صراط: رئیس جمهوری اسلامی ایران گفت: در دنیای متمدن امروز زندگی توأم با سعادت و رفاه در کنار آشنایی و اجرای فرهنگ و تمدن بزرگ اسلامی نه‌تنها امکان‌پذیر است بلکه تنها راه سعادت همان خواهد بود.
حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان در چارچوب سفر رسمی خود به تاجیکستان شب گذشته در محل آکادمی علوم این کشور در جمع دانشمندان، فرهیختگان، مسئولین دولتی و روسای مراکز علمی، مطالعاتی و دانشگاهی تاجیک سخنرانی کرد.
تاجیکستان پاره تن تمدن و فرهنگ ایران باستان است
روحانی بی بیان اینکه ایرانیان به دلیل هم‌زبانی با تاجیک‌ها در این کشور احساس غربت نمی‌کنند، گفت: ایرانیان چون در میان تاجیکان سخن می‌گویند گویی در خانه خویش سخن می‌گویند.
وی ادامه داد: تاجیکستان به عنوان یک دولت مستقل ولی همچنان پاره تن تمدن و فرهنگ ایران باستان است و ایران فرهنگی بسیار وسیعتر و فراختر از ایران سیاسی است. ایران فرهنگی یک معنای تاریخی دارد که مرز آن نه حصار سیاسی و نه سرباز نظامی است بلکه ادبیات و مصرع‌های
زبان فارسی چارچوب مرزهای فرهنگی ماست
وی با اشاره به آنکه پارسی، تاجیکی و دری یک زبان مشترک می‌باشد، تصریح کرد: هر کس به زبان فارسی سخن بگوید و زبان حافظ، سعدی، رودکی، فردوسی و مولوی را به خوبی بفهمد، این به منزله شهروند فرهنگ بزرگ فارسی این منطقه است و فرق نمی‌کند که تبعه سیاسی کدام کشور باشد؛ چه تاجیکستان، چه افغانستان و چه ایران. آنان که به زبان شیرین پارسی آشنایند و از این زبان بزرگان ما استفاده کردند، چه مولوی در قونیه قدیم و ترکیه جدید به پارسی شعر می‌گفت و امروز نفوذش در میان همه ادیبان مشهود است و چه آنانی که در شبه‌قاره هند از زبان و ادبیات و شعر پارسی حراست و نگهبانی می‌کردند و سبک هندی را آفریدند.
روحانی تاکید کرد: امروز زبان فارسی فقط زبان قصیده، غزل و ترانه نیست، زبان فارسی عامل مهم حیات سیاسی و اجتماعی است. مردم ما در این منطقه و جهان از این عامل وحدت استفاده می‌کنند و سخنوران فارسی‌زبان فقط ناظم کلمات زیبا نبودند. از قدیم گفته‌اند که شعر حکمت است و سیاست هم باید اوج حکمت باشد. چون سیاست نه به معنای فن اقتدارگرایی بلکه به معنای علم تدبیر و نماد اعتدال و دولت عقل به عنوان اتمام حکمت است. این تعریف از سیاست در حکمت ایرانی و اسلامی بی‌سابقه نیست. حکمای ما از قدیم سیاست را علم تدبیر می‌دانستند و سیاستمدار را حکیم می‌خواندند.
وزارت در ادب فارسی نماد حکمت بود
رئیس جمهور کشورمان ادامه داد: وزارت در ادب و فرهنگ فارسی نهاد حکمت بود نه نهاد قهر و غلبه. حتی اگر سلاطین نماد قهر و غلبه بودند، پس وزیران نماد عقل و تدبیر بودند. وزیران تمدن باستان ما بزرگمهرها، خواجه نظام‌الملک‌ها، خواجه نصیرالدین‌ها و امیر کبیرها بودند و به مدد علم و عقل و اعتدال آنان بود که در سیاست کهن جای برای عدالت مانده بود.
وی با بیان اینکه «در جهان اسلام و در قرون اولیه گرچه خلافت به سلاطین اموی و عباسی رسید که متکی به شمشیر سربازان بودند»، تصریح کرد: اما همان زمان هم تدبیر پارسیان در کنار خلافت آنان باعث استواری تمدن اسلامی بود. پارسیان در همان دوران هم نماد عقل، تدبیر و سیاست بودند.
رئیس جمهور کشورمان ادامه داد، آنان از هر نوع افراط و تفریط برحذر بودند و اگر با شاهان و خلفای وقت همکاری داشتند تنها حفظ جامعه آن زمان و عقل و مصلحت بوده است. اینچنین بود که تمدن اسلامی قرن‌ها دوام یافت و نصیحت‌الملوک‌ها نوشته شد و سیاست‌نامه‌ها تدوین شد که همه بر پایه عقل و خردی بود که اسلام بر آن توصیه داشت.
ادب پارسی: دولت عقل و تدبیر به جای سپهسالاری
روحانی با طرح این سوال که «چه رازی بوده است که در زبان فارسی در کنار فرهنگ اسلامی به جای سپهسالاری دولت عقل، تدبیر و اعتدال نماد داشت؟»، خاطرنشان کرد: دلایل را می‌توان اینچنین دید که اولا زبان فارسی زبان مدارا و رواداری است. سال‌هاست که از زبان حافظ می‌خوانیم که «آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است، با دوستان مروت با دشمنان مدارا». این سخن قبل از پدیدار شدن چهره‌های چون جان لاک و ژان ژاک روسو و دیگر شخصیت‌های قرون اخیر بیان شده است. این همان جوهر اندیشه پارسی و جوهر تفکر اسلامی است.
وی ادامه داد: دوم اینکه ادب فارسی ادب نوع‌دوستی است. قرن‌هاست که از زبان سعدی معروف است و تکرار می‌کنیم که «بنی آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش ز یک گوهرند». این سخن نیز قبل از پدیدار شدن چهره‌های اومانیستی غرب بیان شده است. این جوهر اندیشه ایرانی و اسلامی است که در اوج تعصبات مذهبی و قومی آن زمان بیان شده است. و سوم اینکه ادب پارسی ادب معناگرایی است که بر نفی ظاهر و اصالت معنی و مفهوم تکیه دارد.
ستیز افراطی‌ها با اسلام و آزاداندیشی ایرانی
روحانی با اشاره به مباحث فوق، بروز و رشد افراطی‌گری و بنیادگرایی طی دهه‌های اخیر را پدیده خطرناک برشمرد و افزود: متاسفانه این گروه‌ها به ناروا به نام دین و به نام جهاد دم از امارت اسلامی می‌زنند که با فرهنگ اسلامی و انسانی و اعتدال‌گرایی کاملا فاصله دارد. ایران‌ستیزی و اعتدال‌ستیزی آنان نه به معنای ستیز با ایران سیاسی است بلکه به معنای فاصله گرفتن از میراث ادب پارسی، ادب اعتدال و میانه‌روی است. به معنای وسیع کلمه آن‌ها با آزاداندیشی حافظ‌ها، انسان‌دوستی و نوعپروزی سعدی‌ها و معناگرایی و سطحی‌ستیزی مولوی‌ها در ستیز و جنگند. آنان این مفاهیم بلند را از عمق معارف اسلامی ندیده‌اند و نشنیده‌اند، آنان با نام اسلام با واقعیت اسلام می‌جنگند. آنان فکر می‌کنند با پیراستن اسلام از این فرهنگ به حقیقت اسلام دست یابند غافل از آنکه آنچه از تلاش آنان می‌ماند جز مشبه کردن چهره مقدس اسلام و منطقه چیز دیگری نیست. یک آئین خشک و جامد را ترویج می‌کنند که با روح دین و روح مسلمانان اعتدالگرا ناآشناست.
دامن زدن به اختلاف شیعه و سنی خلاف ذهنیت تاریخی است
رئیس جمهور در ادامه بیان کرد: این ریشه افراطی‌گرایی است که ما در پناه دین و فرهنگ اسلام به اشکالی در زبان مولوی‌ها و سعدی‌ها و حافظ‌ها و ابن عربی‌ها و ابن سینا‌ها این فرهنگ همزیستی را آموختیم و سال‌ها در کنار هم برادرانه زندگی کردیم. نه شیعه بودن و نه سنی بودن هیچ کدام معیار نبود. معیار اسلام و توحید و پیروی از سیره راستین انبیا بود. از بخارا تا قرطبه، از لاهور تا استانبول، از قم تا قاهره، از مشهد تا طرابلس هیچ کس نپرسید که مولوی یا سعدی یا حافظ یا فردوسی شیعه بود یا سنی. همه از مفهوم بلند معنای آن‌ها و ادب بلند اعتدال و انسانی آن‌ها درس‌ها آموختند. کسی نگفت مولوی سنی است یا فردوسی شیعه است. همه آن‌ها را به عنوان سرمشق جامعه اسلامی و انسانی شناختند و اشعار آنان را خواندند و لذت بردند.
روحانی با نگران‌کننده خواندن اقدامات گروه‌های افراطی به ظاهر مذهبی در جهان اسلام، گفت: امروز متاسفانه در شرق و غرب دنیای اسلام افرادی هستند که به نام شریعت با واقعیت دین مبارزه می‌کنند در حالی که شریعت در بستر فرهنگ واقعی اسلام معنا و مفهوم دارد. شریعت اسلام صرفا یک دین لاهوتی و آسمانی نیست بلکه زمینی و ناسوتی هم هست. هم برای زندگی دنیای ما راه سعادت را پیشبینی کرده است و هم برای جهان عقبای ما.
امروزه گروهی می‌خواهند به جای مدارای واقعی که مفهوم اصلی دین مبین اسلام است تعصب را بنشانند. آنان برای انسان ارزشی قائل نیستند، ظاهرگرا هستند و از مفهوم، مقصد و باطن اسلام بی‌خبرند.
احیای فرهنگ واقعی اسلامی – راه بمارزه با افراطی‌گری
رئیس جمهور کشورمان راه مبارزه با افراطی‌گری در سراسر دنیای اسلام را احیای واقعی فرهنگ راستین اسلامی با همه ارزش‌ها و آثار ادبی، هنری و فلسفی آن دانست و تصریح کرد: ما نباید در گذشته تاریخی بمانیم و باید با شرایط امروز دین را و فرهنگ و تمدنمان را برای نسل جوان بازتعریف کنیم تا آنان بدانند که زندگی در دنیای متمدن امروز توأم با سعادت و رفاه در کنار آشنایی و اجرای فرهنگ بلند و تمدن بزرگ اسلامی نه‌تنها امکان‌پذیر است بلکه تنها راه سعادت همان خواهد بود.
روحانی ادامه داد: ما امروز در منطقه‌ای زندگی می‌کنیم که باید فرهنگ، اقتصاد و مسائل مهم اجتماعی، سیاسی و امنیتی‌امان به هم گره بخورد. اگر ایران به فکر توسعه و امنیت خود باشد و تاجیکستان به فکر توسعه و امنیت خود باشد، نه این به آن اهداف می‌رسد و نه آن. در دنیای امروز امنیت و توسعه اقتصادی ما به هم گره خورده است و برای پیشرفت تمدن بلند اسلامی‌امان در این منطقه باید در کنار هم و با هم باشیم و به کمک هم بشتابیم.
وی با بیان اینکه ایران اولین کشوری بود که استقلال مردم تاجیکستان را به رسمیت شناخت، تاکید کرد: از آن موقع به این طرف ایران هر روز بهتر از دیروز برای کمک به مردم عزیز، هم‌زبان، هم‌دین و هم‌فرهنگ تاجیکستان تلاش کرده و خواهد کرد.
روحانی اعلام کرد که ایران با توجه به پیشرفت‌های بزرگ خود در عرصه‌های مختلف علوم و فن‌آوری آماده توسعه همکاری با تاجیکستان در همه زمینه‌ها می‌باشد.
وی در پایان سخنرانی خود بار دیگر اعلام کرد: جمهوری اسلامی ایران با کمال سخاوت آماده است
در همه زمینه‌های علمی و فن‌آوری با دوستان، همسایگان و به ویژه با کشور هم‌زبان، هم‌تمدن و یار و دوست دیرین خود تاجیکستان همه همکاری‌ها را انجام دهد.
در پایان این مراسم تصمیم جلسه عمومی آکادمی علوم تاجیکستان در خصوص پذیرش دکتر حسن روحانی به عضو خارجی این آکادمی اعلام شد.
حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان در چارچوب سفر رسمی خود به تاجیکستان شب گذشته در محل آکادمی علوم این کشور در جمع دانشمندان، فرهیختگان، مسئولین دولتی و روسای مراکز علمی، مطالعاتی و دانشگاهی تاجیک سخنرانی کرد.
تاجیکستان پاره تن تمدن و فرهنگ ایران باستان است
روحانی بی بیان اینکه ایرانیان به دلیل هم‌زبانی با تاجیک‌ها در این کشور احساس غربت نمی‌کنند، گفت: ایرانیان چون در میان تاجیکان سخن می‌گویند گویی در خانه خویش سخن می‌گویند.
وی ادامه داد: تاجیکستان به عنوان یک دولت مستقل ولی همچنان پاره تن تمدن و فرهنگ ایران باستان است و ایران فرهنگی بسیار وسیعتر و فراختر از ایران سیاسی است. ایران فرهنگی یک معنای تاریخی دارد که مرز آن نه حصار سیاسی و نه سرباز نظامی است بلکه ادبیات و مصرع‌های
زبان فارسی چارچوب مرزهای فرهنگی ماست
وی با اشاره به آنکه پارسی، تاجیکی و دری یک زبان مشترک می‌باشد، تصریح کرد: هر کس به زبان فارسی سخن بگوید و زبان حافظ، سعدی، رودکی، فردوسی و مولوی را به خوبی بفهمد، این به منزله شهروند فرهنگ بزرگ فارسی این منطقه است و فرق نمی‌کند که تبعه سیاسی کدام کشور باشد؛ چه تاجیکستان، چه افغانستان و چه ایران. آنان که به زبان شیرین پارسی آشنایند و از این زبان بزرگان ما استفاده کردند، چه مولوی در قونیه قدیم و ترکیه جدید به پارسی شعر می‌گفت و امروز نفوذش در میان همه ادیبان مشهود است و چه آنانی که در شبه‌قاره هند از زبان و ادبیات و شعر پارسی حراست و نگهبانی می‌کردند و سبک هندی را آفریدند.
روحانی تاکید کرد: امروز زبان فارسی فقط زبان قصیده، غزل و ترانه نیست، زبان فارسی عامل مهم حیات سیاسی و اجتماعی است. مردم ما در این منطقه و جهان از این عامل وحدت استفاده می‌کنند و سخنوران فارسی‌زبان فقط ناظم کلمات زیبا نبودند. از قدیم گفته‌اند که شعر حکمت است و سیاست هم باید اوج حکمت باشد. چون سیاست نه به معنای فن اقتدارگرایی بلکه به معنای علم تدبیر و نماد اعتدال و دولت عقل به عنوان اتمام حکمت است. این تعریف از سیاست در حکمت ایرانی و اسلامی بی‌سابقه نیست. حکمای ما از قدیم سیاست را علم تدبیر می‌دانستند و سیاستمدار را حکیم می‌خواندند.
وزارت در ادب فارسی نماد حکمت بود
رئیس جمهور کشورمان ادامه داد: وزارت در ادب و فرهنگ فارسی نهاد حکمت بود نه نهاد قهر و غلبه. حتی اگر سلاطین نماد قهر و غلبه بودند، پس وزیران نماد عقل و تدبیر بودند. وزیران تمدن باستان ما بزرگمهرها، خواجه نظام‌الملک‌ها، خواجه نصیرالدین‌ها و امیر کبیرها بودند و به مدد علم و عقل و اعتدال آنان بود که در سیاست کهن جای برای عدالت مانده بود.
وی با بیان اینکه «در جهان اسلام و در قرون اولیه گرچه خلافت به سلاطین اموی و عباسی رسید که متکی به شمشیر سربازان بودند»، تصریح کرد: اما همان زمان هم تدبیر پارسیان در کنار خلافت آنان باعث استواری تمدن اسلامی بود. پارسیان در همان دوران هم نماد عقل، تدبیر و سیاست بودند.
رئیس جمهور کشورمان ادامه داد، آنان از هر نوع افراط و تفریط برحذر بودند و اگر با شاهان و خلفای وقت همکاری داشتند تنها حفظ جامعه آن زمان و عقل و مصلحت بوده است. اینچنین بود که تمدن اسلامی قرن‌ها دوام یافت و نصیحت‌الملوک‌ها نوشته شد و سیاست‌نامه‌ها تدوین شد که همه بر پایه عقل و خردی بود که اسلام بر آن توصیه داشت.
ادب پارسی: دولت عقل و تدبیر به جای سپهسالاری
روحانی با طرح این سوال که «چه رازی بوده است که در زبان فارسی در کنار فرهنگ اسلامی به جای سپهسالاری دولت عقل، تدبیر و اعتدال نماد داشت؟»، خاطرنشان کرد: دلایل را می‌توان اینچنین دید که اولا زبان فارسی زبان مدارا و رواداری است. سال‌هاست که از زبان حافظ می‌خوانیم که «آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است، با دوستان مروت با دشمنان مدارا». این سخن قبل از پدیدار شدن چهره‌های چون جان لاک و ژان ژاک روسو و دیگر شخصیت‌های قرون اخیر بیان شده است. این همان جوهر اندیشه پارسی و جوهر تفکر اسلامی است.
وی ادامه داد: دوم اینکه ادب فارسی ادب نوع‌دوستی است. قرن‌هاست که از زبان سعدی معروف است و تکرار می‌کنیم که «بنی آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش ز یک گوهرند». این سخن نیز قبل از پدیدار شدن چهره‌های اومانیستی غرب بیان شده است. این جوهر اندیشه ایرانی و اسلامی است که در اوج تعصبات مذهبی و قومی آن زمان بیان شده است. و سوم اینکه ادب پارسی ادب معناگرایی است که بر نفی ظاهر و اصالت معنی و مفهوم تکیه دارد.
ستیز افراطی‌ها با اسلام و آزاداندیشی ایرانی
روحانی با اشاره به مباحث فوق، بروز و رشد افراطی‌گری و بنیادگرایی طی دهه‌های اخیر را پدیده خطرناک برشمرد و افزود: متاسفانه این گروه‌ها به ناروا به نام دین و به نام جهاد دم از امارت اسلامی می‌زنند که با فرهنگ اسلامی و انسانی و اعتدال‌گرایی کاملا فاصله دارد. ایران‌ستیزی و اعتدال‌ستیزی آنان نه به معنای ستیز با ایران سیاسی است بلکه به معنای فاصله گرفتن از میراث ادب پارسی، ادب اعتدال و میانه‌روی است. به معنای وسیع کلمه آن‌ها با آزاداندیشی حافظ‌ها، انسان‌دوستی و نوعپروزی سعدی‌ها و معناگرایی و سطحی‌ستیزی مولوی‌ها در ستیز و جنگند. آنان این مفاهیم بلند را از عمق معارف اسلامی ندیده‌اند و نشنیده‌اند، آنان با نام اسلام با واقعیت اسلام می‌جنگند. آنان فکر می‌کنند با پیراستن اسلام از این فرهنگ به حقیقت اسلام دست یابند غافل از آنکه آنچه از تلاش آنان می‌ماند جز مشبه کردن چهره مقدس اسلام و منطقه چیز دیگری نیست. یک آئین خشک و جامد را ترویج می‌کنند که با روح دین و روح مسلمانان اعتدالگرا ناآشناست.
دامن زدن به اختلاف شیعه و سنی خلاف ذهنیت تاریخی است
رئیس جمهور در ادامه بیان کرد: این ریشه افراطی‌گرایی است که ما در پناه دین و فرهنگ اسلام به اشکالی در زبان مولوی‌ها و سعدی‌ها و حافظ‌ها و ابن عربی‌ها و ابن سینا‌ها این فرهنگ همزیستی را آموختیم و سال‌ها در کنار هم برادرانه زندگی کردیم. نه شیعه بودن و نه سنی بودن هیچ کدام معیار نبود. معیار اسلام و توحید و پیروی از سیره راستین انبیا بود. از بخارا تا قرطبه، از لاهور تا استانبول، از قم تا قاهره، از مشهد تا طرابلس هیچ کس نپرسید که مولوی یا سعدی یا حافظ یا فردوسی شیعه بود یا سنی. همه از مفهوم بلند معنای آن‌ها و ادب بلند اعتدال و انسانی آن‌ها درس‌ها آموختند. کسی نگفت مولوی سنی است یا فردوسی شیعه است. همه آن‌ها را به عنوان سرمشق جامعه اسلامی و انسانی شناختند و اشعار آنان را خواندند و لذت بردند.
روحانی با نگران‌کننده خواندن اقدامات گروه‌های افراطی به ظاهر مذهبی در جهان اسلام، گفت: امروز متاسفانه در شرق و غرب دنیای اسلام افرادی هستند که به نام شریعت با واقعیت دین مبارزه می‌کنند در حالی که شریعت در بستر فرهنگ واقعی اسلام معنا و مفهوم دارد. شریعت اسلام صرفا یک دین لاهوتی و آسمانی نیست بلکه زمینی و ناسوتی هم هست. هم برای زندگی دنیای ما راه سعادت را پیشبینی کرده است و هم برای جهان عقبای ما.
امروزه گروهی می‌خواهند به جای مدارای واقعی که مفهوم اصلی دین مبین اسلام است تعصب را بنشانند. آنان برای انسان ارزشی قائل نیستند، ظاهرگرا هستند و از مفهوم، مقصد و باطن اسلام بی‌خبرند.
احیای فرهنگ واقعی اسلامی – راه بمارزه با افراطی‌گری
رئیس جمهور کشورمان راه مبارزه با افراطی‌گری در سراسر دنیای اسلام را احیای واقعی فرهنگ راستین اسلامی با همه ارزش‌ها و آثار ادبی، هنری و فلسفی آن دانست و تصریح کرد: ما نباید در گذشته تاریخی بمانیم و باید با شرایط امروز دین را و فرهنگ و تمدنمان را برای نسل جوان بازتعریف کنیم تا آنان بدانند که زندگی در دنیای متمدن امروز توأم با سعادت و رفاه در کنار آشنایی و اجرای فرهنگ بلند و تمدن بزرگ اسلامی نه‌تنها امکان‌پذیر است بلکه تنها راه سعادت همان خواهد بود.
روحانی ادامه داد: ما امروز در منطقه‌ای زندگی می‌کنیم که باید فرهنگ، اقتصاد و مسائل مهم اجتماعی، سیاسی و امنیتی‌امان به هم گره بخورد. اگر ایران به فکر توسعه و امنیت خود باشد و تاجیکستان به فکر توسعه و امنیت خود باشد، نه این به آن اهداف می‌رسد و نه آن. در دنیای امروز امنیت و توسعه اقتصادی ما به هم گره خورده است و برای پیشرفت تمدن بلند اسلامی‌امان در این منطقه باید در کنار هم و با هم باشیم و به کمک هم بشتابیم.
وی با بیان اینکه ایران اولین کشوری بود که استقلال مردم تاجیکستان را به رسمیت شناخت، تاکید کرد: از آن موقع به این طرف ایران هر روز بهتر از دیروز برای کمک به مردم عزیز، هم‌زبان، هم‌دین و هم‌فرهنگ تاجیکستان تلاش کرده و خواهد کرد.
روحانی اعلام کرد که ایران با توجه به پیشرفت‌های بزرگ خود در عرصه‌های مختلف علوم و فن‌آوری آماده توسعه همکاری با تاجیکستان در همه زمینه‌ها می‌باشد.
وی در پایان سخنرانی خود بار دیگر اعلام کرد: جمهوری اسلامی ایران با کمال سخاوت آماده است
در همه زمینه‌های علمی و فن‌آوری با دوستان، همسایگان و به ویژه با کشور هم‌زبان، هم‌تمدن و یار و دوست دیرین خود تاجیکستان همه همکاری‌ها را انجام دهد.
در پایان این مراسم تصمیم جلسه عمومی آکادمی علوم تاجیکستان در خصوص پذیرش دکتر حسن روحانی به عضو خارجی این آکادمی اعلام شد.
