شهرستان بافت در استان کرمان یکی از بکر ترین مناطق طبیعی استان کرمان است که تا کنون تمام مشاهده های پلنگ در کرمان در این منطقه ثبت شده نکته قابل توجه اینکه در این شهرستان روستایی است به نام پلنگ آباد که به گفته مردم محلی روزگاری تعداد قابل توجهی از این حیوان در این منطقه وجود داشته است اما به دلیل مداخله های انسان و خشکسالی رفته رفته از جمعیت این گونه حیات وحش در این روستا کاسته شده است و سالهاست دیگر خبری از مشاهده پلنگ در این منطقه به گوش نمی رسد.
شهرستان بافت و در مجاورتش شهرستان رابر طبیعتی بکر دارند و مملو از جنگلهای انبوه، مناطق کوهستانی و رودخانه های خروشان هستند بیشترین میزان بارندگی استان کرمان نیز در این دو شهرستان روی می دهد و بهترین شرایط را برای گونه های مختلف جانوری ایجاد کرده است.
در شهرستان بافت پارک ملی خبر به عنوان یکی از غنی ترین پارکهای ملی کشور شناخته شده است و گونه های جانوری و گیاهی در این منطقه تحت حفاظت ویژه قرار دارند.
در حالیکه آمار منتشر شده از مرگ پلنگ در ایران طی 9 ماه گذشته نگران کننده است و نشان از این دارد که در مناطق مختلف کشور طی این مدت حداقل 9 پلنگ شکار شده و یا به دلیل مداخلات انسانی کشته شده اند اما در کرمان و از پارک ملی خبر خبرهای خوشی به گوش می رسد.
آمار مرگ پلنگ در ایران طی ماههای گذشته با توجه به وجود تعداد انگشت شماری از این حیوان در محیط زیست آنچنان نگران کننده است که کارشناسان گمان می کنند زندگی این حیوان در معرض خطر جدی قرار گرفته است و وجود پلنگ پارک ملی خبر می توان بارقه ای جدید از حیات این حیوان در ایران باشد، ضمن اینکه سالها از گزارش مشاهده این حیوان در بافت که یکی از زیست گاههای اصلی پلنگ به شمار می رود می گذرد.
با توجه به حفاظت از پارک ملی خبر و تمرکزی که بر روی حمایت از گونه های مختلف جانوری در این منطقه گذاشته شده است امکان افزایش جمعیت مجدد حیوان در منطقه بسیار بالا است.
وجود زیست گاه مناسب، وجود شکار در منطقه به خصوص قوچ و میش در ارتفاعات و در دسترس بودن منابع آبی در کنار دور نگاه داشتن شکارچیان می تواند رمز ادامه حیات این حیوان در استان کرمان باشد.
در اوج ناامیدی به دلیل مرگ 9 پلنگ در کشور، وجود پلنگ خبر خوشحال کننده است
محمد خلیل زاده، فعال محیط زیست در گفتگو با مهر اظهارداشت: در شرایطی که در استان کرمان خشکسالی و افزایش شکار بی رویه، کمبود شکار و مداخلات انسانی موجب در خطر قرار گرفتن جان حیوانات شده است خبر مشاهده پلنگ در کرمان موجی از شادی در بین فعالان محیط زیست ایجاد کرده است.
وی با اشاره به افزایش شکار بی رویه در مناطق مختلف گفت: متاسفانه چندی قبل نیز در استان کرمان شاهد کشته شدن یک پلنگ به دلیل استفاده از طعمه مسموم بودیم نکته جالب در این مورد مرگ یک عقاب و رویاه نیز در نزدیکی پلنگ به دلیل استفاده از گوشت آلوده به سم بودیم.
خلیل زاده ادامه داد: استفاده از طعمه مسموم در راور نیز موجب مرگ یوزپلنگها شده بود و امیدواریم برای پلنگ پارک ملی خبر اتفاقی از این دست رخ ندهد.
وی در مورد پارک ملی خبر گفت: اين پارك در جنوب شهر بافت قرار دارد مساحت اين پارك حدود 120 هزار هكتار است و در سال 79 به عنوان پارك ملى از سوى سازمان حفاظت محيط زيست در نظر گرفته شده است.
وی با اشاره به غنای بالای این پارک گفت: اين پارك داراى پوشش گياهى غنى بوده و گونه هاى جانورى كاراكال، گرگ، جبير، كل و بز، قوچ و ميش، مانندپلنگ، يوزپلنگ، و پرندگانى مانند هوبره، دراج، كبك، تيهو، عقاب طلايى، سارگپه پا بلند و تعداد زيادى از پرندگان آوازه خوان را در خود جاى داده است.
این فعال محیط زیست ادامه داد: سه نوع آب و هواي سردسير، معتدل و گرمسيري در پارك موجب تشكيل سيستم هاي اكولوژيك مختلف شده و زيستگاههاي متفاوت، چشم اندازهاي ديدني و گونه هاي گياهي و جانوري فراواني را در منطقه بوجود آورده است.
وی گفت: مهمترین تهدیدی که در پارک ملی خبر وجود دارد خشکسالی است به گونه ای که ضربه هایی که این خشکسالی به منطقه وارد کرده است موجب کاهش حیوانات شده است.
وی افزود: عملا شاهد هستیم دیگر در طبیعت آزاد پارک گور ایرانی به ندرت دیده شده است و خرس سیاه نیز که در منطقه حضور داشته سالها حضورش در منطقه مشاهده نشده است.
حمایت ویژه از پلنگ پارک خبر/ ثبت تصاویر بی نظیر از یک حیوان در معرض انقراض
عباسعلی دامنگیر، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان در خصوص مشاهده این حیوان در استان کرمان به خبرنگار مهر گفت: این حیوان در گذشته نیز در استان کرمان مشاهده شده است و از گونه های حیات وحش کرمان محسوب می شود.
وی ادامه داد: تصویر برداری بی نظیری از حضور این حیوان پس از سالها در پارک ملی خبر صورت گرفته است و پرسنل حاضر در پارک پس از مشاهده پلنگ تصویر برداری بی نظیر و طولانی از حیوان داشته اند.
وی گفت: تعداد پلنگ مشاهده شده یک قلاده است و تصویر برداری در دهنه کوریکوییه خبر می باشد که زیستگاه بسیار مناسب و غنی است صورت گرفته است.
وی با اشاره به جمعیت قابل ملاحظه و زیاد کل و بز و همچنین قوچ و میش موجود در منطقه گفت: وجود شکار و همچنین وجود امنیت کامل در منطقه دلیل بر آن شده که پلنگ از ارتفاعات پایین آمده و علیرغم حضور مامورین در محل متواری نشده و حتی در اطراف آنها شروع به حرکت کند.
دامنگیر گفت: کوریک به نسترن وحشی گفته می شود که به دلیل وجود آن در دهنه مذکور این محل به نام دهنه کوریکوییه خوانده می شود.
وی اظهارداشت: تصویر برداری از پلنگ با این فاصله کم و زمان نسبتا طولانی در کشور بی نظیر یا جزء موارد استثنایی می باشد.
داستان یک پلنگ مرده
دامنگیر همچنین تاکید کرد تدابیر لازم برای حفاظت از مجموعه حیات وحش و این پلنگ در منطقه در نظر گرفته شده است و امیدواریم تعداد این حیوان در پارک ملی خبر افزایش یابد.
پیش از این، آخرین خبر از وجود پلنگ در استان کرمان مربوط می شد به روز پنجم مهر ماه سال 1390 در این روز پس از مدتها از عدم مشاهده این حیوان در منطقه کوه شاه جسد یک پلنگ کشف شد در کنار لاشه این حیوان یک عقاب طلایی و یک روباه مرده نیز پیدا شد که همگی از لاشه مسمومی که چوپانهای محلی در منطقه رها کرده بودند تغذیه کردند.
در این حادثه چوپانان قصد داشتند گرگهایی را که به گله ها حمله می کردند را مسموم کنند که درنهایت موجب مرگ یک گونه در معرض انقراض شده بود. اما هیچ گاه مقصر اصلی این حادثه مشخص نشد.
ایران مهمترین مرکز جمعیتی پلنگ ایرانی
محمد کسمایی، محقق محیط زیست در گفتگو با مهر اظهارداشت: پلنگ ایرانی یکی از گونه های خاص ژنتیکی محسوب می شود که طبق تخمین محققان از این گونه از این گونه در خوشبیننانه ترین حالت هزار قلاده در جهان وجود دارد که در کشورهای اطراف ایران و دشتهای کشورمان پراکنده هستند.
وی افزود: طی ماههای اخیر متاسفانه خبرهای ناگواری از مرگ این حیوان در طبیعت به گوش می رسد که همگی نیز توسط شکارچیان و یا بعضا چوپانان و افراد نا آگاه و حتی برای تفریح انجام شده است.
کسمایی ادامه داد: ایران، افغانستان، ترکمنستان، ارمنستان، گرجستان، روسیه و ترکیه زیست گاه این حیوان است اما بیشتر تعداد در ایران هنوز دارند و در برخی کشورهای نامبرده تعداد پلنگ تنها به چند قلاده می رسد.
وی افزود: دلیل جدایی این حیوانات و پراکندگی پلنگ نا امن شدن محیط زندگی، خشکسالی، کمبود شدید شکار و آتش سوزی جنگلها به خصوص در شمال بوده است و همین مسئله جمعیت پلنگ را پراکنده کرده است و متاسفانه در هیچ یک از این کشورها وضعیت مناسبی برای حیات حیوان وجود ندارد.
وی با اشاره به وجود پلنگ در استان کرمان گفت: استان کرمان پهناورترین استان کشور است و از برخی از کشورهایی که نام برده شد بزرگتر است و به دلیل جمعیت کم انسانی در کرمان در صورت مراقبت مناسب و جلوگیری از شکار و طعمه گذاری، کرمان می تواند پناهگاه مناسبی برای برخی از گونه های جانوری باشد به همین دلیل هم پس از چندین سال بار دیگر گونه هایی در معرض انقراض مانند پلنگ و خرس سیاه آسیایی در این منطقه یافت شده است.
در استان کرمان به لحاظ موقعیت جغرافیایی، طبیعی و شرایط اقلیمی گونه‌های مختلفی از حیوانات وحشی و اهلی در قسمت‌های کوهستانی و جلگه‌ای آن زندگی می‌کنند. در نواحی سردسیری و گرمسیری استان حیواناتی همچون پلنگ، یوزپلنگ، گرگ، روباه، خرس سیاه، شغال، کفتار، خرگوش، انواع مار، کل، بز، میش و قوچ زندگی می‌کنند. گورخر از دیگر جانوران این استان می‌باشد که در دشت‌ها زیست می‌کند که در گذشته تعداد آنها زیاد بوده ولی در اثر شکار بی‌رویه، نسل آن در حال نابودی است.
به منظور تضمین بقا و تداوم اکولوژیک و حفظ تنوع ژنتیکی جانوران، مناطقی از محدوده استان تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفته و از نظر صید و شکار جزو نواحی ممنوع اعلام شده است.
پارک ملی خَبر:
پارک ملی خبر (Khabr) با وسعتی حدود 120 هزار هکتار یکی از بزرگترین پارکهای ملی ایران می‌باشد که در 60 کیلومتری جنوب شهر بافت قرار دارد. این منطقه در سال 1379 خورشیدی به عنوان «پارک ملی» از سوی سازمان حفاظت محیط زیست اعلام شده است.
در این پارک ملی که دارای سیمای دشتی و کوهستانی است، گورخر آسیایی نگهداری و پرورش می‌یابد. علاوه بر آن در این منطقه 164 گونه جانوری از جمله پلنگ، جبیر، قوچ و میش، بز و پازن، کاراکال، گربه وحشی، گربه پالاس، حواصیل، سرسبز، هوبره، دراج، کبک، تیهو، عقاب طلایی، سارگپه پابلند، زنبورخوار کوچک، هدهد و احتمالاً یوزپلنگ زندگی می‌کنند.
درون پارک ملی خبر یک سد خاکی به نام سد شکرآب به منظور تقویت آب‌های زیرزمینی احداث شده است.
پناهگاه حیات وحش روچون:
این پناهگاه در محدوده شهرستان بافت و به شکل خوشه‌ای در داخل پارک ملی خبر پراکنده است و شامل 5 بخش می‌باشد. یک بخش در جنوب روستای محمودآباد، یک بخش در شمال روستای ده سرد، یک بخش در غرب خیرآباد، یک بخش در شمال روستای ارزوئیه و یک بخش نیز در روستای روچون واقع است. این منطقه از سال 1378 به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده اعلام شد و از مناطق کمیاب و نادر کشور است که از جنبه‌های آموزشی، تفریحی، علمی و اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در منطقه حیات وحش روچون گونه‌های جانوری بسیار متنوعی زندگی می‌کنند. این منطقه زیستگاه پستاندارانی همچون پلنگ، گربه، کل و بز، قوچ و میش، شغال، کفتار، گراز، گرگ، آهو، خرگوش و ... می‌باشد. انواع شکاری‌ها از جمله عقاب طلایی، عقاب دو برادر، عقاب مارخور، دلیجه کوچک، هما و کرکس به تعداد فراوان در این زیستگاه وجود دارند. پرنده جیرفتی که از جمله پرندگان کمیاب محسوب می‌شود در این پناهگاه زندگی می‌کند.
منطقه حفاظت شده بیدوییه:
منطقه حفاظت شده بیدئیه با مساحت 168 هزار هکتار در فاصله 10 کیلومتری شمال شهرستان بردسیر واقع شده است. این منطقه در سال 1375 به عنوان منطقه حفاظت شده در فهرست مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست قرار گرفت. منطقه حفاظت شده بیدوئیه با ویژگی‌های طبیعی و غنای گیاهی و جانوری خاص خود در میان مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست یکی از بهترین زیستگاههای حفاظت شده آهو به شمار می‌رود. مرتفع‌ترین ارتفاعات این منطقه کوه کله گاوی با ارتفاع دو هزار و 743 متر می‌باشد که تقریباً در مرکز منطقه واقع شده و سایر مناطق شامل دشت‌ها و استپ‌های بیابانی و نیمه بیابانی است.
از نظر پوشش گیاهی قسمت اعظم منطقه حفاظت شده بیدوئیه شامل گونه‌های قیچ، درمنه و گیاهان تیره اسفناج است. در مجموع در این منطقه تعداد 188 گونه گیاه آوندی شناسایی شده که متعلق به 40 خانواده گیاهی می‌باشد که عمده آنها را گیاهان مقاوم به شوری و خشکی تشکیل می‌دهند. این منطقه جزو بهترین زیستگاه آهو محسوب می‌شود که به منظور رشد، تکثیر و جلوگیری از انقراض آهوها اختصاص یافته است.
از دیگر پستانداران این منطقه قوچ و میش، کل و بز، یوزپلنگ آسیایی، گرگ، کفتار، شغال و روباه شنی قابل ذکر می‌باشند. همچنین گونه‌های بسیار باارزشی از پرندگان شکاری از جمله سارگپه پا بلند، قرقی، عقاب طلایی، دلیجه، بالابان و پرندگانی نظیر کبک، تیهو، بلدرچین، انواع چکاوک و بسیاری از گنجشک‌سانان در این منطقه زندگی می‌کنند. این منطقه مأمن مطمئن و امنی برای پرندگان نادر و حائز اهمیت مانند هوبره و زاغ بور نیز می‌باشد. خزندگان منطقه حفاظت شده بیدوئیه که تاکنون مورد بررسی قرار گرفته‌اند شامل گونه‌هایی نظیر تیر مار بیابانی، تیر مار خراسانی، مار جعفری، انواع مارمولک و انواع لاک‌پشت است.
منطقه شکار ممنوع کوه نودرهنگ:
این منطقه در حدود 42 کیلومتری شمال غربی زرند و در حاشیه شمالی بخش نوق در شهرستان رفسنجان و در 45 کیلومتری شهر رفسنجان قرار دارد. این منطقه که در سال 1366 خورشیدی به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام گردیده، معادل 250 هزار هکتار مساحت دارد. گونه‌های گیاهی موجود در منطقه شامل کاروانکش، قیچ، گون، کسور، بنه، انجیر، بادام وحشی، تاغ و شور می‌باشد. گونه‌های جانوری موجود در این منطقه عبارتند از کل و بز، قوچ، میش، آهو، جبیر، پلنگ، گرگ، روباه، کفتار، تشی، خرگوش، کبک، تیهو، عقاب، انواع کبوتر، باقرقره و هوبره.
منطقه شکار ممنوع گودغول:
منطقه شکار ممنوع گودغول با وسعتی معادل حدود 50 هزار هکتار، در 40 کیلومتری غرب شهر سیرجان و در حاشیه شمالی منطقه حفاظت شده بهرام گور (استان فارس) در استان کرمان قرار دارد. مرتفع‌ترین مکان در این منطقه کوه سیاه می‌باشد که 2715 متر ارتفاع دارد و کم‌ارتفاع‌ترین نقطه آن منطقه دشتی چاه هنزاء است که 1730 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در شرق منطقه واقع شده است. مهمترین گونه‌های گیاهی آن درمنه، قیچ، تنگس، کیکم، بنه و کسور می‌باشند و جانوران منطقه شامل کل و بز، قوچ و میش، جبیر، عقاب طلایی، سارگپه پا بلند، دلیجه، شاهین، کبک، تیهو، کبوتر چاهی، کوکر شکم سیاه، چکاوک کاکلی، زاغ بور و هوبره می‌باشد.
منطقه شکار ممنوع کوه اَنجِرَک:
منطقه شکار ممنوع انجرک از نام روستایی به همین نام واقع در بخش رابر از توابع شهرستان بافت می‌باشد. این منطقه تماماً به صورت پرتگاه‌های صخره‌ای و پوشیده از درختان جنگلی است.
پناهگاه حیات وحش مهروئیه:
پناهگاه حیات وحش مهروئیه یکی از قدیمی‌ترین مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست در جنوب استان کرمان به شمار می‌آید. این پناهگاه در محدوده شهر فاریاب و 60 کیلومتری شمال کهنوج و 100 کیلومتری جنوب غربی شهرستان جیرفت واقع شده است. در سال 1350 خورشیدی این منطقه با مساحت 7 هزار هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده مهروئیه اعلام شد و در سال 1354 خورشیدی با توجه به اهمیت منطقه به منظور حفاظت بیشتر، سطح حفاظتی آن به پناهگاه حیات وحش ارتقاء یافت. در سال‌های اولیه انقلاب مردم محلی به تصرف بخشی از اراضی جنوبی پناهگاه پرداختند و بدین ترتیب قسمتی از پناهگاه به زمین‌های کشاورزی تبدیل شد و در نهایت مساحت آن به 55831 هکتار کاهش یافت. بخش عمده‌ای از این منطقه را دشتهای آبرفتی با پستی و بلندی‌های کم تشکیل می‌دهد و کوه کلمراد یکی از ارتفاعات نزدیک به منطقه است که زیستگاه خرس سیاه آسیایی به شمار می‌آید.
این پناهگاه پوشیده از درختان کهور می‌باشد که در واقع آخرین بازمانده از جنگلهای جلگه‌ای کهور در جنوب شرقی ایران می‌باشد و به علت شرایط اقلیمی خاص خود، یکی از اکوسیستم‌های نادر طبیعی و حائز اهمیت محسوب می‌شود. علاوه بر کهور گیاهانی همچون کنار، اسکنبیل و قیچ نیز در این منطقه می‌رویند.
جانوران این منطقه عبارتند از دراج، هوبره، قمری، سبز قبای هندی، بلبل خرما، چکاوک، هدهد، شهدخوار، تیهو، دارکوب، باقرقره، هوبره، کبوتر جنگلی، پرستو، یاکریم، چاخ لق و انواع پرندگان شکاری.
منطقه شکار ممنوع سیاه کوه در سیرجان، منطقه شکار ممنوع کوه شیر در بم و منطقه شکار ممنوع گودچال در رفسنجان از دیگر مناطق حفاظت شده استان کرمان به شمار می‌روند.
........................................
