از زمان دوران سنگی، از میان رفتن گونه‌ها، به وسیله انسان شدت گرفته است. برآورد می‌شود که از میان رفتن گونه‌ها صد تا ده هزار برابر آن چیزی است که شواهد فسیلی نشان میدهد. از فایده‌های غیرمادی تنوع زیستی می‌توان به ارزش‌های روحانی و زیبایی‌شناختی و ارزش آموزش اشاره کرد. بر پایه یک برآورد، تنها یک درصد گونه‌هایی که در زمین می‌زیسته‌اند، اکنون وجود دارند.
از دست رفتن تنوع زیستی عامل خطرناک مهمی در رشد تجاری و تهدیدی برای ثبات بلندمدت اقتصادی است.
سازمان ملل در سال ۱۹۹۲ کنفرانسی را درباره حمایت از محیط زیست در ریودوژانیرو بر‌گزار کرد که یکی از دستاوردهای آن انعقاد پیمان تنوع زیستی است که ایران هم این معاهده را در سال ۱۳۷۵ تصویب کرد و به آن پیوست.
تجاوز به عرصههای طبیعی، تجارت حیوانات و گیاهان وحشی، بهرهبرداری بیش از اندازه از فلور و فون و آلودگی آبها از جمله عوامل تهدید کننده تنوع زیستی به شمار میروند که در همه آنها پای انسان در میان است.
کارشناس مسئول زیستگاهها و امور مناطق اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: تنوعزیستی عبارت است از تنوع موجودات زنده، ژن‌هایی که این موجودات از آن تشکیل شده‌اند و زیست‌بوم‌هایی که موجودات در آن زندگی می‌کنند. بنیادی‌ترین سطح در بررسی تنوع زیستی، تنوع گونهای است.
محسن امیری اضافه کرد: کشور ایران به خاطر تنوع جغرافیایی و اقلیمی خود دارای تنوع گونهای بسیار ارزشمندی است و بر اساس آخرین بررسی و گزارشات کارشناسان محیط زیست حدود 1131 گونه جانوری اعم از پستاندار، پرنده، خزنده و دوزیستان در اکوسیستمهای خشکی و آبهای داخلی ایران زیست می‌کنند.
وی ادامه داد: رده پستانداران با 194 گونه شناسایی شده و طیف وسیعی از جانوران را از نظر جثه در بر میگیرد که استان لرستان بدلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی منحصربهفرد زیستگاه بیش از 43 گونه پستاندار است.
مهندس امیری تصریح کرد: همه گونه‌ها جزء گونههای حمایت شده محسوب میشوند که از این میان گونه‌هایی نظیر کل و بز، قوچ و میش، سنجاب ایرانی از لحاظ وضعیت حفاظتی آسیبپذیر و پلنگ ایرانی، خرس قهوهای، کفتار، شنگ، کاراکال و گربهجنگلی در خطر انقراض و آهو در وضعیت بحرانی است.
کارشناس مسئول زیستگاهها افزود: غنای گونهای پستانداران در استان نباید موجب غرور شود، چرا که اکثر گونه‌ها از جمعیت خوبی برخوردار نیستند و اگر برنامه مدون و جامعی برای حفظ و صیانت از این گونههای ارزشمند وجود نداشته باشد، در آینده نه چندان دوری شاهد نابودی این گونههای نادر خواهیم بود.
امیری اظهار کرد: در میان مهره داران، پرندگان به سبب برخورداری از قدرت پرواز، صاحب وسیعترین محیط بلامعارض در گیتی یعنی هوا هستند. در ایران تاکنون بیش از 521 گونه پرنده شناسایی و گزارش شده که این تعداد معادل کل گونههای پرنده موجود در قاره اروپا است.
وی خاطرنشان کرد: بیشترین گونه‌ها را پرندگان متکی به تالابها تشکیل میدهند، اما آلودگی و تخریب تالابهای ایران در سالهای اخیر خود عاملی در جهت کاهش تعداد بسیاری از گونههای پرندگان ایران شده است.
کارشناس مسئول زیستگاهها اضافه کرد: براساس آخرین گزارشات در استان لرستان تاکنون 236 گونه پرنده شناسایی شده و از این میان پرندگانی نظیر کرکس مصری و سهره معمولی جزء گونههای آسیبپذیر و گونههای بالابان، بحری، شاهین، عقاب طلایی، دلیجه کوچک، اردک بلوطی، هما و سبز قبا جزء گونههای در خطر انقراض و یلوه حنایی و کبک دری در وضعیت بحرانی است، مابقی گونه‌ها حمایت شده هستند.
این پژوهشگر حیات وحش ادامه داد: همچنین ماهیان آبهای داخلی ایران شامل 180 گونه بوده که در 27 خانواده جای گرفتهاند. ماهی کور غار، قزلآلای خال قرمز از جمله گونههای منحصر به ایران و لرستان به شمار میروند و دارای ارزش زیستی بالایی هستند.
امیری با بیان اینکه تاکنون در استان لرستان بیش از 20 گونه ماهی شناسایی شده است، افزود: متأسفانه به دلیل عدم توجه لازم به حفظ و مدیریت آبزیان آبهای داخلی طی دو دهه اخیر مطالعات جامعی برای شناخت ماهیان در اکوسیستمهای آبی مختلف صورت نگرفته و از فراوانی و پراکنش بسیاری از گونه‌ها اطلاعات و آمار دقیقی در دسترس نیست و یا جمعیت برخی گونه‌ها نظیر ماهیان کور غار(اندمیک لرستان) در معرض تهدید هستند.
این محقق محیط زیست گفت: از رده خزندگان تاکنون 204 گونه مورد شناسایی قرار گرفته اما اطلاعات مفید و قابل دسترس در مورد این جانوران بسیار اندک است. کمبود مطالعات جامع و عمیق در مورد بیولوژی و حفاظت این جانوران از یک طرف و جمعیت رو به زوال با توجه به تخریب زیستگاههای آنها در سالهای اخیر موجب نگرانی نسبتاً زیادی در مورد تعدادی از گونههای ارزشمند خزنده کشورمان شده است.
کارشناس مسئول زیستگاهها یادآور شد: متأسفانه شکار و صید بیرویه صدها و هزاران مار سمی، بسیاری از گونههای مار سمی از جمله افعی شاخدار و افعی دماوندی را در معرض خطر انقراض قرار داده است. تاکنون در استان لرستان بیش از 50 گونه خزنده شناسایی شده است.
امیری اضافه کرد: از رده دوزیستان نیز( وزغها، قورباغهها و سمندرها) در کشورمان 20 گونه و در استان لرستان تاکنون 5 گونه گزارش شده که در بین آنها سمندر لرستانی از درجه اهمیت بیشتری برخوردار بوده و جزء ذخایر ژنتیکی ارزشمند و منحصربهفرد فون دوزیستان ایران به شمار میآید. از نظر وضعیت حفاظتی این گونه در وضعیت بحرانی قرار دارد. وزغ لرستانی گونه دیگری بوده که اندمیک لرستان است.
وی بیان کرد: با این وجود استان لرستان بیش از 25 درصد تنوع زیستی کشور را در خود جای داده است.
کارشناس مسئول زیستگاهها گفت: امید میرود با عنایت مسئولین و آحاد مردم بستر مناسبی جهت بهینه سازی و احیای محیط زیست کشور به گونهای فراهم آید تا در سریعترین زمان ضمن دستیابی به مراحل پیشرفت علم و صنعت، بتوانیم در محیط زیستی سالم زندگی کرده و آن را به عنوان میراثی جاودان به نسلهای آتی واگذار کنیم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان نیز گفت: استان با داشتن 25 درصد تنوع زیستی، از نظر فون وفلور یکی از استانهای غنی کشور است.
مهرداد فتحی بیرانوند با بیان اینکه 276 گونه جانوری در استان وجود دارد، افزود: این تنوع ما را ملزم می‌کند تا نسبت به حفظ و حراست از این موهبت الهی بیشتر کوشا باشیم.
وی یادآور شد: متأسفانه مجاورت محیط زندگی افراد با زیستگاههای حیات وحش، آنها را در معرض خطر قرار داده و نسل خیلی از آنها را انقراض تهدید می‌کند.
مهندس فتحی بیرانوند ادامه داد: برای حفاظت از محیط زیست باید تمام مردم با اداره محیط زیست همگام شوند و این اداره به تنهایی نمیتواند کار زیادی از پیش ببرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اضافه کرد: در همین راستا برای اولین بار در کشور، مجمعی در استان با عنوان خیرین حامی محیط زیست تشکیل شده که بدون ورود به مباحث و چارچوب اداری با این اداره کل در جهت صیانت از محیط زیست همکاری دارند.
فتحی بیرانوند بیان کرد: این اداره کل از تعامل با سازمانهای مردم نهاد و هر کس که دغدغه محیط زیست و حفاظت از آن را دارد استقبال می‌کند.
