صراط: در اين نشست حسين ديوسالار، مديركل امور فرهنگي ايرانيان خارج از كشور سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي با اشاره به فرصت‌هاي ايجاد شده از ظرفيت ايرانيان در سراسر جهان گفت: اگر نتوانيم از اين فرصت‌ها استفاده كنيم، ممكن است كه تبديل به تهديد عليه كشور شوند.
او ادامه داد: درباره ايرانيان خارج از كشور، شاهد كارهاي خوب از سوي متوليان و ارگان‌هاي مرتبط هستيم و اين هم‌انديشي به دنبال مطالعه براي ياري رساندن به دستگاه‌ها به منظور استفاده از ظرفيت ايرانيان خارج از كشور است.
انگيزه مهاجرت در ذهنيت ايراني
كيومرث اميري مدير مركز بازشناسي اسلام و ايران هم در سخراني خود در رابطه با علل تكوين و انديشه و انگيزه مهاجرت در ذهنيت ايراني پرداخت و گفت: اميد فردي و جمعي موج مهاجرت را كم مي كند و اگر علت هاي رانشي داخلي كه 70 درصد هستند را با ايجاد شرايط مناسب مهار كنيم با كاهش 30 درصدي مهاجرت روبه رو مي شويم.
او گفت: بررسي دقيق و برنامه مناسب براي عوامل سوق دهنده و موانع داخلي و خارجي موجب مهار رويه افزايش مهاجرت مي شود.
اميري نگاه تقليل گرايي و يا تركيبي را شامل مهاجران ايراني دانست و عواملي همچون اقتصادي، سياسي، اجتماعي، نظام جهاني علت هايي از منظر مردم شناسي و جمعيت شناسي برشمرد.
او موئلفه هايي همچون اغواگري تبليغات شبكه هاي فارسي زبان ماهواره شامل 87 شبكه، جذابيت هاي محيطي، مراكز تحقيقاتي معتبر خارجي، آزادي مذهبي، امكان و حقوق و دستمزد بيشتر و بهتر، آرامش رواني خود و خانواده، امكان ارتقا سطح علمي و تخصصي در خارج از كشور، عدم دخالت در حوزه خصوصي، ثبات اقتصادي و اقتصادد توسعه يافته، نظام دموكراتيك، آزادي هاي فردي و اجتماعي، حاكميت نظم و قانون در جامعه، جاذبه هايتفريحي و سرگرمي، امنيت سرمايه، ابزار و منابع علمي براي تحقيات و تقاضا براي نيروي كار خارجي را از علت هاي خارجي مهاجرت ايرانيان به خارج از كشور دانست.
افتخار به ايراني بودن
همچنین ابوذر ابراهيمي تركمان رئيس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي در نشست هم‌انديشي «انديشه‌ي مهاجرت در ذهنيت ايراني» گفت: ايرانيان در هر كجاي جهان هستند، به ايراني بودن خود افتخار مي‌كنند.
او با اشاره به سخنان مقام معظم رهبري درباره‌ي اهميت توجه به ايرانيان خارج از كشور و مهم دانستن بحث مهاجران ايراني گفت: بايد با يك دقت‌نظر به هم‌ميهنان خود در خارج از كشور ارتباط داشته باشيم تا احساس نكنند كه دوگانگي بين ما و آنها وجود دارد.
او ادامه داد: در سند راهبردي كشور در امور نخبگان هم به حمايت از نخبگان داخل و خارج كشور تأكيد شده است. ماده 13 اساسنامه‌ي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي نيز وظيفه‌ي تبليغي اين سازمان براي ايرانيان خارج ازكشور و علاقمندان به ايران گنجانده شده است.
ابراهيمي‌تركمان در بخش ديگري از سخنان خود گفت: هم از نظر قابليت قابل و هم از نظر اسناد بالادستي، ملزم هستيم تا نسبت به ايرانيان خارج از كشور بايد توجه خاص داشته باشيم و چند هدف را دنبال كنيم؛ ايرانيان در خارج از كشور ايراني بمانند، به ايراني بودن خود افتخار كنند، هويت ايراني را به نشل بعدي انتقال دهند و با ميهن خود تعامل سازنده داشته باشند.
او گفت: نبايد طوري رفتار كنيم كه شائبه‌ي استفاده‌ي ابزاري در ذهن ايرانيان خارج از كشور ايجاد شود. به خصوص در بحث سرمايه‌گذاري در داخل كشور كه بايد با دقت و مراقبت بيشتري درباره‌ي آن صحبت كرد.
یک مرکز براي امور ايرانيان خارج از كشور
عباس رجايي رئيس فراكسيون فرهنگي اقتصادي ايرانيان خارج از كشور مجلس شوراي اسلامي، گفت: مراكز مختلفي خود را متولي امور ايرانيان خارج از كشور مي‌دانند و اين مشكلاتي را به وجود مي‌آورد. بنابراين بايد يك مركز راه‌انداي شود كه مورد وثوق تمام دستگاه‌ها باشد.
او گفت: متأسفانه در سال‌هاي قبل به دليل طبع سياسي و يا ملاحظات و وجود شرايط خاص، با ايرانيان خارج از كشور يك زاويه‌ي شديد امنيتي پيدا كرده بوديم.
او كه در سخنان خود به آمارهاي ارايه شده از سوي شوراي عالي ايرانيان خارج از كشور درباره جايگاه علمي و اقتصادي ايرانيان در سراسر جهان اكتفا مي‌كرد، گفت: با توجه به موفقيت‌هايي كه ايرانيان در خارج دارند، بايد از اين فرصت استفاده كنيم و لازمه‌ي آن اين است كه نگاه خودمان به ايرانيان خارج را تغيير دهيم.
رجايي گفت: اگر قرار است تمدن اسلامي ـ ايراني را در كشورمان احيا كنيم، نياز به يك برنامه‌ريزي وسيع به منظور استفاده از تمامي ظرفيت‌هاي كشور داريم. بايد آثار فرهنگي و سياسي آن را در پهنه‌ي جهاني گسترش دهيم كه نيازمند استفاده از تمامي ابزارها از جمله ايرانيان صاحب نظر در داخل و خارج از كشور است.
او ادامه داد: همچنين با توجه به كارآمدي سازمان‌هاي مردم‌نهاد غيردولتي، مي‌توان براي ايجاد رابطه با ايرانيان خارج از كشور، از NGOها استفاده كرد؛ چرا كه ديپلماسي غيررسمي بسيار بيشتر از تعاملات رسمي و اداري نتيجه در پي دارد.
او با تأكيد بر مسئوليت‌دهي به اقوام مختلف و پيروان اديان رسمي اشاره شده در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، اين اقدام را نوعي ايجاد اعتماد بين ايرانيان خارج از كشور برشمرد و ادامه داد: زبان فارسي، فصل مشترك بين تمامي ايرانيان است. در گذشته اقدامات قابل توجهي درباره‌ي گسترش اين زبان انجام شده است؛ اما بايد با برنامهريزيهاي دقيق، زبان فارسي را در دنيا به عنوان يك زبان زنده معرفي كنيم كه اين امر مي‌تواند عاملي براي گستره‌ي نفوذ ما در حوزه‌ي احياي تمدن اسلامي ـ ايراني شود.
رجايي همچنين با اشاره به راه‌اندازي فراكسيوني مرتبط با امور ايرانيان خارج از كشور گفت: در زيرگروه رئيس فراكسيون فرهنگي اقتصادي ايرانيان خارج از كشور مجلس، 5 كارگروه فرهنگ و اقوام، علمي و آموزشي، فناوري‌هاي نوين، اقتصادي و بازرگاني و همچنين حقوقي و قضايي به فعاليت مي‌پردازند.
ثبیت شورا
جواد قوام‌شهيدي دبيركل شوراي عالي ايرانيان خارج از كشور، گفت: ايرانيان خارج از كشور در حوزه‌هاي مختلف فرهنگي، علمي و سياسي تأثيرات بسياري دارند و حتي مي‌توانند به انتخاب يك شخص در رأس مديريت يك كشور، كمك شاياني كنند.
او گفت: وقتي به گذشته و فعاليت 20 ساله‌ي شوراي عالي ايرانيان خارج از كشور نگاهي مي‌اندازيم، مي‌بينيم كه به دليل برخي مسايل مختلف كه عمدتاً سياسي بودند، نگاه‌ها و ذهنيت‌ها درباره اين شورا خيلي مناسب نبود.
او ادامه داد: در دوره اخير فعاليت شوراي عالي ايرانيان خارج از كشور، براي تلطيف اوضاع، هم در داخل و هم در خارج از كشور تلاش‌هاي زيادي صورت گرفته است و براي نخستين گام، بازسازي موضوعات گذشته را در دستور كار قرار داديم.
قوام‌شهيدي ادامه داد: در مرحله دوم، بحث تثبيت شورا را دنبال كرديم. بحث‌هايي مطرح بود مبني بر اينكه شورا ذيل برخي از سازمان‌ها و يا وزارتخانه‌ها به فعاليت خود ادامه دهد كه در نهايت الحاق به يك دستگاه، به مصلحت ديده نشد و مسئولين امر نظر دادند كه شوراي عالي ايرانيان خارج از كشور مستقل و زيرنظر رئييس جمهوري كه رياست شورا را به عهده دارد، فعاليت كند.
او با بيان اينكه مرحله سوم در دوره‌ي جديد فعاليت شورا، برنامهريزيهاي دقيق براي آينده است، گفت: همه مي‌دانيم كه ايرانيان در جهان بر فرهنگ، اقتصاد، اجتماع و حتي سياست‌كشورهاي ميزبان خود تأثيرات بسياري دارند و جايگاه ايرانيان گاهي به حدي قوي است كه مي‌توانند به انتخاب يك شخص، در رأس مديريت يك كشور كمك شاياني كنند.
دبيركل شوراي عالي ايرانيان خارج از كشور، گفت: ما در آمار ايرانيان خارج از كشور، با يك فهرست مواجه هستيم كه در رده‌هاي 1 تا 10 رشته‌هاي مختلف هستند. اين ايرانيان در حوزه‌هاي هلمي، هنري، فضايي، تكنولوژيك و جايگاه سياسي و حزبي مطرح‌اند و با توجه به ارتباطاتي كه با آنان داشته‌ايم، تقريباً تمامي اينها علاقه‌ي شديدي به كشور دارند.
ايرانيان و جهان‌وطني
در آخر قهرمان سليماني معاون پژوهشي و آموزشي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، گفت: حكومت‌داري ايرانيان از تقسيم جهان آغاز مي‌شود و در عين حال تاريخ اساطيري ما نوعي جهان‌وطني را توضيح مي‌دهد، و اينكه ايراني مي‌تواند در هرجاي اين جهان حضور داشته باشد.
او با اشاره به اينكه روند مهاجرت در ايران در طول تاريخ وجود داشته است و هيچگاه هم خطي نبوده است، گفت: در تاريخ اساطيري در داستان كيومرث، به عنوان نخستين آفريده، آمده است كه وي جهان را بين سه فرزند خود تقسيم مي‌كند. خاور و روم را به سلم، تور و چين و ترك را به تور و ايران‌زمين را به ايرج مي‌دهد. يعني اينكه كيومرث جهان‌دار است و جهان را به سه بخش تقسيم كرده و آن را به پسرانش مي‌بخشد.
سليماني ادامه داد: مهاجرت از آغاز با ايرانيان بوده است. آنها از جنوب سيبري و از هواي سرد آن منطقه به سمت جنوب و فلات ايران مهاجرت مي‌كنند. جناب سلمان نيز به واسطه‌ي مهاجرت ارزش و اعتبار مي‌يابد و در آخر جزو اهل بيت رسول الله (ص) مي‌شود.
سليماني با تأكيد براينكه به دنبال ارزش‌گذاري نسبت به فرهنگ باز و يا بسته نيست، اظهار كرد: لازمه‌ي فرهنگ باز، تحرك اجتماعي و عبور از مرزهاي جغرافيايي است. فرهنگ ايراني نيز به خاطر خاصيت باز بودنش، از شرق دور در ژاپن تا چين و جنوب آسيا و هند و زنگبار و شرق اروپا پخش هستند.
سليماني تغيير گاه گاه پايتخت در ايران را از ديگر دلايل مهاجرت دانست و سخنان خود را اينگونه ادامه داد: مثلاً هخامنشيان 4 بار و صفويان 3 بار پايتخت خود را عوض كرده‌اند. اين تغييرات شامل مهاجرت‌هاي سپاهيان و ديوانيان و افراد منسوب به دربار پادشاهي بود و لازمه‌اش ساخت راه‌هاي گسترده بود كه ايرانيان به خاطر مهاجرت مبدع آن شدند و راه‌هاي معروف شاهي در ايران و جاده‌ي ابريشم كه پل ارتباطي شرق و غرب بود را بنا نهادند.
او ادامه داد: درباره ايرانيان خارج از كشور، شاهد كارهاي خوب از سوي متوليان و ارگان‌هاي مرتبط هستيم و اين هم‌انديشي به دنبال مطالعه براي ياري رساندن به دستگاه‌ها به منظور استفاده از ظرفيت ايرانيان خارج از كشور است.
انگيزه مهاجرت در ذهنيت ايراني
كيومرث اميري مدير مركز بازشناسي اسلام و ايران هم در سخراني خود در رابطه با علل تكوين و انديشه و انگيزه مهاجرت در ذهنيت ايراني پرداخت و گفت: اميد فردي و جمعي موج مهاجرت را كم مي كند و اگر علت هاي رانشي داخلي كه 70 درصد هستند را با ايجاد شرايط مناسب مهار كنيم با كاهش 30 درصدي مهاجرت روبه رو مي شويم.
او گفت: بررسي دقيق و برنامه مناسب براي عوامل سوق دهنده و موانع داخلي و خارجي موجب مهار رويه افزايش مهاجرت مي شود.
اميري نگاه تقليل گرايي و يا تركيبي را شامل مهاجران ايراني دانست و عواملي همچون اقتصادي، سياسي، اجتماعي، نظام جهاني علت هايي از منظر مردم شناسي و جمعيت شناسي برشمرد.
او موئلفه هايي همچون اغواگري تبليغات شبكه هاي فارسي زبان ماهواره شامل 87 شبكه، جذابيت هاي محيطي، مراكز تحقيقاتي معتبر خارجي، آزادي مذهبي، امكان و حقوق و دستمزد بيشتر و بهتر، آرامش رواني خود و خانواده، امكان ارتقا سطح علمي و تخصصي در خارج از كشور، عدم دخالت در حوزه خصوصي، ثبات اقتصادي و اقتصادد توسعه يافته، نظام دموكراتيك، آزادي هاي فردي و اجتماعي، حاكميت نظم و قانون در جامعه، جاذبه هايتفريحي و سرگرمي، امنيت سرمايه، ابزار و منابع علمي براي تحقيات و تقاضا براي نيروي كار خارجي را از علت هاي خارجي مهاجرت ايرانيان به خارج از كشور دانست.
افتخار به ايراني بودن
همچنین ابوذر ابراهيمي تركمان رئيس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي در نشست هم‌انديشي «انديشه‌ي مهاجرت در ذهنيت ايراني» گفت: ايرانيان در هر كجاي جهان هستند، به ايراني بودن خود افتخار مي‌كنند.
او با اشاره به سخنان مقام معظم رهبري درباره‌ي اهميت توجه به ايرانيان خارج از كشور و مهم دانستن بحث مهاجران ايراني گفت: بايد با يك دقت‌نظر به هم‌ميهنان خود در خارج از كشور ارتباط داشته باشيم تا احساس نكنند كه دوگانگي بين ما و آنها وجود دارد.
او ادامه داد: در سند راهبردي كشور در امور نخبگان هم به حمايت از نخبگان داخل و خارج كشور تأكيد شده است. ماده 13 اساسنامه‌ي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي نيز وظيفه‌ي تبليغي اين سازمان براي ايرانيان خارج ازكشور و علاقمندان به ايران گنجانده شده است.
ابراهيمي‌تركمان در بخش ديگري از سخنان خود گفت: هم از نظر قابليت قابل و هم از نظر اسناد بالادستي، ملزم هستيم تا نسبت به ايرانيان خارج از كشور بايد توجه خاص داشته باشيم و چند هدف را دنبال كنيم؛ ايرانيان در خارج از كشور ايراني بمانند، به ايراني بودن خود افتخار كنند، هويت ايراني را به نشل بعدي انتقال دهند و با ميهن خود تعامل سازنده داشته باشند.
او گفت: نبايد طوري رفتار كنيم كه شائبه‌ي استفاده‌ي ابزاري در ذهن ايرانيان خارج از كشور ايجاد شود. به خصوص در بحث سرمايه‌گذاري در داخل كشور كه بايد با دقت و مراقبت بيشتري درباره‌ي آن صحبت كرد.
یک مرکز براي امور ايرانيان خارج از كشور
عباس رجايي رئيس فراكسيون فرهنگي اقتصادي ايرانيان خارج از كشور مجلس شوراي اسلامي، گفت: مراكز مختلفي خود را متولي امور ايرانيان خارج از كشور مي‌دانند و اين مشكلاتي را به وجود مي‌آورد. بنابراين بايد يك مركز راه‌انداي شود كه مورد وثوق تمام دستگاه‌ها باشد.
او گفت: متأسفانه در سال‌هاي قبل به دليل طبع سياسي و يا ملاحظات و وجود شرايط خاص، با ايرانيان خارج از كشور يك زاويه‌ي شديد امنيتي پيدا كرده بوديم.
او كه در سخنان خود به آمارهاي ارايه شده از سوي شوراي عالي ايرانيان خارج از كشور درباره جايگاه علمي و اقتصادي ايرانيان در سراسر جهان اكتفا مي‌كرد، گفت: با توجه به موفقيت‌هايي كه ايرانيان در خارج دارند، بايد از اين فرصت استفاده كنيم و لازمه‌ي آن اين است كه نگاه خودمان به ايرانيان خارج را تغيير دهيم.
رجايي گفت: اگر قرار است تمدن اسلامي ـ ايراني را در كشورمان احيا كنيم، نياز به يك برنامه‌ريزي وسيع به منظور استفاده از تمامي ظرفيت‌هاي كشور داريم. بايد آثار فرهنگي و سياسي آن را در پهنه‌ي جهاني گسترش دهيم كه نيازمند استفاده از تمامي ابزارها از جمله ايرانيان صاحب نظر در داخل و خارج از كشور است.
او ادامه داد: همچنين با توجه به كارآمدي سازمان‌هاي مردم‌نهاد غيردولتي، مي‌توان براي ايجاد رابطه با ايرانيان خارج از كشور، از NGOها استفاده كرد؛ چرا كه ديپلماسي غيررسمي بسيار بيشتر از تعاملات رسمي و اداري نتيجه در پي دارد.
او با تأكيد بر مسئوليت‌دهي به اقوام مختلف و پيروان اديان رسمي اشاره شده در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، اين اقدام را نوعي ايجاد اعتماد بين ايرانيان خارج از كشور برشمرد و ادامه داد: زبان فارسي، فصل مشترك بين تمامي ايرانيان است. در گذشته اقدامات قابل توجهي درباره‌ي گسترش اين زبان انجام شده است؛ اما بايد با برنامهريزيهاي دقيق، زبان فارسي را در دنيا به عنوان يك زبان زنده معرفي كنيم كه اين امر مي‌تواند عاملي براي گستره‌ي نفوذ ما در حوزه‌ي احياي تمدن اسلامي ـ ايراني شود.
رجايي همچنين با اشاره به راه‌اندازي فراكسيوني مرتبط با امور ايرانيان خارج از كشور گفت: در زيرگروه رئيس فراكسيون فرهنگي اقتصادي ايرانيان خارج از كشور مجلس، 5 كارگروه فرهنگ و اقوام، علمي و آموزشي، فناوري‌هاي نوين، اقتصادي و بازرگاني و همچنين حقوقي و قضايي به فعاليت مي‌پردازند.
ثبیت شورا
جواد قوام‌شهيدي دبيركل شوراي عالي ايرانيان خارج از كشور، گفت: ايرانيان خارج از كشور در حوزه‌هاي مختلف فرهنگي، علمي و سياسي تأثيرات بسياري دارند و حتي مي‌توانند به انتخاب يك شخص در رأس مديريت يك كشور، كمك شاياني كنند.
او گفت: وقتي به گذشته و فعاليت 20 ساله‌ي شوراي عالي ايرانيان خارج از كشور نگاهي مي‌اندازيم، مي‌بينيم كه به دليل برخي مسايل مختلف كه عمدتاً سياسي بودند، نگاه‌ها و ذهنيت‌ها درباره اين شورا خيلي مناسب نبود.
او ادامه داد: در دوره اخير فعاليت شوراي عالي ايرانيان خارج از كشور، براي تلطيف اوضاع، هم در داخل و هم در خارج از كشور تلاش‌هاي زيادي صورت گرفته است و براي نخستين گام، بازسازي موضوعات گذشته را در دستور كار قرار داديم.
قوام‌شهيدي ادامه داد: در مرحله دوم، بحث تثبيت شورا را دنبال كرديم. بحث‌هايي مطرح بود مبني بر اينكه شورا ذيل برخي از سازمان‌ها و يا وزارتخانه‌ها به فعاليت خود ادامه دهد كه در نهايت الحاق به يك دستگاه، به مصلحت ديده نشد و مسئولين امر نظر دادند كه شوراي عالي ايرانيان خارج از كشور مستقل و زيرنظر رئييس جمهوري كه رياست شورا را به عهده دارد، فعاليت كند.
او با بيان اينكه مرحله سوم در دوره‌ي جديد فعاليت شورا، برنامهريزيهاي دقيق براي آينده است، گفت: همه مي‌دانيم كه ايرانيان در جهان بر فرهنگ، اقتصاد، اجتماع و حتي سياست‌كشورهاي ميزبان خود تأثيرات بسياري دارند و جايگاه ايرانيان گاهي به حدي قوي است كه مي‌توانند به انتخاب يك شخص، در رأس مديريت يك كشور كمك شاياني كنند.
دبيركل شوراي عالي ايرانيان خارج از كشور، گفت: ما در آمار ايرانيان خارج از كشور، با يك فهرست مواجه هستيم كه در رده‌هاي 1 تا 10 رشته‌هاي مختلف هستند. اين ايرانيان در حوزه‌هاي هلمي، هنري، فضايي، تكنولوژيك و جايگاه سياسي و حزبي مطرح‌اند و با توجه به ارتباطاتي كه با آنان داشته‌ايم، تقريباً تمامي اينها علاقه‌ي شديدي به كشور دارند.
ايرانيان و جهان‌وطني
در آخر قهرمان سليماني معاون پژوهشي و آموزشي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، گفت: حكومت‌داري ايرانيان از تقسيم جهان آغاز مي‌شود و در عين حال تاريخ اساطيري ما نوعي جهان‌وطني را توضيح مي‌دهد، و اينكه ايراني مي‌تواند در هرجاي اين جهان حضور داشته باشد.
او با اشاره به اينكه روند مهاجرت در ايران در طول تاريخ وجود داشته است و هيچگاه هم خطي نبوده است، گفت: در تاريخ اساطيري در داستان كيومرث، به عنوان نخستين آفريده، آمده است كه وي جهان را بين سه فرزند خود تقسيم مي‌كند. خاور و روم را به سلم، تور و چين و ترك را به تور و ايران‌زمين را به ايرج مي‌دهد. يعني اينكه كيومرث جهان‌دار است و جهان را به سه بخش تقسيم كرده و آن را به پسرانش مي‌بخشد.
سليماني ادامه داد: مهاجرت از آغاز با ايرانيان بوده است. آنها از جنوب سيبري و از هواي سرد آن منطقه به سمت جنوب و فلات ايران مهاجرت مي‌كنند. جناب سلمان نيز به واسطه‌ي مهاجرت ارزش و اعتبار مي‌يابد و در آخر جزو اهل بيت رسول الله (ص) مي‌شود.
سليماني با تأكيد براينكه به دنبال ارزش‌گذاري نسبت به فرهنگ باز و يا بسته نيست، اظهار كرد: لازمه‌ي فرهنگ باز، تحرك اجتماعي و عبور از مرزهاي جغرافيايي است. فرهنگ ايراني نيز به خاطر خاصيت باز بودنش، از شرق دور در ژاپن تا چين و جنوب آسيا و هند و زنگبار و شرق اروپا پخش هستند.
سليماني تغيير گاه گاه پايتخت در ايران را از ديگر دلايل مهاجرت دانست و سخنان خود را اينگونه ادامه داد: مثلاً هخامنشيان 4 بار و صفويان 3 بار پايتخت خود را عوض كرده‌اند. اين تغييرات شامل مهاجرت‌هاي سپاهيان و ديوانيان و افراد منسوب به دربار پادشاهي بود و لازمه‌اش ساخت راه‌هاي گسترده بود كه ايرانيان به خاطر مهاجرت مبدع آن شدند و راه‌هاي معروف شاهي در ايران و جاده‌ي ابريشم كه پل ارتباطي شرق و غرب بود را بنا نهادند.
