صراط: قلب‌های معصومشان با وجود بی توجهی ناخواسته همچنان به عشق محیط خانه می‌تپد. دست هایشان با وجود غرور تصنعی بازهم خواهان بخشش از سوی بزرگان است و چشمهایشان بیش از همیشه از توجه همراه با احترام برقی عجیب خواهد داشت.
آنها همان نوزادان دیروزی هستند که والدین و دوستان و آشنایان از آمدنشان به وجد آمدند، همان نوزادانی که همه مراحل زیبای رشد را پشت سرگذاشته و اکنون با تغییراتی جسمی و روحی به دنیای بزرگترها نزدیک تر می‌شوند.... و چه حیف که ناگهان متوجه شوند کمتر از همیشه مورد توجه اند و بیش از همه زندگیشان وجودشان بی اهمیت شده است.
افکارش تحقیر و سرزنش را به معنای واقعی درک کرده و چشمانش مدت‌ها است از دیدن دوستان بازمانده.... فضای خانه و مدرسه همچو حسرتی دور و کبود برایش تصور می شود و حتی دیگر به خاطر نمی آورد که چندساله است.... تنها واکنش های تند و دور از فکر، دردسترس ترین رفتارهایش شده اند و دیگر حتی توان و حوصله یادآوری علت ها و معلول ها را نیز ندارد...
دانش آموزان، کودکان و نوجوانان همچون همه انسان‌ها و برخلاف انتظارات کلیشه‌ای والدین و اولیای مدرسه می‌توانند چارچوب‌ها را بیش از گذشته نادیده گرفته و پای برروی مرزهای اخلاقی و اجتماعی بگذارند، اما زدن برچست بزهکار به کودک یا نوجوانی که به طور طبیعی از محیط های خانه، مدرسه و اجتماعش جدانیست می تواند اتهامی خالی از انصاف و حتی در جهت فرافکنی اولیا و مربیان باشد.
رفتار ناهنجار چیست؟
کارشناس مسئول مشاوره تربیتی اداره کل آموزش و پرورش قم اظهار داشت: ابتدای امر باید تعریفی از رفتار ناهنجار داشته باشیم، البته آنچه جامعه شناسان در منابع مختلف آورده اند تعریف واحدی از اینگونه رفتارها نمی توان ارائه کرد.
اسحاق امیری درگاهی ادامه داد: در واقع اینگونه رفتارها بستگی به فرهنگ های مختلف دارد، ممکن است در برخی مناطق جهان رفتاری کاملا پذیرفته شده باشد که در برخی مناطق دیگر به هیچ عنوان قابل باور نیست.
وی با بیان اینکه آنچه به عنوان رفتار ناهنجار شناخته می شود مربوط به تعریف جامعه است, گفت: به طور عمومی اگر یک رفتاری در جامعه از کمیتی برخوردار باشد و افراد آن را بپسندند هنجار و اگر آن طور عمل نشود ناهنجار است.
تاثیر محیط خانه و گرایش به بزهکاری در فرزندان
مسئول دفتر مشاوره اداره کل بهزیستی استان قم در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: با توجه به اینکه اولین محیطی که فرد در آن رشد می کند و تحت تاثیر الگوهای رفتاری قرار می‌گیرد محیط خانه است، در واقع کودک و نوجوان با مشاهده ارزش‌های اخلاقی خانواده که می‌تواند درست یا نادرست باشد شخصیت خود را شکل می‌دهد.
صادق فرمانیان ادامه داد: از جمله عوامل خانوادگی که می‌تواند در بروز رفتارهای ناهنجاردر دانش آموزان موثر باشد می‌توان به وجود تبعیض اشاره کرد، برای نمونه فرزندان دختر کمتر از فرزندان پسر مورد توجه قرار می‌گیرند یا اینکه فرزندی به خاطر مشکلات ظاهری یا روحی و جسمی کمتر مورد توجه والدین است.
وی با بیان اینکه وجود خشونت در خانه عامل مهم دیگری در این زمینه است، گفت: از جمله موارد خشونت علیه کودکان در خانه شامل آزار جسمی، جنسی، هیجانی و مسامحه می شود، همچنین همسر آزاری یا بروز خشنونت از سوی یکی از والدین نیز فرزند را با چنین روشی برای رسیدن به خواسته هایش آماده می کند.
فرمانیان با تاکید بر اینکه طلاق و جدایی والدین عامل مهم دیگری در ایجاد شخصیتی مضمحل و ناهنجار در فرزندان است ،گفت: عدم پایبندی خانواده به ارزش های اخلاقی و معنوی عامل دیگری است، ارزش های اخلاقی خود عاملی بازدارنده است و اگر فرد نسبت به آن ها بی اعتنا شود دیگر توجهی به کارهای خود نخواهد داشت.
وی افزود: تمایل به سبک زندگی بزهکاری در بین والدین می تواند الگوی نامناسبی برای نوجوان و کودک ایجاد کند، همچنین سبک تربیتی والدین مسئله دیگری است که اگر شامل سبک تربتی سهل انگاری یا سخت گیرانه باشد نتیجه مناسب به دست نخواهد آمد.
به گفته این کارشناس ارشد روانشناسی عمومی عدم نظارت کافی بر رفتار های نوجوان وکودک و نحوه معاشرت وی با همسالان، نبود جمع گرم و صمیمی در خانه و بیمار یا معلول بودن یکی از والدین و عدم توانایی در پیگری امور فرزندان به هر دلیلی از جمله عوامل مهم دیگر در تمایل نوجوانان و کودکان به رفتارهای بزهکارانه است.
وی با بیان اینکه از دست دادن یکی از والدین و انحرافات اخلاقی پدر ومادر از مهمترین عوامل دیگر روی آوردن فرزندان و دانش آموزان به بزهکاری و انجام رفتارهای ناهنجار است، گفت: ناآگاهی خانواده از رفتارهای ناهنجار کودک ونوجوان خود، کمرنگ بودن نقش پدر در خانه و نبود الگوی مناسب هویت بخشی از دیگرزمینه های خانوادگی بروز ناهنجاری است.
به جای تنبیه مهارت اولیای مدرسه را افزایش دهیم
مسئول دفتر مشاوره اداره کل بهزیستی استان قم در خصوص عواملی که ممکن است در محیط مدرسه موجب گرایش به رفتارهای هنجارشکنانه شود، گفت: نوع شخصیت معلم ها و نحوه ارتباط آن ها با دانش آموزان بسیار مسئله مهمی است، چنانچه با دانش آموز با احترام برخورد شود وی نیز احساس باارزش بودن کرده و کمتر به سمت رفتارهای ناهنجار کشیده می شود.
فرمانیان تصریح کرد: عدم راهنمایی مناسب دانش آموز توسط اولیای مدرسه می‌تواند موجب شود تا نه تنها وی متوجه اشتباه خود نشود بلکه بیش از پیش به سمت کجروی گرایش پیدا کند، باید قبول کنیم که آموزگاران نقش بسیار مهمی در زندگی دانش آ موزان دارند، بی توجهی به اختلالات رفتاری دانش آموزان به جای پیگیری و تلاش برای کمک به آن ها خود زمینه نافرمانی را بیشتر مهیا می کند.
وی با بیان اینکه یادگیری از همسالان می تواند نقش تاثیرگذاری روی شخصیت دانش آموزان داشته باشد، گفت: برای نمونه چنانچه همسالان دانش آموز به دزدی گرایش داشته باشند یا از مواد مخدر یا سیگار استفاده کنند چنانچه توجه اولیای مدرسه و خانه به دانش آموز کم باشد ممکن است این مشکلات در سطح وسیع تری گسترش یابند
بسترهای اجتماعی گرایش به بزهکاری چیست؟
مسئول دفتر مشاوره اداره کل بهزیستی استان قم پیرامون عوامل اجتماعی موثر در گرایش نوجوانان و کودکان به سمت بزهکاری گفت: جامعه چنان نیرومند است که می تواند از یک انسان ضعیف شخصیتی بالا بسازد و یک انسان توانا را به ضعیف ترین سطح برساند.
وی با بیان اینکه فقر فرهنگی محل زندگی یکی از مهمترین این عوامل است، تاکید کرد: عدم وجود قوانین سخت و بازدارنده در برخورد با ناهنجاری ها می تواند عامل مهم دیگری باشد، همچنین عدم دسترسی کودکان و نوجوانان به امکانات فرهنگی ، رفاهی و آموزشی از مسائل دیگر است.
فرمانیان ادامه داد: وجود محله های آلوده، کاربرد نادرست تکنولوژی و رسانه های جدید، و کمرنگ شدن ارزش های اخلاقی و معنوی درکنار افراط در مدگرایی موجب می شود تا کودک یا نوجوان بدون توجه به شرایط واقعی زندگی خود به صورت نادرست در پی تطبیق با تغییرات باشد.
خانه‌ای با محیط دلنشین و صمیمی؛ بهترین مانع بروز بزهکاری
کارشناس مسئول مشاوره تربیتی اداره کل آموزش و پرورش قم نیز در زمینه نقش خانواده در پیشگیری از رفتارهای ناهنجار گفت: خانواده در وهله اول یک نقش الگویی و پیش آهنگی برای دانش آموز دارد، اعضای خانواده و پدر و مادر بهترین الگو برای ارائه رفتاربهنجار و یا عکس آن هستند.
امیری درگاهی در اینباره افزود: خانواده هایی که اعضای آن یک الگوی دینی و موفق را سرلوحه کار خود قرار داده اند و در کنار آن از تحصیلات، سلامت روحی و فرکی برخوردارند قطعا فرزندانشان نیز افراد موفق تری هستند.
وی با بیان اینکه در جامعه هم این موضوع وجود دارد،ادامه داد: مثلا در خانواده هایی که پدر ثبات شخصیتی و اعتماد به نفش کافی دارد طبیعی است که فرزندان نیز با بهداشت روانی پرورش پیدا می کنند و در مقابل محصول رفتارهای والدین پرخاشگر فرزندان پرخاشگر هستند.
کارشناس مسئول مشاوره تربیتی آموزش و پرورش قم پیرامون نقش دینی و اعتقادی اولیای دانش آموزان تاکید کرد: خانواده هایی که باورهای دینی و قوی دارند فرزندان بهتری پرورش می دهند، اگر دین در خانواده جریان داشته باشد خانواده دچار ثبات خواهد شد و این خود تا اندازه زیادی موجب پیشگیری از رفتارهای ناهنجار می شود.
امیری درگاهی با بیان اینکه به گفته روانشناسان هسته اصلی شکل گیری شخصیت افراد و حتی 60 درصد این موضوع در دوران کودکی و در خانواده شکل می گیرد، گفت: رفتارهایی مانند ایثار و گذشت، احترام به دیگران، حجاب و برنامه ریزی و سایر رفتارهای مناسب اجتماعی نمونه هایی است که می تواند در خانواده شکل بگیرد.
مسئول دفتر مشاوره اداره کل بهزیستی استان قم نیز در خصوص نحوه پیشگیری از بزهکاری در محیط خانه اظهار داشت: آموزش مهارت های فرزند پروری والدین، آموزش مهارت های انتخاب همسر و تشویق به مشاوره قبل از ازدواج، ایجاد محیطی آرام در خانه و جلوگیری از بروز هرگونه ناامنی و شرایط طوفانی درخانه، پرورش حس اعتماد به نفس و پرهیز از خشونت، برقراری ارتباطی سالم و کلامی و عاطفی با فرزندان از عوامل مهم پیشگیری از رفتارهای ناهنجار در فرزندان می‌شود.
وی در این باره افزود: همچنین تامین نیازهای مالی و معنوی کودک و نوجوان، وجود الگوهای صحیح که در ابتدای امر والدین هستند، تقویت معنویت و تشویق معنویت در خانه، هزینه کردن برای اوقات فراغت و شناسایی ویژگی های هردوره سنی کودکان و نوجوانان از دیگر عوامل مهم خانوادگی است.
مدرسه خانه دوم دانش آموزان است
مسئول دفتر مشاوره اداره کل بهزیستی استان قم در خصوص مهمترین عواملی که در محیط مدرسه می تواند مانع از گرایش به سمت رفتارهای ناهنجار شود، گفت: در محیط مدرسه نیز افزایش مهارت آموزگاران در برخورد با دانش آموزان، وجود الگوهای توانا و پرکردن اوقات فراغت دانش آموزان، پرهیز از تحقیر و تنبیه و سرزنش و شناسایی زودهنگام حالات ناهنجار در دانش آموزان از عوامل تاثیرگذار در کاهش تمایل به رفتارهای ناهنجار و بزهکارانه است.
کارشناس مسئول مشاوره تربیتی آموزش و پرورش قم پیرامون نقش محیط مدرسه در پیشگیری از رفتارهای بزهکارانه گفت: جامعه شناسان تاکید دارند که هرگونه رفتاری که قانون را نقض کند عنوان جرم را به دنبال خواهد داشت، و فردی که زیر 18سال باشد و دست به نقض قانون بزند به عنوان فرد بزهکار شناخته می شود.
امیری درگاهی افزود: میزان نقش مدرسه در پیگیری از بزهکاری بسته به امکانات آموزشی و تربیتی، جذابیت محیط آموزشی، برنامه های علمی و فرهنگی وتفریحی، توجه به مسائل روحی و عاطفی و شخصیت دانش آموز، توجه به محیط خانوادگی دانش آموز، ایجاد و افزایش انگیزه های تحصیلی، وجود رابطه مستمر بین اولیای دانش آموز با اولیای مدرسه، شناسایی افراد بزهکاری و بررسی دلیل بزه آن ها، رواج و گسترش اخلاق اسلامی بین اطفال و نوجوانان، استفاده از مشاوران و مددکاران اجتماعی و مربیان کارآزموده و مشارکت دانش آموز در مدرسه دارد.
محیط اجتماعی؛ سرعت گیر سوم حرکت به سمت بزهکاری
مسئول دفتر مشاوره اداره کل بهزیستی استان قم در خصوص مهمترین عوامل اجتماعی در پیشگیری از گرایش به بزهکاری گفت: گسترش امکانات ورزشی و تفریحی، پاک سازی محلات از مجرمین، آموزش و فرهنگ استفاده از فن آوری ای جدید، گسترش زمینه های دسترسی به تحصیل برای افراد در جامعه، برخورد محترمانه با انسان‌ها که در برخی نهادها و سازمان‌ها رعایت نمی‌شود از مهمترین این عوامل هستند.
کارشناس مسئول مشاوره تربیتی آموزش و پرورش قم نیز در خصوص نقش محیط اجتماعی در پیشگیری از بزهکاری گفت: معمولا محیط اجتماعی به آن محله یا منطقه ای که فرزندان بیشترین وقت خود را پس از خانه و مدرسه به عنوان سومین جایگاه در آن به سرمی برند گفته می شود.
امیری درگاهی با اشاره به اینکه در محیط اجتماعی خصوصیاتی وجود دارد که می‌تواند مهم باشد، گفت: یکی از مهمترین عوامل در محیط اجتماعی شرایط تحصیلی و فرهنگی ساکنین محلی است که فرزندان ما در آن زندگی می کنند، محله هایی که در آن سطح تحصیلی بالاتر باشد بزهکاری نیز کاهش می‌یابد.
وی ادامه داد: اشتغال افراد در یک منطقه جغرافیایی عامل مهمی است، در واقع همانگونه که بیکاری می‌تواند موجب انواع بزهکاری ها شود اشتغال نیز می‌تواند از وقوع این مسائل تا حد زیادی جلوگیری کند.
کارشناس مسئول مشاوره تربیتی اداره کل آموزش و پرورش قم در این زمینه اظهار داشت: در جامعه ای که حداکثر افراد مشغول به کاری باشند دیگر فرصت چندانی برای انجام رفتارهای نابهنجار وجود ندارد، درواقع اشتغال با قوانینی که به دنبال خود دارد به طور طبیعی می تواند موجب مراقبت شخص از رفتار خود شود.
وی با تاکید بر اینکه فقر تا اندازه زیادی دربروز رفتارهای نابه هنجار موثر است، گفت: توجه به باورهای مذهبی و ترویج مسائل اخلاقی در یک منطقه نیز می‌تواند در کاهش بزهکاری دانش آموزان موثر باشد.
