همچنین از دیدگاه معماری نیز بنیان و تزیین آن در بعضی مواقع، جلوه گاه هنرهای سنتی ایرانی بوده است.
از سوی دیگر ، نقش مهم این اماکن در پیوند تنگاتنگ آن با آیین ها ، آداب و رسوم محلی و دیگر عرصه های فرهنگ مردم، قابل تامل و بررسی است ، زیرا ثبت و ضبط مشخصه های فنی ، هنری ، اجتماعی و فرهنگی آنها ، به عنوان بخشی از میراث فرهنگی ایران ، ضرورتی است که می تواند مورد استفادۀ علاقه مندان ، جهانگردان و گردشگران قرار گیرد.
روی هم رفته ، ساختار قهوه خانه یک معماری تقلید ی و التقاطی برگرفته از سبک و شیوۀ معماری سنتی شناخته شدۀ حمام و زورخانه و تکیه بود و به این ترتیب ،سبک معماری بینه در حمام های عمومی قدیمی ، الگوی فضاسازی در ساختمان سر پوشیده قهوه خانه بود . در گوشه ای از قهوه خانه ، سکوئی گرد یا چند ضلعی ، به نام «تخت» قرار داشت . تخت ،محل شعرخوانی و نقل گویی و تقلید و بازی سخنوران ونقالان و مقلدان بود. بالای تخت را سردمی می بستند و آن را با نشان های درویشی و تابلوهای نقاشی مذهبی و غیر مذهبی می آراستند.
اما با رشد قارچ گونه قهوه خانه‌های کوچک و بزرگ در گوشه و کنار شهرها به ویژه پایتخت، مسئولان با آسیب اجتماعی جدیدی به نام قهوه خانه مواجه شدند
اماکنی که دیگر نه خبری از پیرمردها و ریش سفیدان محل در آن هست و نه قلیان های خوانسار و کاشان، اماکنی که کم کم پاتوقی برای جوانان شد و تفریح قشر جوان امروز نیز از ورزش به سمت قلیان میوه‌ای تغییر شکل داد.
اخیراهم مشاهده شده در برخی از مناطق شهر تهران قهوه خانه هایی بدون مجوز تاسیس شده است.
این قهوه خانه ها با توجه به موقعیتشان در نقاط مختلف شهرتبدیل به پاتوق هایی برای اراذل اوباش و در بعضی مناطق دیگر تبدیل به پاتوق هایی برای تفریح و شب نشینی دختران و پسران به صورت مختلط شده است.
بعضی از این قهوه خانه ها تبدیل به مراکزی برای خرید و فروش اموال مسروقه و مصرف مشروبات الکلی و توزیع مواد مخدر شده است.
اخیرا هم دیده شده که تراکت هایی با موضوع " مجوز قهوه خانه به همراه مشارکت " سطح شهر توسط افراد ناشناس در بین مردم توزیع شده که در آن آمده است که " گرفتن مجوز فعالیت از ما و سرمایه گذاری از شما و اگر مایل به همکاری هستید تماس بگیرید".
بعضی از این مکان ها پناهگاه و محل قرار افراد لاابالی بوده و اعمالی مثل مالخری تا رد کردن مواد مخدر و حتی خرید و فروش سلاح سرد و گرم نیز در این اماکن به چشم می خورد.
به طور مثال در یکی از این قهوه‌خانه‌ها از باطوم فنری و اسپری اشک آور گرفته تا فشنگ و دستبند پلیسی خرید و فروش می شود.
نکته دیگر نقش قهوه خانه ها در جرایم باندی و سازماندهی اراذل می باشد . بطوریکه در موارد بسیار زیادی قشون کشی های ۴۰-۵۰ نفره بر علیه گروه های رقیب از قهوه خانه صورت می گیرد که منجر به نزاع دسته جمعی می شود.
لذا با توجه به این موارد انتظار می رود مسئولان اجرائی کشور اقدامات موثری را با توجه به مشکلاتی که تاسیس بی رویه قهوه خانه ها به خصوص در شهر تهران در پی دارد، انجام دهند.
منبع: دانا
