غنی‌ترین موزه‌ نیروی هوایی ارتش+تصاویر

صراط: بدون شک یکی از مهمترین و در عین حال جذابترین موزه‌های دنیا را موزه‌های جنگ تشکیل می‌دهند؛ به خصوص در کشورهایی نظیر امریکا، فرانسه، آلمان، انگلیس، روسیه و ... که مقاطع مختلفی از عمر خود را در جنگ های قدیم و جدید گذراندند.

در اکثر نقاط دنیا سعی می‌شود با اختصاص موزه‌هایی، هم یاد جان‌باختگان جنگی برای همیشه حفظ شود و هم‌کاری کنند تا مردم امروز درک صحیحی از جنگ و اثرات آن بر کشور داشته باشند. این نوع موزه‌ها در بسیاری از کشورها به نام موزه‌های جنگ شناخته می‌شوند.

اما این امر در جمهوری اسلامی ایران که یکی از مهمترین نبردهای قرن اخیر را در حد فاصل شهریور 1358 تا مرداد ماه 1367 پشت سر گذاشت و مقدس ترین نبرد تاریخ معاصر را رقم زد، به گونه دیگری است.

ارتش، سپاه، نیروهای مردمی و جهادسازندگی را می‌توان 4 ارگان مهم در اعزام و اداره این نبرد مقدس دانست اما دریغ از حتی یک موزه آبرومند و عمومی برای بازدید نسل‌های آینده!

هرچند در سالهای اخیر به همت ستاد کل نیروهای مسلح باغ موزه دفاع مقدس در حال ساخت و ساز و آماده شدن است اما این امر هنوز به نقطه مطلوب و در سطح آنچه در دنیا شاهد هستیم نرسیده است.

شاید کمتر کسی بداند در قلب تهران در حوالی منطقه پیروزی و در عمق محل ستاد فرماندهی نیروی هوایی ارتش که زمانی بخشی از آن، منزل تیمسار خاتمی فرمانده این نیرو در زمان طاغوت بوده، ساختمانی قرار دارد که در سال 50 ساخته شده و 3 سال بعد به عنوان موزه نیروی هوایی به بهره‌برداری رسیده و سالها پس از انقلاب شکوهمند اسلامی یعنی در سال 82 نیز بازسازی شده است.

موزه‌ای که در آن می‌توان تاریخ ورود اولین بالُن و نیز اولین هواپیما به ایران و سیر داستانی تشکیل یگان هوایی ایران از سال 1301 هجری شمسی را خواند و دید.

در واقع تا سال 1301 هیچ ارگان نظامی متشکل و سازمان یافته در ایران وجود نداشت بجز «نظمیه» که وظیفه رسیدگی به دعواهای مردم را داشت.

در این موزه درمی‌یابید که در این سال (1301) رقابت شدیدی میان امریکا و انگلیس برای تامین هواپیماهای ایران شکل گرفت در حالی که در کشور حتی یک فرودگاه وجود نداشت.

با درخواست انگلیس در همان سال برای ساخت فرودگاه در ایران بود که در منطقه قلعه مرغی که در آن زمان جزو اراضی حسن آباد محسوب می‌شد، بنا بر طرح فردی به نام «بهزاد طاهرزاده» با بکارگیری زندانیان، زمینی مسطح و به شکل فرودگاه برای نشستن هواپیماهای خارجی ساخته می‌شود اما اولین کشوری که اقدام به فرستادن هواپیما می‌کند، نه انگلیس است و نه امریکا، بلکه آلمان است.

درواقع باید این سال (1301) را سال اولین جرقه‌ها برای شکل‌گیری نیروی هوایی ایران بنامیم.

هواپیماهای اولیه در حالی که بیشتر جنس بدنه‌شان را برزنت تشکیل داده بود، در قلعه مرغی می‌نشینند و بعد از این است که شیلترهای اولیه برای نگهداری آنها و حفاظتشان از باد و باران و نور خورشید ساخته می‌شود.

همین هواپیماها هستند که شهید ستاری سالها بعد وقتی فرمانده نیروی هوایی بود، خواست تا یکی از آنها را آماده کنند تا بتواند پرواز با این پرنده‌های برزنتی را تجریه کند.

گویا هنوز برخی از بقایای این هواپیماها را می‌توان در قلعه مرغی پیدا کرد اما چیزی که در موزه نهاجا وجود دارد، ماکتهایی کوچک از این هواپیماهاست که به نام های پرندگانی همچون «تیهو»، «قرقی»، «طوطی»، «مرغ آهنین» و ... نامگذاری شده بودند.

تعداد فرودگاهها تا سال 1317 به 3 فرودگاه می‌رسد و روند ورود هواپیماها نیز تا سال 1320 رو به افزایش می‌رود.

دومین فرودگاه در مهرآباد و سومی نیز در همین محل امروزی ستاد فرماندهی نهاجا یعنی در منطقه پیروزی با نام فرودگاه «پرستو» ساخته می‌شود که پس از سرنگونی رژیم شاه، نام آن را فرودگاه انقلاب می‌گذارند.

در همان سالهای اولیه ورود هواپیما به ایران، موتور هواپیماها یا همان طیاره‌ها از امریکا و انگلیس و روسیه وارد شده و در ایران مونتاژ می‌شوند.

* کلنل محمدتقی خان پسیان را باید اولین خلبان ایرانی دانست. اوکه در واقع رییس کلانتری مشهد بود، برای طی دوره نظامی‌گری به آلمان رفت در آنجا به آموزش خلبانی علاقمند شد و همین باعث گردید تا با طی این دوره، فنون پرواز را نیز یاد بگیرد اما مدرکی نگرفت.

پس از اینکه برای مرخصی به ایران می‌آید تا بعد مجددا برای طی دوره تکمیلی به آلمان برگردد، با نیروهای بیگانه درگیر شده و در این درگیری کشته می‌شود.

اما این داستان اولین پرواز در ایران نیست.

مدتها قبل، در سال 1270 شمسی، یک هوانورد فرانسوی با بالُن در میدان تبریز، پرواز می‌کند که البته چندان هم موفقیت‌آمیز نبود و اندکی پس از پرواز، سقوط کرد که حتی مردم نیز برای او شعری به این مضمون سرودند: «فرنگی آمد و بالن هوا کرد/نشست در توش و تا پیش خدا رفت/می خواست سر در کُنه از کار سبحون/خدا زد تو سرش افتاد تو میدون!»

سالها گذشت. تمیسار خاتمی داماد رضاخان فرمانده نیروی هوایی شد، شهرک‌های قصر فیروزه را ساختند و جنگ جهانی آغاز شد و هواپیماهای ایران کم کم مسلح شدند و...

* در محوطه بیرونی موزه نهاجا، یک فروند هواپیمای ایلیوشین اهدایی شوروی به شاه و سپس هدیه شاه به تیمسار خاتم وجود دارد که این هواپیما در سال 1353 وارد نیروی هوایی می‌شود و تنها برخی مقامات می توانستند با آن مسافرت کنند.

چند بار خود شاه و در برخی موارد نیز تیمسار خاتم خلبان این هواپیما شدند.

سرعت این هواپیما با گنجایش 21نفر خدمه، حدود300کیلومتر در ساعت بوده که امروزه ابداً سرعت بالایی به حساب نمی آید.

شاه دستور می دهد برای کف آن که حالت تشریفات دارد، قالی مخصوصی بافته شود و حتی سالها بعد، روس ها از ایران خواستند تا این هواپیما و فرش کف آن را مجددا به آنها بفروشد.

* 2 فروند جنگنده سوخو 22 رژیم بعث عراق که در ایام دفاع مقدس توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران ساقط شده‌اند نیز در محوطه بیرونی موزه قرار دارد. این جنگنده ها قصد بمباران مناطق مسکونی غرب کشور را داشتند که در گیلانغرب ساقط شدند.

* هدایای اهدایی به فرماندهان نیروی هوایی ایران در طول چند دهه که تا مدتها در همان منزل تیمسار خاتمی نگهداری می‌شدند را هم می توان در این موزه دید؛ از قالی و تابلو و مجسمه‌های شیر و دختر گرفته تا انواع نوشیدنی‌ها و مدال‌ها و شمشیر و نقشه فلسطین و غیره.

* در بین وسایل شخصی خاتمی، لباس‌های تشریفات او در رنگ های مختلف شامل فرنچ‌های نیم تنه، واکسیل‌های تشریفاتی، کلاه های نقاب‌دار، حمایل‌های مختلف گردن و شانه، نشان‌های سینه و یقه، ساعت ها و ست رو میزی میزِ کار شامل خودکار و خودنویس و برخی از کتاب‌های شخصی نظیر «تمدن روم» و «طلعت حق» به چشم می‌خورد که کتاب اول کتابی مصور و به زبان لاتین است که در تاریخ 17 دی ماه 1349 و کتاب دوم در 4 آذر 1351 به موزه اهدا شده است.

* در این موزه می‌توان سیر تحول لباس‌های فرم نیروی هوایی را دید.

درجه‌های بکارگرفته شده در این لباسها که در ابتدا شبیه به درجات نیروی دریایی بود، از یک دایره و تعدادی خط زرد رنگ تشکیل می‌شد که دایره آن را «چشم نیلسون» می‌گفتند.

نیلسون، بنیانگذار نیروی دریایی امریکا بود که در جنگ با آلمان‌ها کشته شد.

* بالگرد UH19 که اهدایی کشور امریکا به فرح پهلوی بوده است را می‌توان در این موزه دید.

سرعت این بالگرد که ظرفیت 10 نفر خدمه را داشته، معادل 178کیلومتر بر ساعت و در نوع خود قابل توجه است و سرعت پایینی محسوب می شود.

* عکس هایی از تیم آکروجت (تاج طلایی) و اعضای رژه هوایی این تیم در موزه نهاجا قرار دارد که افرادی نظیر امیر حسین ربیعی، امیر بهمن باقری و اصغر ایمانیان با درجه سروانی درکنار هم عکس دارند. این افراد، بعدها فرماندهان نیروی هوایی ارتش در قبل و بعد از انقلاب شدند.

طبقه دوم این ساختمان «مهجور» را البته بیشتر به نیروی هوایی پس از انقلاب تخصیص دادند که در آن مواردی چون عکس های هوایی گرفته از مراکز حساس عراق در جنگ توسط جنگنده های ایرانی، تصویری از وصیتنامه شهید خلبان عباس بابایی، کلاه خلبانی شهید مصطفی اردستانی، نقشه برخی عملیات‌های مهم دفاع مقدس که نهاجا نقش مهمی در آن داشت و ماکت بسیاری از جنگنده های ارتش را می توان دید.

* وصیتنامه شهید سرلشکر خلبان بابایی در تاریخ 23 تیر1361 نوشته شده. بابایی این وصیت نامه را پس از ذکر نام خدا و آیه استرجاع «انا لله و انا الیه راجعون» و آرزوی طول عمر برای حضرت امام(ره) در ضمن شعار «خدایا خدایا تو را به جان مهدی (عج) تا انقلاب مهدی (عج) خمینی را نگهدار» این گونه آغاز می کند: «به خدا من از شهدا و خانواده شهدا خجالت می کشم وصیت نامه بنویسم....» و این طور ادامه می دهد که «خدایا در این دنیا چیزی ندارم. هرچه دارم از توست. پدر و مادر عزیزم ما خیلی به این انقلاب بدهکاریم» و بعد وصیت خود را در 3بند خلاصه می کند که دنیایی از معرفت، اعتقاد، سادگی و بخشندگی درآن موج می زند: «1- بدهکار نیستم جز به خدا، اگر کسی پولی طلب دارد به او بدهید. 2- کسانی که پولی از من گرفته اند هروقت داشتند به همسرم بازگردانند. 3- کلیه حقوق ماهیانه ام به همسرم تعلق گیرد.»

* در موزه، بطری ای وجود دارد که حاوی نخستین آب شیرین سازی شده در پایگاه بوشهر است و با وجود گذشت چند دهه از تولید آن، کوچک ترین تغییری به لحاظ حجم و ماهیت در آن صورت نگرفته است.

* از دیگر اسناد ارزشمند موجود در این موزه، سند های تاریخی ماده دستورها و نیز دفتر ثبت پرواز خلبانان از قدیم ترین زمان ممکن تاکنون است.

* در گوشه ای از این موزه اسنادی از خلبانان به اسارت در آمده دشمن که هواپیمایشان ساقط شده، نگهداری می شود که شامل کارت پرواز، مدارک شناسایی، شماره تلفن ها و نقشه های عملیاتی خلبانان بعثی است. همچنین نقشه هایی که خلبانان عراقی همراه خود داشته و اهدافی را روی آن علامت گذاری و نقاشی کرده اند که بسیار شبیه نقاشی های ناشیانه کودکان است.

* امیر خلبان سید رضا پردیس که بعد از شهید ستاری مدتی فرماندهی نهاجا را بر عهده داشت، در دوران دفاع مقدس طی عملیاتی اقدام به انهدام یک پل می‌کند.

وی در خصوص نحوه انهدام این پل گفته است که برای اولین بار که به سمت پل می رفته، یک عابر پیاره غیرنظامی در حال عبور از پل بوده لذا اقدام به شلیک موشک نمی‌کند تا عابر عبور کند.

برای دومین بار نیز که به سمت پل نشانه رفته است، یک دوچرخه سوار در حال عبور از پل بوده که مجددا اقدام به شلیک نمی شود و در مرحله سوم است که پل با موشک هوا به زمین منهدم می شود.

* در محوطه بیرونی این موزه همچنین می توان یکی از هنرهای شهید بزرگوار منصور ستاری را دید.

خودرویی به نام شمس (شهید منصور ستاری) که فرمانده وقت نهاجا خود آن را طراحی و ساخته است.

این خودروی 4 نفره با سرعت 160 کیلومتر بر ساعت از طراحی بدنه جالبی نسبت به زمان خود بروخردار است.

این خودرو همچنین 330 سانتی متر طول، 142 سانتی متر عرض، 150 سانتی متر ارتفاع و 4 سیلندر دارد و 47 لیتر گنجایش باک بنزین آن است.

نگفتنی ها از نیروی هوایی ارتش زیاد است که البته با دیدن این موزه بسیاری از آنها روایت می شود اما افسوس که بازدید از این موزه فعلا برای عموم آزاد نیست و اگر می شد تدبیری اندیشیده شود تا عموم مردم بتوانند براحتی به این مرکز و موزه های مشابه آن مراجعه کنند، آن وقت خواهند دید که وقتی می گوییم نیروی هوایی ارتش، یعنی چه!