صراط: معمولا اولین واژهای که در عرصه سیاسی آلمان با آن مواجه میشویم واژه صدراعظم است در این گزارش ضمن پرداختن به سابقه مفهوم صدراعظم و اشاره به نام صدراعظمهای آلمان به معرفی 8 صدراعظم این کشور پس از جنگ جهانی دوم میپردازیم. پیش از این ارائه توضیحی درباره واژه رایش با توجه به اینکه قدمت طولانی در تاریخ آلمان دارد، ضروری به نظر میرسد:
رایش:
واژهایست آلمانی که احتمالا به یکی از امپراطوریهای اصلی آلمان اشاره دارد:
1-امپراطوری مقدس رم در آلمان که در زمان «اوتو اول» در سالهای 962 تا 1806 ادامه داشت و در زمان جنگهای ناپلئون سقوط کرد.
2- امپراطوری آلمان که از زمان اتحاد آلمان در سال 1871 تا سرنگونی آن پس از جنگ جهانی اول در پی انقلاب آلمان 1918 تا 1919 طول کشید.
3- دوران نازیها که به عنوان دوران «رایش سوم» شناخته میشد و از سال 1933 تا 1945 که جنگ جهانی دوم پایان یافت، ادامه داشت.
این واژه در آلمانی به مفهوم پادشاهی و سلطنت است و به نظر میرسد با واژه (Rich) انگلیسی هم ریشه باشد.
اما سمت صدراعظمی (Bundeskanzler) هم در آلمان سابقه طولانی دارد و به دوران امپراطوری رم مقدس باز میگردد. این سمت در چندین ایالت از بخش هایی از اروپا که به زبان آلمانی صحبت میکردند استفاده میشد و قدرت و نفوذ صدراعظمها در طول زمان تغییر میکرد. «اتو فن بیسمارک» که در سال 1867 به قدرت رسید به عنوان مثال یکی از قدرتمند ترین صدراعظمهای آلمان بود.
اما از سال 1949 بود که صدراعظم در آلمان عالیترین قدرت اجرایی شد.
پس از پیروزی آلمان در جنگ با فرانسه و اتحاد آلمان در سال 1871 به صدراعظم «رایش کانسلر» گفته میشد. پس از اینکه قانون اساسی کنونی آلمان در سال 1949 شکل گرفت، بار دیگر از واژه صدراعظم استفاده شد.
در آلمان شرقی سمتی با عنوان صدراعظم وجود نداشت و به کسی که سمتی معادل آن را برعهده داشت، رئیسجمهور یا رئیس شورای وزیران جمهوری دموکراتیک آلمان گفته میشد.
امپراطوری آلمان:
اتو فون بیسمارک - لئو فون کاپریوی - شلودویگ - شاهزاده هوهنلوهه - شیلینگسفورست -برنهارد فن بولو -تئوبالد فن بتمان-هولوگ -گئورگ میشائلیس -گئورگ فن هرتلینگ -شاهزاده ماکسیمیلیان فن بادن
جمهوری آلمان:
فیلیپ شایدمان -گوستاف باوئر -هرمان مولر -کنستانتین فرنباخ -یوزف ویرت -ویلهلم کونو -گوستاف اشترزمان -ویلهلم مارکس -هانس لوتر -ویلهلم مارکس -هرمان مولر -هاینریش برونینگ -فرانتس فن پاپن -کورت فن شلایشر
آلمان نازی:
آدولف هیتلر - یوزف گوبلز- لوتز گراف شورین فن کروسیک (سرپرستی صدارت عظمی)
صدراعظمهای آلمان پس از جنگ جهانی دوم:
1-کنرادآدناور Konrad Adenauer) 1963- 1949 )
کنراد هرمان یوزف آدناور سیاستمدار محافظهکار آلمانی، نخستین صدراعظم آلمان (آلمان غربی) پس از جنگ جهانی دوم بود. از آدناور به عنوان کسی یاد میشود که کشورش را از ویرانههای جنگ نجات داد و ضمن اینکه آلمان را به یکی از قدرتهای جهان تبدیل کرد. توانست دشمنان قدیمی این کشور یعنی فرانسه و آمریکا را به دوستان و همپیمانان آلمان تبدیل کند. در طول سالهایی که وی صدراعظم آلمان بود، رفاه، ثبات و دموکراسی بر این کشور حاکم شد. وی نخستین رئیس اتحادیه دموکرات مسیحی آلمان بود. کنراد آدناور همچنین کسی بود که آلمان را به عضویت سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) درآورد.
2-لودویگ ارهارد Ludwig Erhard) 1963-1966)
لودویک ویلهلم ارهارد در دوران آدناور وزیر اقتصاد و هم حزبی وی بود.وی نقش برجستهای در بازیابی اقتصاد آلمان پس از جنگ جهانی دوم داشت-که از آن با عنوان معجزه اقتصادی آلمان تعبیر میشود.
ارهارد در سال 1963 پس از کنارهگیری آدناور از قدرت و با 279 رای پارلمان در برابر 180 رای به عنوان صدراعظم آلمان انتخاب شد. وی معتقد بود برای اتحاد مجدد آلمان باید هزینه کرد. از این رو بر خلاف نظر آمریکا به «نیکیتا خروشچوف» رهبر وقت شوروی کمکهای مالی میکرد تا به آلمان شرقی آزادیهای سیاسی بیشتری بدهد. از این رو از اعطای وامی 25 میلیارد دلاری شوروی حمایت میکرد تا به این وسیله امکان اتحاد 2 آلمان را فراهم کند.
ارهارد در پی استعفای شماری از وزرا و فروپاشی کابینه در سال 1966 استعفا داد.
3- کورت جی.کیزینگر Kurt G. Kiesinger) 1966-1969)
کورت گئورگ کیزینگر آموزگار، حقوقدان، وکیل و رئیس ایالت بادن ورتمبرگ در آلمان بود و از سال 1967 تا 1971 ریاست حزب دموکرات مسیحی را در آلمان به عهده داشت.او اولین صدراعظم آلمان بود که با ائتلافی بزرگ به قدرت رسید. صدرات کیزینگر با توجه به سمتی که وی پیش از این در دولت نازی داشت، بحث برانگیر بود.
4- ویلی برانت Willy Brandt) 1969 – 1974)
وی معاصر «جان اف.کندی» رئیسجمهور اسبق آمریکا بود و دیدگاهی سوسیال دموکراتی داشت.
برانت نخستین صدراعظم آلمان از این حزب پس از سال 1930 بود. در1971 به دلیل پیشرفت روابط آلمان غربی با آلمان شرقی، لهستان و اتحاد شوروی جایزهٔ صلح نوبل را دریافت کرد.
وی در سال 1970 عنوان مرد سال مجلهٔ تایم را کسب کرد. اما در سال 1974 پس از یک رسوایی جاسوسی استعفا داد.
وی در اکتبر 1971 در جشنهای 2500 ساله شاهنشاهی ایران شرکت داشت.
5-هلموت اشمیت Helmut Schmidt) 1974 -1982)
هلموت هاینریش والدمار اشمیت سیاست مدار، اقتصاددان و نظریه پرداز آلمانی از حزب سوسیال دموکرات آلمان است و سابقهٔ وزارت دفاع، وزارت دارایی، وزارت اقتصاد و وزارت خارجه را نیز دارد. اشمیت در ابتدای دوران فعالیت سیاسی خود شهردار اعظم هامبورگ شد (شهر هامبورگ ایالت محسوب میشود). اشمیت در سال های اخیر چندین کتاب در رابطه با سیاست و اقتصاد نوشته و اکثر آنها به زبان های دیگر، بخصوص انگلیسی ترجمه شده اند.
وی طبق نظرسنجیهای مختلف محبوب ترین صدراعظم و محبوب ترین سیاستمدار آلمان پس از جنگ جهانی دوم در بین مردم آلمان است.
6-هلموت کهل Helmut Kohl) 1982- 1998)
دبیرکل اتحاد دموکرات مسیحی آلمان از 1973 تا 1998 است. 16 سال صدراعظمی وی، درازترین دوران صدراعظمی آلمان را پس از بیسمارک است و همچنین دوران پایان جنگ سرد و اتحاد دو آلمان نیز است. کهل یکی از مهمترین معماران اتحاد دو آلمان است و به همراه «فرانسوا میتران» رئیس جمهور فرانسه، از بنیانگذاران پیمان اتحادیهٔ اروپا (موسوم به پیمان ماستریخت) است که منجر به تأسیس اتحادیهٔ اروپا شد.
7-گرهاردشرودر Gerhard Schröder) 1998 - 2005
گرهارد فریتز کورت شرودر از اعضای حزب سوسیال دموکرات آلمان است دولتی ائتلافی با سبزها را به پیش میبرد. او پیش از وارد شدن به دنیای حرفهای سیاست وکیلی موفق بود و پیش از رسیدن به صدراعظمی رئیس ایالت نیدرزاکسن بود.
پس از انتخابات فدرال 2005 حزب او در انتخابات شکست خورد و پس از سه هفته مذاکره، او مقام صدراعظمی را به آنگلا مرکل از اتحادیه دموکرات مسیحی واگذار کرد.
8-آنگلا مرکل (Angela Merkel) از 2005 تا کنون
هشتمین صدراعظم آلمان دبیر کل اتحادیه دموکرات مسیحی آلمان و از 22 نوامبر 2005 صدراعظم کنونی و اولین بانویِ صدراعظم در تاریخ آلمان.
وی دولت ائتلافی با حزب همپیمانش اتحادیه سوسیال مسیحی بایرن (CSU) و حزب سوسیال دموکرات آلمان (SPD) را تا سال 2009 رهبری کرد. این ائتلاف پس از دو ماه مذاکره در پس انتخابات فدرال آلمان در 2005 تشکیل شد. پس از انتخابات فدرال در سال 2009 و خروج سوسیال دمکراتها از دولت، مرکل دولت ائتلافی جدید را با مشارکت حزب دموکرات آزاد تشکیل داد.
مرکل که در پی اولین انتخابات مشترک هر دو آلمان شرقی و غربی در دسامبر 1990 و از ایالت «مکلنبورگ-فورپومرن» که از ایالات آلمان شرقی سابق بود، به پارلمان راه یافته از سال 2000 تا کنون رئیس اتحادیه دموکرات مسیحیها بوده و رئیس دولت ائتلافی آلمان فدرال است.
مرکل اولین صدراعظم زن آلمان و اولین شهروند آلمان شرقی سابق است که بر آلمان دوباره متحد شده حکم میراند وی برای سه سال متوالی (2011، 2012، 2013) از سوی مجلهٔ فوربس به عنوان قدرتمندترین زن جهان انتخاب شد.