صراط: چرا 7 بار می چرخیم؟ چرا 7بار واجب شده است؟ رمز این عدد چیست؟
در زیر به اسراری در این باره می پردازیم:
1 . تشبّه به فرشتگان
فرشتگان الهی در اطراف کعبه آسمانی می گردند ، لذا انسان باید خود را همگون با فرشتگان کند .
« در آن روز فرشتگان را مشاهده می کنی که گرداگرد عرش الهی درآمده اند . »
کعبه نمادی از خدا در عالم ملک و شهادت است . انسان به هنگام طواف باید متذکر بیت معمور در آسمان ها باشد . طواف انسان به دور کعبه ملکی ، همان طواف ملائکه به دور عرش الهی است و انسان باید به هنگام طواف تا آسمان ها و فرشتگان بالا رود . امام صادق ( علیه السلام ) در حدیث مصباح الشریعه به این نکته بلند عرفانی اشاره فرمود :
« همانگونه که با بدنت همراه مسلمانان بر گِرد کعبه طواف می کنی ، با قلبت همراه فرشتگان بر گِرد عرش طواف کن . »
بنابراین سرّ طواف تشبّه به فرشتگان و همانندی با توبه ملائکه است ، دریافت رحمت و مغفرت الهی است ، تولدی دوباره است و آنگاه که انسان از گناه پاک شود ، خداوند به انسان های پاک مباهات می کند .
رسول خدا ( صلّی الله علیه و آله و سلَّم ) فرمود :
« إِنَّ اللَّهَ یُبَاهِی بِالطَّائِفِینَ » ؛
« خداوند به طواف کنندگان مباهات می کند . »
2 . طواف قلب
زائر باید با قلب خویش طواف خانه خدا کند . طواف شریف ، طواف قلب در محضر ربوبیت است . آدمی با چشم سر ، کعبه زمینی را می بیند و با چشم دل بیتی در عالم ملکوت . تن با آب و گل خانه خدا رو به روست و دل ، با خدا . چشم سر ، عالَم شهادت می بیند و چشم دل عالَم غیب ؛ از اینجاست که خداوند بیت معمور را در آسمان ها محاذی و مقابل کعبه در زمین آفرید تا کسی که به زیارت کعبه نایل آید ، با دل و جان خود زائر خانه خدا و خدا در آسمان حقیقت باشد .
طواف قلب بُعد دیگری هم دارد . طواف ، گردیدن دور قلب انسان کامل است . خداوند قلب ولیّ خویش را بیت کریم و حرم عظیم خویش قرار داد ؛ زیرا قلب اوست که توانست بار امانت کشد ؛ امانتی که زمین و آسمان از حمل آن سرباز زدند . در طواف باید به گِرد ولیّ خدا گشت . با او بیعت کرد و با آنچه لایق و در خور اوست ، او را ستود . بلندی بیت به اندازه بلندی قلب انسان کامل است ؛ یعنی تا خدا ادامه دارد ، منازل بیت با منزلگاه های قلب ولیّ خدا هماهنگ است ، گنجی که خدا در خانه خویش گذاشته ، با گنج او در ضمیر ولی اش یکی است . زائر با طواف خویش گنج های این گنجینه را مشاهده می کند و مدارج باطنی را تا نیل به مقام سرّ انسان کامل طی می کند . بنابراین طواف قلب دو سویه است ؛ از یک سو طواف کعبه با قلب است و از سوی دیگر طواف قلب ولیّ خداست .
3 . حدیث شمع و پروانه
طواف ، برگرد کعبه چرخیدن است ، و به دیدار معشوق شتافتن ! طواف ، چرخش عاشق گرداگرد معشوق است تا خود را با آتش عشق او بسوزاند . طواف آن است که عارف پروانه وار بر گرد شمع بچرخد تا عاقبت با بال و پری سوخته خویش را به پای شمع افکند . زائر آتش عشقی در ضمیر خود دارد و بار سفر را بسته است . از خانه ، کاشانه ، زن ، فرزند و وطن بریده و لبیک گویان خود را تا پای خانه دوست رسانده است . او آماده چرخیدن است تا پروانه وار گرد شمع فروزان خانه عشق و بیت محبوب بچرخد .
زائر نقطه پرگار کعبه را کانون عشق قرار می دهد تا چرخشی گرداگرد آن کند و چونان ستاره حول محور وجود حق بچرخد . او با طواف جذب مغناطیس وجود حق می شود و شعاع محبت حق ، او را بر مدار عشق می چرخاند . طواف حرکت معنوی است ، طواف ، سفر روحانی است ، زائر در مطاف به جنبش درآمده خود را در دریای عشق الهی غرق می کند ، از خودیت تهی گشته ، رنگ و بوی او می گیرد ، گرد شمع دوست چرخیده ، هستی خویش را به پای او ذوب می کند تا آن که ذره ای بی مقدار گشته ، چونان مولود کعبه فریاد سر دهد که :
« هَبْنِی صَبَرْتُ عَلَی عَذَابِکَ فَکَیْفَ أَصْبِرُ عَلَی فِرَاقِک » .
4 . هفت شهر عشق
در طواف باید هفت دور ( شوط ) گرد کعبه چرخید . عدد هفت رمز و رازی دارد ؛ هفت آسمان ، سبع المثانی قرآن ، هفت دریا ،هفت روز هفته ، هفت بطن قرآن و هفت شوط طواف . برای هفت دور طواف وجوهی از لطایف عرفانی بیان شده است .
آسمان
وجه اول : سرّ هفت دور طواف این است که آدمی دارای هفت اخلاق رذیله است که گاهی از آن تعبیر به « هفت شوط حجاب » می شود . اخلاق رذیله عبارتند از : عجب ، کبر ، حسد ، حرص ، بخل ، غضب و شهوت . سالک باید این ها را زایل و به جای آن هفت اخلاق حمیده را جایگزین کند که عبارتند از : علم ، حکمت ، عفت ، شجاعت ، عدالت ، کرم و تواضع .
وجه دوم : خداوند اقلیم های هفت گانه دارد که گاهی از آن تعبیر به افلاک سبعه می شود . این آیه که فرمود :( خَلَقَکُمْ أَطْواراً ) ناظر به طورهای هفت گانه افلاک و اقالیم است . احتمال دارد که هفت شوط طواف ، اشاره به سیر در اطوار خلقت و افلاک سبعه داشته باشد .
وجه سوم : هفت دور طواف شاید اشاره به هفت مرحله نماز داشته باشد .
وجه چهارم : قرآن دارای هفت بطن است .« اِنَّ لِلْقُرآنِ ظَهْرَاً وَبَطْنَاً وَلِبَطْنِهِ بَطْنَاً اِلی سَبْعَةِ أبْطُن » . زائر ، با هر دوری گرد کعبه ، به رمزی از رموز قرآن واقف می شود . انسان حج و عمره گزار با هر شوطی از طواف به بطنی و تأویلی از قرآن کریم نایل می گردد ؛ لذا هفت شوط طواف می تواند اشاره به هفت بطن قرآن باشد .
علت واجب شدن هفت مرتبه طواف
امام زین العابدین مى فرماید: از پدرم حضرت سیدالشهداء پرسیدم : به چه جهت در طواف هفت مرتبه واجب شده است ؟ پدرم امام حسین علیه السلام فرمود: خداوند وقتى اراده نموده که انسان را آفریده و جانشین خویش در روى زمین قرار دهد، فرشتگان (به حالت تعجب و اعتراض ) گفتند: آیا مى خواهى انسان را بیافرینى تا خونریزى بپاکند.خداوند در پاسخ فرمود: چیزى را مى دانم که شما به آن آگاهى ندارید. در این هنگام ، حقتعالى فرشتگان را به مدت هفت هزار سال از شعاع نورانیت خویش محروم نمود و سپس به آنها رحم نموده و توبه ایشان را پذیرفت و به همین جهت در آسمان چهارم خانه اى را بنا نهاده و به محاذات آن ، بیت الله الحرام را با هفت طواف واجب قرار داد و معناى آن ، واجب شدن هر طواف در ازاى یکهزار سال بود و از طواف فرشتگان که هفت مرتبه در عالم علوى بود هفت مرتبه طواف بر بندگان خدا واجب گردید.
در زیر به اسراری در این باره می پردازیم:
1 . تشبّه به فرشتگان
فرشتگان الهی در اطراف کعبه آسمانی می گردند ، لذا انسان باید خود را همگون با فرشتگان کند .
« در آن روز فرشتگان را مشاهده می کنی که گرداگرد عرش الهی درآمده اند . »
کعبه نمادی از خدا در عالم ملک و شهادت است . انسان به هنگام طواف باید متذکر بیت معمور در آسمان ها باشد . طواف انسان به دور کعبه ملکی ، همان طواف ملائکه به دور عرش الهی است و انسان باید به هنگام طواف تا آسمان ها و فرشتگان بالا رود . امام صادق ( علیه السلام ) در حدیث مصباح الشریعه به این نکته بلند عرفانی اشاره فرمود :
« همانگونه که با بدنت همراه مسلمانان بر گِرد کعبه طواف می کنی ، با قلبت همراه فرشتگان بر گِرد عرش طواف کن . »
بنابراین سرّ طواف تشبّه به فرشتگان و همانندی با توبه ملائکه است ، دریافت رحمت و مغفرت الهی است ، تولدی دوباره است و آنگاه که انسان از گناه پاک شود ، خداوند به انسان های پاک مباهات می کند .
رسول خدا ( صلّی الله علیه و آله و سلَّم ) فرمود :
« إِنَّ اللَّهَ یُبَاهِی بِالطَّائِفِینَ » ؛
« خداوند به طواف کنندگان مباهات می کند . »
2 . طواف قلب
زائر باید با قلب خویش طواف خانه خدا کند . طواف شریف ، طواف قلب در محضر ربوبیت است . آدمی با چشم سر ، کعبه زمینی را می بیند و با چشم دل بیتی در عالم ملکوت . تن با آب و گل خانه خدا رو به روست و دل ، با خدا . چشم سر ، عالَم شهادت می بیند و چشم دل عالَم غیب ؛ از اینجاست که خداوند بیت معمور را در آسمان ها محاذی و مقابل کعبه در زمین آفرید تا کسی که به زیارت کعبه نایل آید ، با دل و جان خود زائر خانه خدا و خدا در آسمان حقیقت باشد .
طواف قلب بُعد دیگری هم دارد . طواف ، گردیدن دور قلب انسان کامل است . خداوند قلب ولیّ خویش را بیت کریم و حرم عظیم خویش قرار داد ؛ زیرا قلب اوست که توانست بار امانت کشد ؛ امانتی که زمین و آسمان از حمل آن سرباز زدند . در طواف باید به گِرد ولیّ خدا گشت . با او بیعت کرد و با آنچه لایق و در خور اوست ، او را ستود . بلندی بیت به اندازه بلندی قلب انسان کامل است ؛ یعنی تا خدا ادامه دارد ، منازل بیت با منزلگاه های قلب ولیّ خدا هماهنگ است ، گنجی که خدا در خانه خویش گذاشته ، با گنج او در ضمیر ولی اش یکی است . زائر با طواف خویش گنج های این گنجینه را مشاهده می کند و مدارج باطنی را تا نیل به مقام سرّ انسان کامل طی می کند . بنابراین طواف قلب دو سویه است ؛ از یک سو طواف کعبه با قلب است و از سوی دیگر طواف قلب ولیّ خداست .
3 . حدیث شمع و پروانه
طواف ، برگرد کعبه چرخیدن است ، و به دیدار معشوق شتافتن ! طواف ، چرخش عاشق گرداگرد معشوق است تا خود را با آتش عشق او بسوزاند . طواف آن است که عارف پروانه وار بر گرد شمع بچرخد تا عاقبت با بال و پری سوخته خویش را به پای شمع افکند . زائر آتش عشقی در ضمیر خود دارد و بار سفر را بسته است . از خانه ، کاشانه ، زن ، فرزند و وطن بریده و لبیک گویان خود را تا پای خانه دوست رسانده است . او آماده چرخیدن است تا پروانه وار گرد شمع فروزان خانه عشق و بیت محبوب بچرخد .
زائر نقطه پرگار کعبه را کانون عشق قرار می دهد تا چرخشی گرداگرد آن کند و چونان ستاره حول محور وجود حق بچرخد . او با طواف جذب مغناطیس وجود حق می شود و شعاع محبت حق ، او را بر مدار عشق می چرخاند . طواف حرکت معنوی است ، طواف ، سفر روحانی است ، زائر در مطاف به جنبش درآمده خود را در دریای عشق الهی غرق می کند ، از خودیت تهی گشته ، رنگ و بوی او می گیرد ، گرد شمع دوست چرخیده ، هستی خویش را به پای او ذوب می کند تا آن که ذره ای بی مقدار گشته ، چونان مولود کعبه فریاد سر دهد که :
« هَبْنِی صَبَرْتُ عَلَی عَذَابِکَ فَکَیْفَ أَصْبِرُ عَلَی فِرَاقِک » .
4 . هفت شهر عشق
در طواف باید هفت دور ( شوط ) گرد کعبه چرخید . عدد هفت رمز و رازی دارد ؛ هفت آسمان ، سبع المثانی قرآن ، هفت دریا ،هفت روز هفته ، هفت بطن قرآن و هفت شوط طواف . برای هفت دور طواف وجوهی از لطایف عرفانی بیان شده است .
آسمان
وجه اول : سرّ هفت دور طواف این است که آدمی دارای هفت اخلاق رذیله است که گاهی از آن تعبیر به « هفت شوط حجاب » می شود . اخلاق رذیله عبارتند از : عجب ، کبر ، حسد ، حرص ، بخل ، غضب و شهوت . سالک باید این ها را زایل و به جای آن هفت اخلاق حمیده را جایگزین کند که عبارتند از : علم ، حکمت ، عفت ، شجاعت ، عدالت ، کرم و تواضع .
وجه دوم : خداوند اقلیم های هفت گانه دارد که گاهی از آن تعبیر به افلاک سبعه می شود . این آیه که فرمود :( خَلَقَکُمْ أَطْواراً ) ناظر به طورهای هفت گانه افلاک و اقالیم است . احتمال دارد که هفت شوط طواف ، اشاره به سیر در اطوار خلقت و افلاک سبعه داشته باشد .
وجه سوم : هفت دور طواف شاید اشاره به هفت مرحله نماز داشته باشد .
وجه چهارم : قرآن دارای هفت بطن است .« اِنَّ لِلْقُرآنِ ظَهْرَاً وَبَطْنَاً وَلِبَطْنِهِ بَطْنَاً اِلی سَبْعَةِ أبْطُن » . زائر ، با هر دوری گرد کعبه ، به رمزی از رموز قرآن واقف می شود . انسان حج و عمره گزار با هر شوطی از طواف به بطنی و تأویلی از قرآن کریم نایل می گردد ؛ لذا هفت شوط طواف می تواند اشاره به هفت بطن قرآن باشد .
علت واجب شدن هفت مرتبه طواف
امام زین العابدین مى فرماید: از پدرم حضرت سیدالشهداء پرسیدم : به چه جهت در طواف هفت مرتبه واجب شده است ؟ پدرم امام حسین علیه السلام فرمود: خداوند وقتى اراده نموده که انسان را آفریده و جانشین خویش در روى زمین قرار دهد، فرشتگان (به حالت تعجب و اعتراض ) گفتند: آیا مى خواهى انسان را بیافرینى تا خونریزى بپاکند.خداوند در پاسخ فرمود: چیزى را مى دانم که شما به آن آگاهى ندارید. در این هنگام ، حقتعالى فرشتگان را به مدت هفت هزار سال از شعاع نورانیت خویش محروم نمود و سپس به آنها رحم نموده و توبه ایشان را پذیرفت و به همین جهت در آسمان چهارم خانه اى را بنا نهاده و به محاذات آن ، بیت الله الحرام را با هفت طواف واجب قرار داد و معناى آن ، واجب شدن هر طواف در ازاى یکهزار سال بود و از طواف فرشتگان که هفت مرتبه در عالم علوى بود هفت مرتبه طواف بر بندگان خدا واجب گردید.
