس خبرگان و آغاز پنجمین دوره خبرگان هستیم، درباره شکل‌گیری و جایگاه نهاد مجلس خبرگان رهبری در مردم سالاری دینی توضیح بفرمایید.
بسم‌الله الرحمن الرحیم، نهاد مجلس خبرگان رهبری از نهادهای کلیدی نظام اسلامی است. نهاد خبرگان رهبری از نهادهای کلیدی نظام است و دو وظیفه به این نهاد گذاشته شده است که یکی انتخاب رهبر به هنگام بحران و دیگر مراقبت بر آنکه رهبر واجد شرایط باقی بماند.
الحمدلله خبرگان اول رهبری، امتحان شایسته‌ای در این عرصه دادند و با انتخاب مقام معظم رهبری خط امام را تداوم بخشیدند. انتخاب مجلس خبرگان اول انتخاب شایسته‌ای بعد از ارتحال امام عظیم‌الشان بود و روز به روز هم که می‌گذرد بر حقانیت این انتخاب و شایستگی این انتخاب افزوده می‌شود.
از آنجا که رهبری در نظام اسلامی نقش اول و در هدایت جامعه دارد از این رهگذر مجلس خبرگان رهبری هم از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است. در این چهار دوره مجلس خبرگان رهبری به وظایف قانونی خود عمل کرده است.
*ارائه گزارش کمیسیون تحقیق مجلس خبرگان هر دو سال یکبار
انتخاب رهبر که یک بار صورت گرفت و در طول این سالیان کمیسیون تحقیق مجلس خبرگان، هر دو سال یک بار مامور بود که گزارش خود را به مجلس خبرگان بدهد.
در این 16 سالی که بنده در مجلس خبرگان رهبری حضور دارم گزارش‌های کمیسیون تحقیق کارشناسی شده بوده‌اند و همگی بر این دلالت داشت که انتخاب سال 68 مجلس خبرگان رهبری انتخاب صائب و مناسبی بوده است اما برخی، نظارت و مراقبت را به معنای مچ‌گیری می‌دانند در حالی که نظارت و مراقبت به معنای دیدن و قضاوت منصفانه است لذا اگر ایرادی پیدا نشده پس نظارت و مراقبتی هم صورت نگرفته است، تحلیل نادرستی است.
به محرمانه بودن تحقیقات این کمیسیون اشاره داشتید یکی از شبهاتی که مطرح می‌شود، همین محرمانه بودن گزارشات این کمیسیون است. نظر شما در این باره چیست؟
اصل مجلس خبرگان بر این گذاشته شده که غیرعلنی باشد و این به خاطر حساسیت مورد تحقیق است. هیچ نظامی اسرارش را در اختیار بیگانه قرار نمی‌دهد؛ مردم ما محرم هستند اما وقتی یک گزارش علنی باشد در دست نامحرمان هم قرار می‌گیرد لذا برای حفظ مصالح همین مردم باید برخی از گزارش‌های علنی نشود، آیا گزارش‌های شورای عالی امنیت ملی تاکنون علنی شده است؟ علنی نشده چون مربوط به اسرار نظام است از این رو مسئله مجلس خبرگان و به ویژه موضوع رهبری، برای حفظ مصالح مردم غیرعلنی شده است. گرچه بنده که گزارش‌ها را از نزدیک شنیده‌ام دیده‌ام کاملاً قابل پخش است.
*تصویب پوشش تلویزیونی و رادیویی محتوای مجلس خبرگان
هیأت رئیسه خبرگان می‌تواند هر مقداری که مصلحت می‌داند از محتوای مجلس خبرگان را به صورت علنی پخش کند. ما در هیأت رئیسه تصویب کردیم که حتی برنامه تلویزیونی و رادیویی داشته باشیم و حتی برنامه‌هایی نیز تولید شد اما نمی‌دانم چرا این کار متوقف ماند، بنابراین در این جهت موافقم.
*برخی از گزارش‌های کمیسیون تحقیق خبرگان قابل پخش است
یعنی صدا سیما پخش نکرد یا هیأت رئیسه گزارش را برای پخش ارائه نداد؟
متاسفانه احساس می‌کنم از این طرف خیلی کار پیگیری نشد اگر نه از سوی صدا و سیما مشکلی نبود نمی‌دانم علت چیست. چند بار هم تحقیق کردم بدست نیاوردم اما معتقدم بسیاری از نطق‌های قبل دستور حتی برخی از دستورات جلسه و گزارش‌های کمیسیون‌ها به خصوص کمیسیون تحقیق، بسیاری از آنها قابل پخش است و هیچ نکته محرمانه‌ای ندارد.
با توجه به اینکه درباره شرایط خبرگان گفته می‌شود اعضای آن باید مجتهد باشند هم گزینه‌های دوره‌های قبل و هم گزینه‌های فعلی بعضاً دیده می‌شود که به عنوان مجتهد شناخته شده نیستند، ملاک مجتهد بودن برای خبرگان چطور تعیین می‌شود؟
در آئین‌نامه خبرگان تصریح شده که در حد اجتهاد، اجتهاد هم مراتب دارد؛ مثلا ملکه شعر چگونه است؟ کسی که تازه وارد شعر شده آیا مثل کسی است که یک عمر در هنر شعر کار کرده است؟ خیر اینطور نیست بنابراین مراتب دارد، اعضای شورای نگهبان بارها اعتراف کرده‌اند که ممکن است اشتباه کنند و یک جایی تائید صلاحیتی بی‌دلیل یا جای دیگر رد صلاحیتی بی‌دلیل بوده باشد و این بی‌دلیل بودن هم عمدی نیست.
گزارش‌ها تاثیرگذار است لذا بر این اساس اعضای مجلس خبرگان باید در حد اجتهاد باشد. اجتهاد متجزی (مقابل اجتهاد مطلق) یعنی در برخی مسائل این مسئله اجتهاد مربوط به کل ابواب فقه است. ممکن است بخشی از ملکه اجتهاد در آنها پدیده آمده باشد گرچه در اصول مسئله اجتهاد متجزی محل بحث است که اصلا مجتهد متجزی داریم یا خیر؛ یا اجتهاد هست یا نیست. اگر نیست که هیچ اما اگر هست دیگر اجتهاد متجزی معنا ندارد. در طول این سی سال شورای نگهبان سعی کرده به حجت شرعی خود عمل کند ولی ما هیچ وقت فرد یا نهاد غیرمعصوم را تقدیس نمی‌کنیم که بگوییم هیچ اشتباه و ایرادی ندارد.
*فقهای شورای نگهبان اجتهاد اشخاص را برای خبرگان تشخیص می‌دهند
نظر شما درباره سنت اجازه اجتهاد چیست؟
آیت‌الله خاتمی: مقام معظم رهبری چند بار به شورای عالی حوزه تاکید کردند که این سنت احیا شود سنت اجازه اجتهاد اما الان در حوزه ما این قضیه نیست؛ اما قانون در عرصه انتخابات خبرگان این کار را به فقهای شورای نگهبان واگذار کرده است.یعنی این فقهای شورای نگهبان هستند که تشخیص می‌دهند فردی اجتهاد دارد یا خیر.
*ستون فقرات رهبری را که برمی‌گزینیم فقاهت است
اجتهاد مطلق از نظر شما شرط است؟
آیت‌الله خاتمی: نظر شخصی‌ام این است که از اجتهاد در خبرگان نباید کوتاه بیاییم به دلیل آنکه ستون فقرات رهبری را که برمی‌گزینیم، فقاهت است و فقیه است که فقیه را می‌شناسد و تشخصی می‌دهد. الان گاهی اوقات می‌گویند چرا تخصص‌های دیگر در خبرگان نیست؟ هر جا تخصص دیگر لازم باشد. مجلس خبرگان رهبری و هیأت رئیسه از تخصص‌های دیگر هم استفاده می‌کند دقیقا مثل ریاست جمهوری.
* برای خبرگان نباید از اجتهاد کوتاه بیاییم
رئیس‌جمهوری که کشور را اداره می‌کند با همه مسائل سیاسی اقتصادی و پزشکی و ... سرو کار دارد اما کدام رئیس‌جمهور دنیا در همه مسائل تخصص دارد؟ با توجه به اینکه ستون فقرات رهبری را که برمی‌گزینیم فقاهت است در عرصه اجتهاد نباید کوتاه بیاییم و باید دقت ویژه داشته باشیم.
کمیسیون تحقیق خبرگان، موظف است هر گونه اطلاع لازم را درباره اصل یکصدویازدهم، در محدوده قوانین و موازین شرعى، به دست آورد، همچنین درباره صحت و سقم گزارشهاى رسیده، دراینباره، تحقیق و بررسى کند و اگر لازم بداند، با مقام معظم رهبرى، در این زمینه، ملاقات کند ماده 33 آیین نامه داخلى مجلس خبرگان.. کمیسیون تحقیق موظف است پس از بررسى و تحقیق درباره مسائلى که درباره اصل یکصدویازدهم پیش آمده است و آنها را کافى براى تشکیل اجلاس خبرگان به این منظور نمىداند، نتیجه اقدامات انجام شده را به هیئت رئیسه گزارش کند ماده 35 آییننامه داخلى مجلس خبرگان.. وظیفه دیگر این کمیسیون، این است که آمادگى خود را براى مشاوره در امور مربوط به رهبرى، به مقام معظم رهبرى اعلام کند و با هماهنگى معظمله، براى جلوگیرى از نفوذ و دخالت عناصر نامطلوب در تشکیلات نهاد رهبرى، مساعدت کند.
آیت‌الله خاتمی در این مصاحبه با بیان اینکه علنی کردن برخی گزارشات خبرگان از جمله «کمیسیون تحقیق» از اختیارات هیات رئیسه خبرگان است و هیأت رئیسه خبرگان می‌تواند هر مقدار از محتوای مجلس خبرگان را که مصلحت می‌داند به صورت علنی پخش کند، تاکید کرد که هیچ نکته محرمانه‌ای در این زمینه وجود ندارد.
شرایط اجتهاد برای خبرگان رهبری از دیگر موضوعاتی بود که وی در این مصاحبه به تشریح ابعاد این موضوع پرداخت.
این عضو مجلس خبرگان رهبری در بخش اول این گفت‌و‌گوی تفصیلی موضوعاتی در خصوص جزئیات هفدهمین اجلاسیه خبرگان رهبری، چرایی طرح عدم کاندیداتوری هاشمی رفسنجانی برای ریاست خبرگان، گزینه‌های مطرح ریاست خبرگان، برنامه جامعه مدرسین برای انتخابات خبرگان رهبری مطرح کرده بود.
گفت‌و‌گو با آیت‌اله سید احمد خاتمی:
با توجه به اینکه شاهد اتمام دوره 8 ساله مجلس خبرگان و آغاز پنجمین دوره خبرگان هستیم، درباره شکل‌گیری و جایگاه نهاد مجلس خبرگان رهبری در مردم سالاری دینی توضیح بفرمایید.
بسم‌الله الرحمن الرحیم، نهاد مجلس خبرگان رهبری از نهادهای کلیدی نظام اسلامی است. نهاد خبرگان رهبری از نهادهای کلیدی نظام است و دو وظیفه به این نهاد گذاشته شده است که یکی انتخاب رهبر به هنگام بحران و دیگر مراقبت بر آنکه رهبر واجد شرایط باقی بماند.
الحمدلله خبرگان اول رهبری، امتحان شایسته‌ای در این عرصه دادند و با انتخاب مقام معظم رهبری خط امام را تداوم بخشیدند. انتخاب مجلس خبرگان اول انتخاب شایسته‌ای بعد از ارتحال امام عظیم‌الشان بود و روز به روز هم که می‌گذرد بر حقانیت این انتخاب و شایستگی این انتخاب افزوده می‌شود.
از آنجا که رهبری در نظام اسلامی نقش اول و در هدایت جامعه دارد از این رهگذر مجلس خبرگان رهبری هم از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است. در این چهار دوره مجلس خبرگان رهبری به وظایف قانونی خود عمل کرده است.
*ارائه گزارش کمیسیون تحقیق مجلس خبرگان هر دو سال یکبار
انتخاب رهبر که یک بار صورت گرفت و در طول این سالیان کمیسیون تحقیق مجلس خبرگان، هر دو سال یک بار مامور بود که گزارش خود را به مجلس خبرگان بدهد.
در این 16 سالی که بنده در مجلس خبرگان رهبری حضور دارم گزارش‌های کمیسیون تحقیق کارشناسی شده بوده‌اند و همگی بر این دلالت داشت که انتخاب سال 68 مجلس خبرگان رهبری انتخاب صائب و مناسبی بوده است اما برخی، نظارت و مراقبت را به معنای مچ‌گیری می‌دانند در حالی که نظارت و مراقبت به معنای دیدن و قضاوت منصفانه است لذا اگر ایرادی پیدا نشده پس نظارت و مراقبتی هم صورت نگرفته است، تحلیل نادرستی است.
به محرمانه بودن تحقیقات این کمیسیون اشاره داشتید یکی از شبهاتی که مطرح می‌شود، همین محرمانه بودن گزارشات این کمیسیون است. نظر شما در این باره چیست؟
اصل مجلس خبرگان بر این گذاشته شده که غیرعلنی باشد و این به خاطر حساسیت مورد تحقیق است. هیچ نظامی اسرارش را در اختیار بیگانه قرار نمی‌دهد؛ مردم ما محرم هستند اما وقتی یک گزارش علنی باشد در دست نامحرمان هم قرار می‌گیرد لذا برای حفظ مصالح همین مردم باید برخی از گزارش‌های علنی نشود، آیا گزارش‌های شورای عالی امنیت ملی تاکنون علنی شده است؟ علنی نشده چون مربوط به اسرار نظام است از این رو مسئله مجلس خبرگان و به ویژه موضوع رهبری، برای حفظ مصالح مردم غیرعلنی شده است. گرچه بنده که گزارش‌ها را از نزدیک شنیده‌ام دیده‌ام کاملاً قابل پخش است.
*تصویب پوشش تلویزیونی و رادیویی محتوای مجلس خبرگان
هیأت رئیسه خبرگان می‌تواند هر مقداری که مصلحت می‌داند از محتوای مجلس خبرگان را به صورت علنی پخش کند. ما در هیأت رئیسه تصویب کردیم که حتی برنامه تلویزیونی و رادیویی داشته باشیم و حتی برنامه‌هایی نیز تولید شد اما نمی‌دانم چرا این کار متوقف ماند، بنابراین در این جهت موافقم.
*برخی از گزارش‌های کمیسیون تحقیق خبرگان قابل پخش است
یعنی صدا سیما پخش نکرد یا هیأت رئیسه گزارش را برای پخش ارائه نداد؟
متاسفانه احساس می‌کنم از این طرف خیلی کار پیگیری نشد اگر نه از سوی صدا و سیما مشکلی نبود نمی‌دانم علت چیست. چند بار هم تحقیق کردم بدست نیاوردم اما معتقدم بسیاری از نطق‌های قبل دستور حتی برخی از دستورات جلسه و گزارش‌های کمیسیون‌ها به خصوص کمیسیون تحقیق، بسیاری از آنها قابل پخش است و هیچ نکته محرمانه‌ای ندارد.
با توجه به اینکه درباره شرایط خبرگان گفته می‌شود اعضای آن باید مجتهد باشند هم گزینه‌های دوره‌های قبل و هم گزینه‌های فعلی بعضاً دیده می‌شود که به عنوان مجتهد شناخته شده نیستند، ملاک مجتهد بودن برای خبرگان چطور تعیین می‌شود؟
در آئین‌نامه خبرگان تصریح شده که در حد اجتهاد، اجتهاد هم مراتب دارد؛ مثلا ملکه شعر چگونه است؟ کسی که تازه وارد شعر شده آیا مثل کسی است که یک عمر در هنر شعر کار کرده است؟ خیر اینطور نیست بنابراین مراتب دارد، اعضای شورای نگهبان بارها اعتراف کرده‌اند که ممکن است اشتباه کنند و یک جایی تائید صلاحیتی بی‌دلیل یا جای دیگر رد صلاحیتی بی‌دلیل بوده باشد و این بی‌دلیل بودن هم عمدی نیست.
گزارش‌ها تاثیرگذار است لذا بر این اساس اعضای مجلس خبرگان باید در حد اجتهاد باشد. اجتهاد متجزی (مقابل اجتهاد مطلق) یعنی در برخی مسائل این مسئله اجتهاد مربوط به کل ابواب فقه است. ممکن است بخشی از ملکه اجتهاد در آنها پدیده آمده باشد گرچه در اصول مسئله اجتهاد متجزی محل بحث است که اصلا مجتهد متجزی داریم یا خیر؛ یا اجتهاد هست یا نیست. اگر نیست که هیچ اما اگر هست دیگر اجتهاد متجزی معنا ندارد. در طول این سی سال شورای نگهبان سعی کرده به حجت شرعی خود عمل کند ولی ما هیچ وقت فرد یا نهاد غیرمعصوم را تقدیس نمی‌کنیم که بگوییم هیچ اشتباه و ایرادی ندارد.
*فقهای شورای نگهبان اجتهاد اشخاص را برای خبرگان تشخیص می‌دهند
نظر شما درباره سنت اجازه اجتهاد چیست؟
آیت‌الله خاتمی: مقام معظم رهبری چند بار به شورای عالی حوزه تاکید کردند که این سنت احیا شود سنت اجازه اجتهاد اما الان در حوزه ما این قضیه نیست؛ اما قانون در عرصه انتخابات خبرگان این کار را به فقهای شورای نگهبان واگذار کرده است.یعنی این فقهای شورای نگهبان هستند که تشخیص می‌دهند فردی اجتهاد دارد یا خیر.
*ستون فقرات رهبری را که برمی‌گزینیم فقاهت است
اجتهاد مطلق از نظر شما شرط است؟
آیت‌الله خاتمی: نظر شخصی‌ام این است که از اجتهاد در خبرگان نباید کوتاه بیاییم به دلیل آنکه ستون فقرات رهبری را که برمی‌گزینیم، فقاهت است و فقیه است که فقیه را می‌شناسد و تشخصی می‌دهد. الان گاهی اوقات می‌گویند چرا تخصص‌های دیگر در خبرگان نیست؟ هر جا تخصص دیگر لازم باشد. مجلس خبرگان رهبری و هیأت رئیسه از تخصص‌های دیگر هم استفاده می‌کند دقیقا مثل ریاست جمهوری.
* برای خبرگان نباید از اجتهاد کوتاه بیاییم
رئیس‌جمهوری که کشور را اداره می‌کند با همه مسائل سیاسی اقتصادی و پزشکی و ... سرو کار دارد اما کدام رئیس‌جمهور دنیا در همه مسائل تخصص دارد؟ با توجه به اینکه ستون فقرات رهبری را که برمی‌گزینیم فقاهت است در عرصه اجتهاد نباید کوتاه بیاییم و باید دقت ویژه داشته باشیم.
کمیسیون تحقیق خبرگان، موظف است هر گونه اطلاع لازم را درباره اصل یکصدویازدهم، در محدوده قوانین و موازین شرعى، به دست آورد، همچنین درباره صحت و سقم گزارشهاى رسیده، دراینباره، تحقیق و بررسى کند و اگر لازم بداند، با مقام معظم رهبرى، در این زمینه، ملاقات کند ماده 33 آیین نامه داخلى مجلس خبرگان.. کمیسیون تحقیق موظف است پس از بررسى و تحقیق درباره مسائلى که درباره اصل یکصدویازدهم پیش آمده است و آنها را کافى براى تشکیل اجلاس خبرگان به این منظور نمىداند، نتیجه اقدامات انجام شده را به هیئت رئیسه گزارش کند ماده 35 آییننامه داخلى مجلس خبرگان.. وظیفه دیگر این کمیسیون، این است که آمادگى خود را براى مشاوره در امور مربوط به رهبرى، به مقام معظم رهبرى اعلام کند و با هماهنگى معظمله، براى جلوگیرى از نفوذ و دخالت عناصر نامطلوب در تشکیلات نهاد رهبرى، مساعدت کند.
