وی افزود: حرکت‌هایی که در طول تاریخ انسان و بشر صورت گرفته و عمدتا حرکت‌هایی که در سرنوشت انسان موثر بوده، خواه سرنوشت مطلوبی برای او رقم زده شده و یا سرنوشت نامطلوبی برای او ایجاد شده که به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود.
عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اینکه کسانی که در اهداف‌شان و در روش‌هایشان مسائل معنوی و الهی را مدنظر نداشته‌اند جزو دسته اول هستند، گفت: این افراد یا به مسائل معنوی اعتقاد نداشتند و یا اگر هم به آن اعتقاد داشتند دغدغه آن را نداشتند. این همان حرکتی است که به عنوان حرکت‌های سکولار از آن یاد می‌شود.
آیت‌الله مصباح یزدی خاطرنشان کرد: در مقابل این حرکت، حرکت‌هایی که مصداق بین آن انبیا(ص) بودند، قرار دارد. دیدگاه‌های انبیاء در برابر دیگران ممتاز بوده و همین مسئله باعث تفاوت حرکت آنها با افراد دیگر شده است.
وی تصریح کرد: ویژگی‌ها و دیدگاه‌های هر دو دسته باعث شده اهداف و روش‌های این دو دسته و در نهایت رفتارهایشان با یکدیگر متفاوت شود که دلیل و چگونگی آن بحث‌های طولانی را می‌طلبد.
رئیس موسسه آموزشی پژوهشی امام‌خمینی(ره) یادآور شد: سال‌های گذشته بحث‌هایی در این خصوص در نمازجمعه انجام می‌گرفت. خود بنده فراموش کردم که چه مباحثی را مطرح می‌کردم، اما مطلبی با عنوان انقلاب اسلامی جهشی در تاریخ تحولات سیاسی عنوان آن بود.
آیت الله مصباح یزدی در ادامه با بیان اینکه حرکت‌های اجتماعی سه بند مقدمه لازم دارند که انجام شوند گفت: اولین مقدمه آن بینش است کسی که می‌خواهد حرکتی انجام دهد نگرشی نسبت به خود، جامعه و عالم هستی دارد. هرکسی تعریفی از خود و شرایط محیط به شکل درست یا نادرست دارد و این بینش‌ها و نگاه‌های مختلف که می‌توان آن را جهان بینی هم گذاشت باعث می‌شود حرکت‌هایی گاها آگاهانه و یا ناآگاهانه انجام شود و براساس همین شناخت‌های ناآگاهانه نیمه آگاهانه و آگاهانه برایش فراهم می‌شود.
وی با بیان اینکه کسانی که حرکت‌هایشان براساس بینش مادی بوده است عالم را محصولی مادی میدانند گفت: این افراد پیدایش عالم را تصادفی و اتفاقی که رخ داده است میدانند اتفاقی که انفجارهایی را در پی داشت و ستارگان پدید آمدند در نهایت زمین آماده پیدایش حیات شد و همه این اتفاقات پشت سر هم رخ داد و زمین محصول این اتفاقات است.
رئیس موسسه پژوهشی آموزشی امام خمینی(ره) با اشاره به اینکه این بینش در مقابل بینش انبیا که خدای حکیم براساس حکمت عالم را آفریده است قرار دارد گفت: از نظر انبیا خداوند براساس حکمت خود عالم را آفرید و تدبیر این عالم را لحظه به لحظه در اختیار دارد و در میان این عالم موجودی با هدف مشخص به نام انسان در این عالم هدفی را در پیش دارد.
آیت الله مصباح یزدی با بیان اینکه این دسته عالم را هدف دار و براساس حکمت خدا میدانند ادامه داد: از نظر این افراد انسان دارای اختیار حرکت‌های اجتماعی و بشری را صورت می‌دهند. همین حرکت‌های موثر تاریخ که عمدتا برگرفته از بینش‌ها و براساس ارزشها است.
وی در همین زمینه ادامه داد: انسان پس از به دست آوردن بینش و شناخت ارزشها و ضد ارزشهایی را برای خود تعریف می‌کند این ارزشها در حقیقت بایدها و نبایدهایی هستند که به آنها دل می‌بندد و همه می‌دانیم اینها چیزهایی است که شکل می‌گیرد که البته چگونگی ایجاد شدن این ارزشها بحث‌های مهم فلسفی را می‌طلبد که از عهده بنده و این جلسه خارج است.
رئیس موسسه پژوهشی آموزشی امام خمینی(ره) با تأکید براینکه هر کسی که با نگاه و نیتی که دارد یک سلسله ارزشهایی را برای خود تعریف می‌کند و به آن دل می‌بندد افزود: برخی از ارزشها هستند که وسعت آنها فراگیر است و اکثر افراد دنیا و ملیت‌های مختلف آن را به عنوان ارزش قبول دارند اما برخی از ارزشها نیز هستند که محدودترند و تنها برای برخی از اقوام و ملت‌ها ارزش محسوب می‌شود.
آیت الله مصباح یزدی در همین خصوص خاطرنشان کرد: ملتی نیست که بگوید عدالت چیز بدی است و یا ظلم چیز خوبی است و هیچ انسان عاقلی عنوان ظلم و ضایع شدن حق دیگران را ارزش نمی‌داند.
وی در این بخش از سخنان خود یاداور شد: پس چیزهایی که در رفتار اجتماعی انسان‌ها موثر هستند ابتدا بینش و سپس ارزشها هستند و براساس پذیرش ارزشها افراد روش‌هایی را برای رسیدن به اهداف خود درنظر می‌گیرند که در فرهنگ و نظام‌ها راه های رسیدن به این ارزشها نیز می‌تواند متفاوت باشد و مصادیق مختلفی را در جوامع دارد که منشأ برخی از اختلافات است.
رئیس موسسه پژوهشی آموزشی امام خمینی(ره) گفت: نقش اساسی را در این حرکت‌های اجتماعی بینش‌ها دارند و تفاوت اصلی حرکت انبیا با انسان‌های دیگر در این نقطه است. ماده گرایان و سکولارها که فقط دنبال لذت مادی هستند عالم را همین عالم مادی میدانند و عبارتی مانند خداوند، فرشته و وحی را اگر مؤدبانه با آن برخورد کنند مفهومی ادبی و شاعرانه میدانند اما در نگرش انبیا حقیقت اصلی لذات دیگری است و این لذات مادی مقدمهای برای رسیدن به لذت‌های ابدی جهان دیگر است.
آیت الله مصباح یزدی افزود: از نگاه انبیاء انسان این جنس مادی نیست بلکه روح دارد و زمانی که این روح به انسان تعلق گرفت خداوند به فرشتگان دستور داد که بر او سجده کنید این بینش و این دیدگاه در مقابل دیدگاه و بینشی است که همه چیز را خلاصه در این دنیا می‌داند و به دلیل همین بینش‌ها روش‌ها متفاوت است.
وی گفت: از نظر انبیا دنیای مادی و زندگی مادی بازیچه و سرگرمی است و همه آنها وسیله‌ای برای بالا رفتن روح است اگر به مادیات با این دیدگاه نگاه کنیم این دنیا نیز برای ما مفهوم دیگری دارد و مقدمهای برای دنیای دیگر می‌شود.
رئیس موسسه پژوهشی آموزشی امام خمینی(ره) با اشاره به سختی‌ها و مصیبت‌هایی که در دنیا وجود دارد گفت: برخی از فیلسوفان بزرگ تصریح می‌کردند که انسان اگر سختی‌ها و خوشی‌های دنیا را با یکدیگر جمع کند چیزی جز سختی برای او نمی‌ماند و همین او را به این نتیجه می‌رساند که خودکشی کند اما قرآن می‌فرماید این دنیا مقدمه‌ایست برای آخرت و وقتی با این نگاه به دنیا نگاه کنیم دنیا نیز برای ما ارزشمند تر می‌شود. مانند داروی تلخی که شادی تلخ به نظر بیاید اما اگر اینگونه تفسیر کنیم که وسیله‌ای برای رسیدن به سعادت و خوشبختی است آن را با دیدگاه دیگری نگاه می‌کنیم.
آیت الله مصباح یزدی با بیان اینکه ارزشها به طبع بینش‌ها معنی می‌دهند گفت: پس از اینکه ارزشها تعیین شد روش‌ها برای انسان ایجاد می‌شوند و بهترین روش همان چیزی است که خداوند به انبیا خود معرفی کرده است و همان دین است که کاملترین آن دین اسلام است.
وی با اشاره به اینکه آدمیزادی که خدا او را خلق کرده است دارای استعداد و توانمندی است و حق انتخاب و اختیار دارد گفت: اگر کسی به زور به مسجد ببرند فایده ندارد همچونان که اگر کسی را به زور مجبور به گناه کنند مطلوب نیست یعنی ترقی و انحطاط افراد در گرو اختیارشان است. خداوند در دنیا شرایطی را فراهم می‌سازد که انسان‌ها مدام در معرض انتخاب و امتحان جدیدی به سر می‌برند که این یکی از بزرگترین نمادهای قدرت الهی است. که شرایطی را برای افراد خلق کرده است که هر لحظه شرایط جدیدی را پیش رو می‌بینند و بسته به انتخاب و اختیارشان راهی را انتخاب می‌کنند.
رئیس موسسه پژوهشی آموزشی امام خمینی(ره) با اشاره به اینکه انسان‌ها در پذیرش راه انبیا نیز دارای انتخاب هستند و راه انتخاب همواره پیش روی آنها باز است گفت: اینطور نیست که کسی مجبور باشد راهی را در پیش بگیرد حتی در میان معجزه پیامبران نیز هیچ معجزه‌ای نبوده است که آنها را مجبور به انتخاب کند. براساس همین انتخاب‌ها روش‌های مختلفی را انتخاب می‌کند و شاید حرف پیامبران را قبول نکند.
آیت الله مصباح یزدی با اشاره به اینکه برخی از اختلاف‌ها نیز از جهل نشأت می‌گیرد یادآور شد: گمان نکنید جهل فقط مخصوص انسان‌های عادی است عالمان بزرگ هم جهل دارند جهل خیلی چیز عجیبی نیست و ما نیز کم و بیش ممکن است جهل داشته باشیم زیرا جهل در مقابل علم است و همه ما کم و بیش جهلی داریم. اینکه علم و شناخت کم است اما جهلمان زیاد می‌شود.
وی در همین زمینه تأکید کرد: برخی در زمینه جهل نتوانستند به خوبی به علم دست یابند و یا کوتاهی کردند و گاهی اختلافات نیز در زمینه درک و تشخیص است.
