انتخاب یکی از مدیران مسئول روزنامه‌های کشور به عنوان معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد، اتفاق خوشایندی برای اهالی رسانه بود چرا که کسی در این سمت قرار می‌گرفت که از نزدیک در جریان مشکلات رسانه‌ها قرار داشته است.
با این حال اتفاقات زیاد دیگری در این حوزه صورت گرفت که با وجود اینکه تعدادی از آن‌ها ربط مستقیمی به دولت نداشته اما به دلیل اینکه این اتفاقات در زمان دولت یازدهم رخ داده، بررسی آن‌ها دارای اهمیت زیادی است.
*مقالات جنجالی
اولین مسئله، انتشار مقاله‌ای در روزنامه بهار به قلم یکی از کار‌شناسان مسایل سیاسی و دیپلماسی بود. این کارشناس نوشته بود «بهتر است دولت تدبیر و امید برای شفاف‌سازی در مسئله هسته‌ای به طور داوطلبانه بسیاری از فعالیت‌های هسته‌ای ایران را تعلیق کند». این مقاله به شدت مورد انتقاد کار‌شناسان حوزه دیپلماسی و هسته‌ای و همچنین سایر رسانه‌ها قرار گرفت. این پیشنهاد که به عنوان پیشنهاد ذلیلانه «تعلیق داوطلبانه برنامه هسته‌ای» معروف شد، تا حدود زیادی جایگاه این روزنامه را در بین روشنفکران و افکار عمومی پایین آورد.
اما این تازه ابتدای ماجراجویی‌های این روزنامه در عرصه مطبوعات کشور بود و بعد از اینکه یادداشتی در این روزنامه چاپ شد که به عقاید شیعیان و همچنین جایگاه والای حضرت امیر‌المومنین علی (علیه السلام) توهین کرده بود، مدیران این روزنامه ترجیح دادند برای اینکه جنجال به راه افتاده از این بیشتر گسترش نیابد روزنامه را برای مدتی تعطیل کنند. این اقدام مدیران روزنامه‌ای که می‌گفتند رسانه‌شان متعلق به محمد رضا عارف یکی از نامزدهای اصلاح طلب انتخابات ریاست جمهوری است، با واکنش او نیز رو‌به‌رو شد و عارف در گفت‌و‌گو با یکی از رسانه‌ها بیان کرد هیچ ربطی به این روزنامه نداشته و مدیریت آن را بر عهده نداشته است.
این صحبت باعث شد نگاه‌ها بیش از پیش به سوی این نشریه سرازیر شود و بعد از چند روز، حکم توقیف این روزنامه ازسوی دادگاه مطبوعات اعلام شود. وزیر ارشاد اما در این زمان واکنشی عجیب به این مسئله نشان داد و در حالیکه در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران قرار گرفته بود، با اظهار تأسف از توقیف روزنامهٔ «بهار» تأکید کرد: راه‌های دیگری به‌جز توقیف مطبوعات وجود دارد. وی افزود: اصولا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دنبال توقیف روزنامه‌ای نیست و به‌نظر ما، راه‌های دیگری به‌جز توقیف وجود دارد که از طریق آن‌ها، قانون اجرا شود و افراد اگر تخلفی کردند، به تخلفاتشان رسیدگی شود.
همین صحبت کافی بود که سیل انتقادات، به سوی جنتی سرازیر شود و حتی نمایندگان مجلس نیز در کمیسیون فرهنگی مجلس، وزیر را فراخواندند تا درباره صحبتهای خود درباره این روزنامه که علنا به اعتقادات مردم توهین کرده بود، توضیح دهد. بعد از آن وزیر ارشاد با توجه به انتقادات در جمع دیگری حاضر شد و درباره توقیف این روزنامه گفت: «مقاله‌ای در روزنامه بهار درج شده بود که علاوه بر اینکه نوعی تحریف تاریخ اسلام محسوب می‌شود در ایجاد اختلاف مذهبی در کشور نقش داشته است، نه تنها این مقاله حتی مقالاتی که بعدا نوشته شده تا خطای روز گذشته را جبران کند در آن هم مواردی قید شده بود که نسبت به برادران اهل سنت ما تعرض‌هایی داشته؛ طبیعتا طبق قانون هر نوع مطلبی که در مطبوعات قید شود و بخواهد مسائل مذهبی و یا اختلافات قومی و نژادی را دامن بزند بر اساس قانون با آن برخورد می‌شود، روزنامه بهار متاسفانه در طول یک سال گذشته چند تذکر کتبی گرفته بود و به آن‌ها توجه نکرده لذا مجموعا رای هیئت نظارت بر توقیف این روزنامه بود تا به دادگاه معرفی شود».
* توهین به ساحت حضرت زهرا (س)
بعد از آن نیز یادداشتی با عنوان «آتشی زیر خاکستر» در مجله چشم‌انداز ایران از مجله‌ای نزدیک به گروهک نهضت آزادی منتشر شد که نویسنده اقلیت‌های مذهبی را آتشی زیر خاکستر سرد دانسته بود. این مقاله شهادت حضرت زهرا را نه شهادت بلکه فوت ایشان خوانده بود و بیان کرده بود: «متاسفانه مساله (!) حضرت زهرا (س) را چنان احساسی و عاطفی عنوان می‌کنند که شنونده و بیننده به جای تامل و تفکر در شخصیت و منش ایشان، صرفا حس انتقام‌جویی و کینه‌توزی پیدا می‌کند»!
این مطلب نیز با انتقادات شدیدی مواجه شد و بعد با اعلام جرم دادستانی، نویسنده مقاله مزبور توقیف شد.
* آیت‌الله موسوی بجنوردی و مرد عربی که غیب شد
کارنامه وزارت ارشاد طی 100 روز اول فعالیت دولت یازدهم از دو توقیف و بازداشت تشکیل شد و این البته جدای از صحبت‌هایی بود که گاه‌و‌بیگاه در رسانه‌ها منتشر می‌شد و با وجود انتقادات صریح به آن‌ها، به زودی از یاد می‌رفت. یکی از این موارد، صحبت آیت‌الله موسوی بجنوردی با مجله آسمان بود که در آن ضمن ترویج برخی خرافات ادعایی مطرح شده مبنی بر اینکه مردی عرب وی را دیده و به او اعلام کرده که علم او نهایتی ندارد و بعد غیب شده است!
*پس گرفتن شکایات از خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها
یکی از اقدامات مهم و تاثیر‌گذار دولت در حوزه مطبوعات و خبرگزاری‌ها، وعده رئیس‌جمهور برای باز پس گرفتن شکایات دولتِ قبل از رسانه‌ها بود که بلافاصله با تعیین معاون حقوقی رئیس‌جمهور اجرایی شد. در این راستا 50 شکایت از 16 رسانه که توسط دولت احمدی‌نژاد انجام شده بود، از سوی معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری و با دستور حجت‌الاسلام حسن روحانی بازپس گرفته شد. در مرحله اول 36 و در مرحله دوم 50 پرونده بررسی و برای تائید بازپس‌گیری شکایات دولت به رئیس‌جمهور ارائه شد که روحانی با آن موافقت کرد.
*میزان پاسخگویی به مطبوعات و رسانه‌ها
در اوایل انتخاب شدن حجت الاسلام روحانی به عنوان رئیس‌جمهور، وی با در گفت‌و‌گوی‌های مطبوعاتی و تلویزیونی و... به بیان راهکارهای خود برای اجرای وعده‌هایش در زمان تبلیغات ریاست‌جمهوری پرداخت. روحانی یکبار بعد از اعلام شدن نتایج انتخابات و یکبار بعد از برگزار شدن مراسم تنفیذ، با خبرنگاران گفت‌و‌گوی رسمی مطبوعاتی داشت که البته همین گفت‌و‌گو‌ها نیز به دلیل علاقه تعداد کثیری از خبرنگاران برای سوال پرسیدن از وی، نتوانست رضایت رسانه‌ها را به دنبال داشته باشد. بعد از آن رئیس‌جمهور یک بار هم در حاشیه جلسه هیات دولت برای ارائه گزارش سفر به نیویورک در جمع خبرنگاران قرار گرفت و دیگر خبرنگاران دسترسی به رئیس‌جمهور پیدا نکردند.
البته حجت‌الاسلام روحانی وعده داده بود که دستگاه‌های اجرایی هر 3 ماه یکبار میزان اجرایی شدن وعده‌های ریاست‌جمهوری را باید به مردم اعلام کنند و در عین حال نهادی نیز در هیات دولت برای «شکایات و نظرات مردمی» تشکیل خواهد شد.
* مخالفت دولت با طنز «حساس نشو»
با وجود تشکیل چنین دستگاه‌هایی که قرار است به هر ترتیب ممکن، پاسخگویی دولت به مردم و رسانه‌ها را بالا ببرند، گاهی اوقات طی چند ماه گذشته اتفاقاتی صورت گرفته که رسیدن به این اهداف را با ابهامات و تردیدهایی رو‌به‌رو ساخته است. یکی از این موارد انتشار خبر دستور توقف پخش یک برنامه تلویزیونی طنز بود که ظاهرا در روزهای گذشته قبل از این دستور، برخی انتقادهای جدی را به دولت وارد کرده بود.
هنوز ساعتی از انتصاب دو نمایند دولت در شورای نظارت بر صدا و سیما نگذشته بود که پخش برنامه طنز «حساس نشو» با مشکل رو به رو شد. این برنامه که چند هفته‌ای بود هر پنجشنبه در خبر ساعت 20 از شبکه خبر پخش می‌شد، توانسته بود در قالبی جدید مسائل و موضوعات سیاسی هفته را با لحنی طنز‌آمیز ارائه کند. با این حال ساخت یکی از قسمت‌های برنامه که گفته می‌شد راجع به گفت‌و‌گوی تلفنی رئیس‌جمهور با رئیس‌جمهور آمریکا بود، با مخالفت حسام‌الدین آشنا نماینده دولت درشورای نظارت بر صدا و سیما با وقفه رو‌به‌رو شد و با وجود اینکه صدا و سیما گفته بود این وقفه به دلایل فنی بوده است، تهیه‌کننده این برنامه علت آن را مخالفت دولت با این برنامه عنوان کرد.
* حوزه اینترنت
یکی از جنجالی‌ترین وعده‌های رئیس‌جمهور و وزیر ارشاد، رسیدگی جدی به وضعیت فیلترینگ در اینترنت کشور و همچنین برداشته شدن فیلتر سایت‌هایی نظیر توئیتر و فیسبوک و همچنین یوتیوب بود که در طی 100 روز گذشته هر از چند وقت یکبار به صدر اخبار این حوزه تبدیل می‌شد. حجت الاسلام روحانی در زمان تبلیغات انتخاباتی در گفت‌و‌گو با مجله چلچراغ بیان کرده بود فضای مجازی ابزاری است که می‌توان از آن به سود مقاصد سیاسی و امنیتی و تبلیغاتی کشور نیز استفاده کرد و نباید به آن‌ها به عنوان ابزار تهدید نگاه شود.
البته در این میان، تصویری که حجت‌الاسلام هاشمی از این فضا‌ها به خصوص فیسبوک ساخته بود نیز در نظر رئیس‌جمهور مانده بود و حجت‌الاسلام روحانی با اشاره به این تصویر‌سازی‌ها و البته ابزار بودن این سایت‌ها و تکنولوژی‌های روز مطرح کرد: «فضاهای مجازی ابزارند، و هر ابزاری می‌تواند تهدید یا فرصت باشد. دارو‌ها برای درمان بیماری ساخته می‌شوند ولی می‌شود با آن‌ها خودکشی هم کرد. این ابزارهای در ضمن ناگزیر هم هستند. من یادم می‌آید که حتی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی هم شبکه‌هایی مثل فیس بوک را پدیده‌های مبارکی خوانده بودند. واقعا هم همین‌گونه است. در همه تاریخ، به نظر من از ابزار‌ها بیشتر استفاده مثبت شده تا استفاده منفی».
این صحبت‌ها و جمله معروف هاشمی رفسنجانی راجع به فیسبوک یعنی جمله «فیسبوک پدیده مبارکی است» به شعار اصلی دولت در برخورد با این سایت تبدیل شد. از روز اول شکل‌گیری دولت هر روز بر تعداد وزرا و مسئولانی که صفحات شخصی خود در این فضای مجازی (و البته فیلتر شده) را باز می‌کردند، اضافه شد و در برخی موارد مسئولان امنیتی کشور شاهد پدیده‌های جدید چون هک‌شدن حساب کاربری مسئولین در فیسبوک نیز بودند.
با این حال استفاده از فیسبوک و توئیتر به راهبرد اصلی بخشی از اعضای هیات دولت و به خصوص شخص رئیس‌جمهور برای ارتباط با مخاطبانشان تبدیل شد.
رئیس‌جمهور از طریق توئیتر «روش هشانا»عید یهودیان را به آن‌ها تبریک گفت و از این منظر جنجالی در رسانه‌های غربی به پا شد. قبل از آن محمد‌جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان بود که تمام گزارشهای کاری خود به مردم را از طریق فیسبوک مطرح کرد و از توئیتر خود نیز برای ارتباط با کاربران غربی استفاده کرد. گفت‌و‌گوی معروف او با دختر نانسی پلوسی سیاستمدار امریکایی که گفته بود: «مردی که به نظر می‌رسید هلوکاست را انکار می‌کرده، دیگر رفته است» به تکه کلام سیاسیون برای موضوعات و موارد مشابه و‌گاه شوخی و خنده تبدیل شد. ظریف گلایه‌های خود از رسانه‌ها را نیز در همین فضا مطرح ساخت.
با این حال باز شدن صفحاتی به نام اعضای هیات دولت در این فضا که بعدا مشخص شد از سوی نیروهای اپوزیسیون و عناصر ضد انقلاب صورت گرفته، لزوم توجه بیشتر به مسایل امینتی در این حوزه را بیشتر کرد. هنوز هم حرف و حدیث‌ها در این خصوص به وفور مشاهده می‌شود. از یک سو وزیر ارشاد هر هفته در حاشیه هیات دولت قول می‌دهد که فضا برای رفع فیلتر این سایت‌ها را هموار کند و از سوی دیگر دولت قصد دارد با نفوذ در کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه فضای مجازی، این کمیته را وادار به رفع فیلتر این سایت‌ها کند.
| وعده | وعده عمل شده | عمل نشده | نامعلوم | در حال اجرایی شدن | |
| حوزه مطبوعات و اینترنت | شکایات نهاد ریاست جمهوری از مطبوعات و رسانه‌ها پس گرفته می‌شود | * | |||
| باید فضای نقد در رسانه‌ها را باز کنیم | * | ||||
| تشکیل بخشی در هیات دولت برای بررسی شکایات و نظرات مردمی | * | ||||
| سازمانهای دولتی هر 3 ماه یکبار باید به مردم گزارش دهند | * | ||||
| بهره‌گیری از ظرفیت‌های فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در جهت تحقق اهداف فرهنگی نظام | * | ||||
