در این میزگرد که همزمان با نزدیک شدن به زمان اجرای طرح بانک مرکزی درباره دریافت کارمزد از کارتخوان های فروشگاهی و البته تشدید انتقادات اصناف به این طرح برگزار شده، اساتید و فعالان بانکداری الکترونیک و نمایندگان شرکت های خدمات پرداخت حضور داشتند و نظرات مختلفی درباره لزوم اجرای این طرح اعلام شد.
نکته قابل توجه در این میزگرد که بین حاضرین نیز دیدگاه مشترکی درباره آن وجود داشت این بود که پیش بینی از واکنش منفی پذیرنده ها محتمل است اما همه نگاه ها این نکته را تایید می کرد که این واکنش ها عمر چندانی را نخواهند داشت و تنها در دوره کوتاه مدت احتمالا شاهد چنین برخوردهایی خواهیم بود.
همچنین اعضای حاضر در میزگرد در واکنش به انتقادهایی نظیر اینکه کارمزد نباید از پذیرنده ها گرفته شود چراکه پول در حساب بانک ها رسوب می کند و باید از همین محل کارمزد تامین شود پاسخ های قابل تاملی را دادند و در نهایت تاکید کردند با روش های جدید تسویه آنی که در دنیا نظیر آن وجود ندارد شرایطی فراهم شده که پولی در حساب بانک ها رسوب نکند.
البته این هم مورد تاکید قرار گرفت که اگر چند سال قبل بانک ها و بانک مرکزی مانع از دریافت کارمزد به خاطر ترغیب مردم به استفاده از بانکداری الکترونیک نمی شدند الان شاهد چنین برخوردهایی نبودیم.
در ادامه مشروح میزگرد را درباره چرایی و پیامدهای دریافت کارمزد از پذیرنده ها را می خوانید؛
عبدالحمید منصوری مدیر سابق معاونت فناوری اطلاعات بانک پارسیان در این نشست تفاوت اصلی سیستم بانکداری ما با غرب را کارمزد دانست و افزود: نظام بانکداری غرب تمام درآمدهای خود را براساس کارمزد دریافت می کند اما عمده درآمد بانک های کشور ما ناشی از تسهیلات است و کارمزد نقشی ندارد.
وی با بیان اینکه بانکداری به سادگی قابل تغییر نیست، تصریح کرد: برای ورود به نظام پرداخت البته مطالعاتی در بانکداری غرب انجام شده بود و حاصل این مطالعات نشان میدهد که نظام های پرداخت نیز در غرب کارمزد دارد.
منصوری ضمن اشاره به اینکه دریافت کارمزد از پذیرنده به روش ماه پرداخت در کشور ما از گذشته شکل گرفت، ادامه داد: همین باعث شد تا کارمزدها در کشور اجرایی شود و بانک مرکزی نیز مصوبه ای در این خصوص تصویب به بانکداران ابلاغ کرد.
* کارمزد باید برگردد/ نظام پرداخت صلواتی شده است
این فعال بانکداری الکترونیکی به تاریخچه ترغیب مردم به استفاده از بانکداری الکترونیک در گذشته اشاره و اضافه کرد: همین شد که بانک مرکزی اجازه داد 50 درصد کارمزد ماه پرداخت حذف شود و بانک ها با هدف ترغیب مردم به استفاده از بانکداری الکترونیکی کارمزدها را دریافت نکردند.
وی با تاکید براینکه کارمزد نباید از روز اول حذف می شد، تصریح کرد: حالا برگرداندن این کارمزدها خیلی سخت است چراکه ما رفتاری رایگان را در جامعه شکل دادیم که خیلی هم طرفدار دارد اما الان نظام پرداخت ما صلواتی شده است.
منصوری درباره هزینه تراکنش های خرید در کارتخوان های فروشگاهی گفت: هزینه تراکنش ها مشخص است و هر شرکت پرداخت با توجه به هزینه های خود با چند درصد بالا یا پایین هزینه هایی را دارد.
وی با بیان اینکه در کارمزد عدد مهم نیست چراکه در نهایت مسئولان به یک عدد واحد می رسند، گفت: بیشترین حجم تراکنش ها روی مانده گیری بود و همین مانده گیری ها هزینه های زیادی را برای سیستم به همراه داشت از همین رو با اعمال یک عدد کوچکی بعنوان کارمزد برای این خدمت امارها نشان داد که حجم بسیاری از تراکنش های مانده گیری کاهش یافت.
* کارمزد از ابتدا نباید حذف می شد/ بانک مرکزی قدرت نظارتی نداشت
این فعال نظام پرداخت همچنین تصریح کرد: وقتی اصل کارمزد برقرار شود خودش به تعادل می رسد چراکه هم مصرف به تعادل می رسد و هم قیمت! کارمزد اصلا نباید حذف می شد اما نظام بانکی از آئین نامه بانک مرکزی تخلف کرد و آنجا بود که سازمان نظارتی قدرت اجرا نداشت.
وی با اشاره به اینکه اگر بانک مرکزی همان ابتدا جلوی این اشتباه و تخلف را گرفته بود الان این وضعیت را نداشتیم، تاکید کرد: تمام تراکنش هایی را که بی خودی انجام می شود با اجرایی شدن این طرح ضابطه مند می شود به عنوان نمونه هم اکنون مغازه داران می خواهند حساب جابه جا کنند بین هم پول جابه جا می کنند.
* بازار رقم کارمزد را مشخص می کند/ چاره ای جز بازگشت کارمزدها نداریم
منصوری همچنین با تاکید براینکه عدد کارمزد مهم نیست مهم این است که کارمزد برگردد، تصریح کرد: اگر کارمزد با هر عددی برگردد بازار قیمت آن را مشخص می کند.
وی در همین ارتباط گفت: برگشت نظام کارمزد اجباری است و چاره ای جز برگشت آن نداریم، و عدد این کارمزدها را شرکت های پرداخت با محاسبه هزینه هایشان حساب می کنند.
منصوری با بیان اینکه وقتی کارمزد برگردد تراکنش های پایین متعادل می شود، گفت: در شرایط فعلی بانک، پذیرندگان و دارندگان کارت سه زاویه مورد بحث ما هستند اما در این موضوع دارندگان کارت هیچ هزینه ای را نباید متحمل شوند.
وی به کارت به کارت اشاره کرد و ادامه داد: این طرح هم شامل کارمزد می شود اما یکی از بیشترین استفاده های مردم (بیشتر هم مغازه دارها) همین خدمت است. چرا حاضرند در این طرح تا 3 هزار تومان هم کارمزد بدهند؟ به خاطر اینکه سرویس می گیرند.
* اصناف طرح را بزرگ کرده اند/ چطور مردم کارمزد 3 هزار تومانی برای کارت به کارت را می پردازند؟
منصوری همچنین با بیان اینکه الان یک مقدار صنف پذیرندگان طرح را بزرگ می کنند، افزود: الان اکثر تراکنش های مغازه دارها براساس کارت شده است؛ برگشت کارمزد شوکی را به نظام پرداخت می دهد و باید نظام را در این زمینه مقاوم کنیم هر چند این شوک بر می گردد و شاپرک هم نمونه این موضوع هست.
وی این احتمال را داد که با دریافت کارمزد از پذیرنده ها شوکت موقتی به بازار وارد خواهد کرد اما مدت آن را خیلی کوتاه دانست و گفت: در اجرایی شدن شاپرک طی ماه اول خیلی اذیت شدیم اما بعد از آن مغازه دارها برگشتند.
این فعال در حوزه پرداخت الکترونیک با تاکید بر دقت مسئولان بر نظارت اجرای ایین نامه و بخشنامه ها گفت: با مطالعه بیشتر و عنایت به مدل های جهانی می توان خیلی از کارها را در کشور انجام داد.
* قطبی: کارمزد بحث امروز نیست/ بانک مرکزی کار جدیدی را انجام نخواهد داد
سامان قطبی مدیرعامل سابق شاپرک نیز در ادامه این میزگرد با بیان اینکه کارمزد بحث امروز نیست و بانک مرکزی کار جدیدی را نمی خواهد اجرا کند، ادامه داد: نگاه کارمزد ذینفع است و کسی که نفع می برد باید درصدی از هزینه خود را پرداخت کند و این در تمام داد و ستد ها وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه شاید برخی سوءتفاهمات درباره کارمزد ایجاده شده است، گفت: این درآمد نیست چراکه در قبال آن هزینه بوده است؛ خدمتی را شرکتی می دهد و قرار نیست این شرکت به بانک وابسته باشد.می گویند این شرکت ها متعلق به بانک ها هستند درحالی که معنا ندارد؛ برای راه اندازی تمام مجموعه ها در دنیا از منابع بانک برای توسعه استفاده می کنند.
قطبی با اشاره به اینکه کارمزد پرداخت هزینه توسط ذینفع است، گفت: ذینفعان این خدمات بانک های کشور هستند چون پول از حسابشان بیرون نمی رودو در عین حال فروشگاه ها نیز ذینفعان هستند. به همین خاطر بانک هزینه خود را میدهد ولی درصدی از این هزینه ها باید از سوی ذینفع دوم پرداخت شود.
* حقوق یک کارگر ویژه برای انجام امور بانکی فروشگاه ها چقدر است؟
وی ادامه داد: بعنوان مثال یک مغازه دار می گوید من حساب کردم بابت این کارمزدها باید ماهانه 120 هزار تومان پرداخت کنم اما اگر همین مغازه بخواهد فردی را استخدام کند که ماهانه پولش را به بانک ببرد و واریز کند باید چقدر به این فرد حقوق بپردازد؟
مدیرعامل سابق شاپرک ضمن تاکید براینکه مغازه دار در این روش مزایای بسیاری می برد که مهمترین آن کاهش هزینه های حسابداری است؛ گفت: در کنار پرداخت این کارمزدها شرکت های ارائه دهنده خدمات پرداخت باید پاسخگو باشند. تا امروز چون مجانی بود این شرکت ها چیزی در پاسخ به خرابی ها و اعتراضات فروشگاه ها نداشتند اما با راه اندازی این خدمت باید این شرکت ها به مغازه دارها پاسخ بدهند.
به گفته وی، دریافت کارمزد باید است و اگر مغازه دار به فاکتورهای مثبت این طرح توجه داشته باشد حتما از آن استقبال می کند.
* کارمزد باید باشد/ فروشگاه ها کارتخوان ها را جمع نمی کنند
قطبی در ادامه با تاکید براینکه اگر کیف پول الکترونیک باشد خیلی از مشکلات حل می شود و این مورد قبول همه است، گفت: بعید می دانم فروشگاه ها کارتخوان ها را با راه اندازی کارمزد جمع کنند.
وی با بیان اینکه کارمزد به مردم ربطی ندارد و هزینه این خدمات را باید مغازه دارها بدهند، گفت: بعید می دانم کاسب ها دنبال پول حرام باشند. این گروه باید به ازای خدماتی که می گیرند پول میدهند.
قطبی با اشاره به اینکه اگر کارمزد پرداخت شود به ازای آن خدمات جدید در شبکه خواهیم داشتیم ، افزود: باید سرویس های جدید را ارائه کنیم تا دیگر نیازی به خریدهای خرد و استفاده از کارت بانکی نداشته باشیم.
* شرکت های PSPورشکسته اند/ کارمزد ربطی به مردم ندارد
مدیرعامل سابق شاپرک ضمن بیان اینکه امکان سرمایه گذاری زمانی است که سودی وجود داشته باشد، گفت: الان همه شرکت های پی اس پی به نوعی ورشکسته هستند و مدام در حال دریافت وام هستند تا خودشان را حفظ کنند.
وی با تاکید براینکه برای مغازه دار هزینه ها مهم نیست، ادامه داد: خدمت هزینه دارد؛ اینکه می گویند نباید کارمزد گرفت چون پول مغازه دارها در بانک ها رسوب می کند و باید همین بانک ها کارمزد را بدهند اشتباه و مسیر انحرافی است.
* یک مسیر اشتباه در فرایند دریافت کارمزد از فروشگاه ها/ اصناف دقت داشته باشند
قطبی در همین ارتباط به بخشنامه جدید بانک مرکزی برای شرکت های پرداخت اشاره و تصریح کرد: ایین نامه جدید شرکت های پی اس پی سهم بانک ها را 20 درصد کرده و این لازم الاجراست.
وی با بیان اینکه اگر اصناف به این دقت داشته باشند که بانک ها طرف این طرح نیستند مشکل حل می شود، گفت: این شرکت ها باید از بانک مستقل شوند و باید درآمد داشته باشند. به همین خاطر بانک مرکزی به صورت جدی وارد عمل شده و قبل از این ماجراها به شرکت ها تاکید کرد که سهم بانک باید در این شرکت ها کاهش یابد.
مدیرعامل سابق شاپرک ضمن اشاره به اینکه بانک مرکزی با واقعیت نرخ کارمزدها را تعدیل کرد، تصریح کرد: بانک مرکزی کارمزدها را روی کف تعیین کرده و واقعیت بازار را دیده است.
قطبی در بخش دیگری به قطع واریز آنی اشاره و تاکید کرد در این طرح تراکنش های ما کم نشد برخلاف آنچه می گویند کم شد باید بگویم هیچ کاهشی نداشتیم. فقط آنگروه از تراکنش ها کم شد که فعالیت غیر تجاری انجام میداند.
* مغازه دارها انصاف داشته باشند از طرح استقبال می کنند
وی با تاکید براینکه کاهش هزینه تمام شده موجب تمایل استفاده از خدمتی با پرداخت کارمزد می شود، گفت: الان مزه استفاده از این خدمات برای همه روشن است، اگر از جانب انصاف با یک مغازه صحبت کنیم وی پاسخ می دهد که این طرح هزینه های مغازه دارها را کاهش داده است. اما هزینه تراکنش مغازه ها از هزینه اس ام اس کمتر است. چراکه این طرح رایگان برای ترغیب به استفاده و ... اجرا شده بود.
قطبی با تاکید براینکه باید خدمات به مردم و مغازه دارها تعریف شود، گفت: خدمت مزایایی را ایجاد می کند که در مقابل این مزایا هزینه دارد، این هزینه می تواند ترکیبی باشد. ما مجبور شدیم هزینه بسیار سنگین برای تسویه بپردازیم تا عادت مردم برای واریز انی کنار گذاشته شود.
* پولی در بانک نمی ماند که مدام می گویند کارمزد از رسوب پول در بانک ها کسر شود
وی گفت: حداقل 5 تا 7 بار در طول روز پول با بانک تسویه می شود، اصلا پول در بانک نمی ماند به همین خاطر درست نیست که مدام بگوییم پول در بانک می ماند.همه حاضرند سرویس خوب بگیرند و هزینه انرا پرداخت کنند.
قطبی تراکنش را خدمت و سرویس یک شرکت دانست و تاکید کرد: پوز اگر در فروشگاه باشد خدمت آن فروشگاه توسعه می یابد. هوشمندی کاسب ها به قدری است که در مقابل خدمتی که می گیرند هزینه نا چیز تراکنش را بپردازند.
* فرشچی: رقابت بانک ها کار را بهم ریخت
فرشچی در این میزگرد بعنوان یک مدیرکل فناوری بانکی توضیح داد: زمانی که پرداخت الکترونیک در کشور پا می گرفت هنوز این بحث ها مطرح نبود و فقط چند شرکت خصوصی به صورت محدود فعال بودند. اما در آن زمان سیاست گذاری بانک مرکزی طوری بودکه به جای حمایت از بخش خصوصی برای بانک ها سهمیه تعریف کرد و بانک ها را مجبور کرد دستگاه پوز بگذارند و این برای زمان دوری نیست.
وی ادامه داد: تا زمانی که بانک های خصوصی فعال بودند و بانک های دولتی وارد نشده بودند کسب و کار واقعی بود و براساس کسب و کار سودده و اقتصادی کار جلو می رفت اما زمانی که فشار به بانک های دولتی بیش از حد شد و این بانک ها هم وارد شدند موضوع رقابتی شدن اوج گرفت.
این فعال بانکی همچنین گفت: اما از آنجایی که کارمزدها برای بانک ها مبنا نبودند کار به رسوب در بانک ها رسید و حتی به التماس افتاده بودند که برای فروشگاه ها پوز رایگان بگذارند.
وی راه اندازی شاپرک را اقدامی مناسب دانست و خواستار تداوم فعالیت این قبیل شرکت ها شد و ادامه داد: شروع مسیر انحرافی از سیاست گذاری نادرست شروع شد. وقتی کسب و کاری وارد مسیر انحرافی شود همان مسیر شاخص ها را برای کسب و کار تعریف می کند.
* برگرداندن ریل به مسیر صحیح اعتراضات زیادی را خواهد داشت
به گفته فرشچی، وقتی بانک ها را مجبور به ورود به این طرح کردند دیگر بخش خصوصی قدرت رقابت با بانک ها را نداشتند و از آنجایی که این کارمزد ها برای بانک ها درآمدی نداشتند بانک ها ترجیح دادند که این خدمات را رایگان کنند و همین شد که بانک ها کارمزد تعیین شده از سوی بانک مرکزی را هم صفر کردند.
وی با تاکید براینکه برگرداندن ریل به مسیر صحیح خود مسلماً اعتراضات بسیاری را به همراه خواهد داشت، به زمان اجرای طرح واریز انی اشاره کرد و گفت: انزمان نیز مطرح شد که دیگر از این دستگاه ها استفاده نمی کنیم الان هم همان است.
* باید کارمزد محوری را در دستور کار قرار دهیم
فرشچی ضمن اشاره به اینکه به هزینه های سنگین بانکداری الکترونیک هیچ توجهی نمی شود، تصریح کرد: باوجود این هزینه های بالا در سیستم درآمد خاصی هم برای بانک ها ایجاد نمی شود. الان بهترین موقع است که کارمزد محوری را در دستور کار قرار دهیم تا هدف بانک مرکزی برای کناره گیری بانک ها از بنگاه داری محقق شود.
فرشچی با اشاره به وجود 3.2 میلیون دستگاه پوز در ایران تصریح کرد: سرمایه هنگفتی برای خرید این دستگاه ها انجام شده است و سیاست گذاری نادرست موجب شد تا این هزینه ها حرز بروند و اتلاف منابع ملی را داشته باشیم.
وی تاکید کرد: کارمزد باید بگونه ای باشد که دیگر برای مغازه دار صرفه نداشته باشد که چند تا پوز داشته باشد بلکه می تواند یک پوز داشته باشد تا خدمات خوب بگیرد.
* فتاحی: بنا نیست پولی به حساب نظام بانکی برود
امیرحسین فتاحی، مدیرعامل شرکت فن آوا کارت نیز در این نشست نکته قابل تاملی که در خبررسانی های کارمزدی مشاهده کرده را اینطور بیان کرد که در تمام خبرها می گویند بانک مرکزی و بانک ها می خواهند منابع جدید برای خودشان جذب کنند. این درحالی است که اصلا بنا نیست پول به حساب این دو طرف برود بلکه باید این منابع به شرکت های خدمات پرداخت منتقل شود.
وی ادامه داد: باید حداقل 30 الی 40 درصد درآمد این شرکت ها از محل کارمزد تامین شود هرچند تا کنون این هزینه ها را در قالب سوبسید به این شرکت ها پرداخت می کردند.
این مقام مسئول در یکی از شرکت های پرداخت همچنین گفت: عمده جریان خبری به سمت بانکها و بانک مرکزی رفته و می گویند که رسوب در نظام بانکی است و نباید کارمزد گرفته شود اما باید توجه کرد که 15 هزار نفر حدودا با این صنعت پرداخت همکاری می کنند که هزینه حقوقی این افراد به تنهایی میلیاردها تومان است.
* رسوب پول در بانک ها کفاف هزینه های کارتخوان های فروشگاهی را نمیدهد
به گفته فتاحی، الان خدمات بسیاری به این پذیرنده ها به صورت رایگان پرداخت می شود که مثلا رول های کاغذی ، مراجعات حضوری نماینده ها برای رفع ایراد و ... شامل آن می شود. این خدمات نمی تواند مجانی انجام شود و این هزینه ها صرفاً از رسوب و درآمد بانک نمی تواند تامین شود.
وی ادامه داد: همین الان حدود سه میلیون پوز داریم که سرمایه گذاری در این حوزه چندده میلیادری است که باید با هزینه سنگین شروع شود اما درآمدزایی آن بسیار خرد و در طول زمان است. به همین خاطر باید کارمزدی باشد تا به نوسازی و سرپا نگه داشتن این حوزه کمک کرد.
این فعال حوزه پرداخت افزود: نمی توان تا مدتها و سالهای طولانی با تجهیزات قدیمی خدمات ارائه داد به همین خاطر باید کارمزد دریافت شود تا برای سرمایه گذاری و بهبود زیرساخت خدمات پرداختی بکار گرفته شود.
* 40 درصد تراکنش ها زیر 20 هزار تومان و 25 درصد زیر 5 هزار تومان است
وی تاکید کرد: صنعت پرداخت هم مانند سایر صنایع یک اپراتور است که باید بابت خدمات خود هزینه دریافت کند.چطور است که میتوان هزینه خدمات سوخت و ... را دریافت کرد ولی برای صنعت پرداخت این روش نباشد؟ باید هزینه این خدمات پرداخته شود.
فتاحی در ادامه گفت: الان 40 درصد تراکنش ها زیر 20 هزار تومان و 25 درصد زیر 5 هزار تومان است. چون کارمزد نداریم استفاده ها خیلی بهینه نیست و این هزینه سنگینی را به همراه دارد و باید سرمایه گذاری سنگینی را برای ارتقای این خدمات هم البته انجام دهیم.
این فعال حوزه پرداخت البته واکنش پذیرنده ها را به اجرای این طرح را محتمل دانست اما تاکید کرد: روزهای نخست راه اندازی شاپرک باعث شد که مردم به پول نقد برگردند اما الان امارها بیانگر رشد تراکنش ها و افزایش اعتماد به این شبکه است.
وی با بیان اینکه به محضی که کارمزد اتفاق می افتد سطح توقع پذیرنده از شرکت ها بوجود می آید، گفت: ارزیابی کارمزد مانده گیری نشان میدهد که بعد از گذشت چند ماه دوباره تراکنش ها به همان وضع قبل برگشت.
* و اما یک نگرانی پرداختی/ نکند بانک ها کار را خراب کنند
فتاحی با اشاره به هزینه های سنگین نوآوری و ارتقای تجهیزات پرداخت، گفت: شرکت های پی اس پی بعنوان سرویس دهنده این خدمات نیازمند سرمایه گذاری سنگین و پرداخت هزینه های بالا برای پایداری شبکه هستند.
وی در پایان گفت: نگرانی داریم که بانک ها شرایطی بگذارند که رقابت به هم بخورد و فرهنگ رقابتی ایجاد کند و این کارمزد را بهم بزند، هیچ بانکی نباید در کارمزد شرایطی را بگذارند که بگویند پول را برمیگردانیم.
