حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسعید حسینی گفت: جایی که احتمال تأثیر امر به معروف ونهی از منکر داده نمی شود بلکه یقین به عدم تأثیر دارد و لکن سکوت موجب ایجاد بدعت و یا تحریف فریضه دینی می شود آنجا بر عالمان دینی واجب است با ابراز انزجار جلو بدعت را بگیرند.
گفتگوی شفقنا با این استاد و محقق حوزه علمیه قم درباره امر به معروف ونهی از منکردر پی می آید:
*امر به معروف و نهی از منکر وظیفه حکومت اسلامی است یا آحاد مردم؟
امر معروف و نهی از منکر به نحوی واجب کفایی بر تک تک مسلمانان در جامعه اسلامی واجب است یعنی مادامی که کسی برای امر به معروف و نهی از منکر پیشقدم نشده بر همگان واجب است ولی اگر افرادی پیشقدم شدند و معروف اجرا شد و یا منکر دفع شد از گردن همه ساقط می‌شود، منتهی با توجه به مراتب امر به معروف و نهی از منکر، برخی مراتب مانند اجرای حدود یا به تعبیر برخی فقهاء موارد مربوط به قتل و جرح بهتر است که اجرای آنها به حکومت اسلامی واگذار شود. اگر حکومت اسلامی در کار نباشد یا به وظیفه خود عمل نکند باید به عالمان دینی در صورت مبسوط الید بودن واگذار شود.
*شرایط وجوب این فریضه الهی چیست؟
فقهای اسلامی امر به معروف و نهی از منکر را با وجود شرایطی واجب دانسته اند که از جمله موارد مهم آن عبارتند از: شناخت معروف و منکر، احتمال تأثیر اصرار مرتکب منکر و تارک معروف بر ادامه عمل خود، مترتب نبودن مفسده بر اجرای امر به معروف. و لذا فقهای اسلام افرادی را که در شناخت معروف و منکر مشکل دارند یا حتی در موردی که شک دارند این مورد ارتکابی منکر است یا نه؟ فرد را از امر به معروف و نهی از منکر برحذر داشته اند. همچنین است سایر شرایط، بله در جایی که احتمال تأثیر داده نمی شود بلکه یقین به عدم تأثیر دارد و لکن سکوت موجب ایجاد بدعت و یا تحریف فریضه دینی می شود آنجا بر عالمان دینی واجب است با ابراز انزجار جلو بدعت را بگیرند.
* در ایام ماه محرم هستیم و بنا به صریح سخنان امام حسین (ع )یکی از اهداف حضرت انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر بیان شده، جنبه امر به معروف و نهی از منکر در قیام امام حسین(ع) کدام است؟
برای پاسخ به این سوال لازم است از باب مقدمه نکته ای بیان شود و آن اینکه امر به معروف و نهی از منکر همچنانکه بیان شد مراتبی دارد و حوزه آن بسیار وسیع است، از تکالیف شرعیه واجب و حرام گرفته تا مستحبات و مکروهات را شامل می شود و امروزه با یک دید توسعه طلبانه می توان دامنه آن را به هنجارهای اجتماعی، سیاسی و غیره توسعه داد. چون غرض از امر به معروف و نهی از منکر سالم نگاه داشتن فضای جامعه از گناه و ترویج معروف است و مواردی که در عصر حاضر به وجود آمده ولی در دایره محرمات یا واجبات شرعی نیستند، گاهی به اندازه واجبات و محرمات شرعی در سالم سازی فضای جامعه موثر هستند. بنابر این می توانیم حوزه امر به معروف و نهی از منکر را از مراعات یک قانون ساده رانندگی یا مراعات یک عمل مستحبی تا بالاترین مرتبه آن، تعریف کنیم. بر همین مبنا عملی که امام حسین(ع) انجام داد مربوط به بالاترین مرتبه امر به معروف است امام با توجه به اینکه دیدند سکوت در مقابل حاکمیت باطل، کیان اسلام را به تمام معنا تهدید می کند دست به قیام زد و به انحرافات عمیقی که توسط حاکمیت در جامعه صورت گرفته بود، اعتراض کرد. اعتراض امام در مرحله اول به وجود حاکمی مانند یزید در رأس حکومت اسلامی بود و امام با این کار صلاحیت ایشان را زیر سئوال برد، و به تبع آن کارهایی که او انجام می داد نیز نا مشروع قلمداد شد.
از این بیان می خواهیم استفاده کنیم که امر به معروف و نهی از منکر اختصاص به حوزه خاصی ندارد هر کجا معروفی ترک شود و یا منکری مورد عمل قرار گیرد، آنجا حوزه این فریضه الهی است. نگاه بخشی و گزینشی بر آن با مذاق شرع مقدس سازگار نیست؛ گرچه می توان در برخی موارد نسبت به موارد دیگر قائل به اولویت شد. به عنوان مثال در جامعه امروزی ما گاهی مشاهده می شود عده ای بر اولویت بخش خاصی تأکید می کنند و حتی در عمل به امر به معروف و نهی از منکر پا را فراتر از خواسته شرع می گذارند در حالی که در حوزه های دیگر منکراتی وجود دارد که قبح آن و ضرر و زیانی که بر پیکره اجتماع وارد می کند به مراتب فراتر از مورد نخست است. با کمال تأسف می بینیم این افراد از کنار آن منکرات به سادگی می گذرند و حتی گاهی خود را به تغافل می زنند یا اصرار بر عدم اعتراض بر آنها دارند که همین اعمال باعث می شوند امر به معروف و نهی از منکر آنها در حوزه اول هم از اثر ساقط شود و این مسائل ضربات سنگینی بر پیکره دینی اجتماع وارد می کند.
شاید تأکید شرع بر آگاه بودن آمر به معروف و ناهی از منکر به معروف ومنکر از همین باب باشد و نیز مطرح کردن فقهای بزرگوار امر به معروف و نهی از منکر در امور حسبیه که از وظایف مجتهد جامع الشرایط است از این باب است که خدای نکرده احکام مقدس شرع بازیچه افراد خاصی قرار نگیرد و همگان برای سالم سازی فضای اجتماع به تعبیری حفظ هویت دینی جامعه احساس مسئولیت کنند.
* از چه راهی میتوان امر به معروف و نهی از منکر را همه گیر کرد؟
به نظر می رسد تشویق و ترغیب عموم به انجام این فریضه و بیان فوائد همه
گیر شدن امر به معروف و نهی از منکر و اصلاح ذهنیتها نسبت به امر به معروف
و نهی از منکر، و پیشقدم شدن افراد بی غل و غش و بی غرض در تبیین این
فریضه و عمل به این فریضه و ... می توانند در همه گیر شدن و با هدف انجام
گرفتن این فریضه موثر باشند.
منبع: شفقنا
