ماجرای جوایز مخملباف واصغر فرهادی

در این یک سال اخیر مسایلی اتفاق افتاد که باعث بوجود آمدن حاشیه‌هایی برای این موزه سینمایی شد؛ مثل  قطع شدن بودجه موزه توسط وزارت ارشاد و همچنین مشکلاتی که برای تملک ساختمان موزه سینما پیش آمده است که درباره این مسایل در بخش نخست گفتگو با محمد حسن پزشک درباره آن سخن گفته شد.

محمد حسن پزشک مدیر موزه سینما در قسمت دوم و پایانی این گفتگو به برخی از سینماگران که هنوز حاضر به اهدای جوایز خود به موزه نشده اند، اشاره کرد و گفت که در مورد بعضی از اهالی سینما همچون مجید مجیدی شخصا اقدام کرده است اما این سینماگران درخواست وی برای اهدای جوایزشان به موزه را نپذیرفته‌اند. وی همچنین از راه اندازی پژوهشکده موزه سینما در ساختمان قدیمی موزه در اواخر امسال خبر داد.

پزشک در این گفتگو تاکید کرد که موزه سینما یک تشکیلات مردم‌نهاد است و وزارت ارشاد مالکیتی در اداره این موزه ندارد.  

*آقای پزشک وزارت ارشاد در موزه سینما چه جایگاهی دارد؟

- مالکیت هیچ چیز در موزه سینما از آنِ وزارت ارشاد نیست و این سازمان تنها مالک عمارت باغ فردوس است. در سال 77 با توجه به تیمی که در آن زمان حضور داشتند از جمله سیف الله داد معاون سینمایی وقت، سید محمد بهشتی رئیس وقت سازمان میراث و من به عنوان مدیرعامل وقت بنیاد سینمایی فارابی اساسنامه موزه سینما را به این شکل نوشتیم که هیات امنای موزه عبارت از دو هنرمند پیشکسوت سینما که در حال حاضر عزت الله انتظامی و محمد حسین نیرومند هستند به همراه رئیس میراث فرهنگی، شهردار تهران، معاون امور سینمایی، مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی و نماینده تام الاختیار خانه سینما باشند. این هفت نفر هیات امنای موزه هستند.

در زمان معاونت محمدرضا جعفری جلوه تغییراتی در اساسنامه ایجاد شد که به تایید هیات امنا رسید از جمله اینکه معاون امور سینمایی رئیس هیات امنا باشد. هیات امنا برای هر سه سال پنج نفر را به عنوان هیات مدیره موزه انتخاب می کند که در حال حاضر افرادی که در هیات مدیره حضور دارند همان افرادی هستند که در دوره جعفری جلوه انتخاب شده اند. به اعتبار قانون تجارت که نمی توان مسئولیتی را رها کرد و از آن جایی که پس از معاونت جعفری جلوه هیات مدیره جدیدی انتخاب نشد، ما همچنان هیات مدیره موزه هستیم.  

*آیا وزارت ارشاد این اجازه را دارد که بخشی از یادگارهای موزه سینما را مصادره کند یا دستور دهد که این یادگارها به مخزن منتقل شود؟ موزه سینما تا چه اندازه می تواند در برابر دستورهای این چنینی مقاومت کند؟

- از نظر ساختار، موزه سینما یک تشکیلات مردم‌نهاد است. با توجه به داشتن هیات امنا به هیچ ارگان و نهادی متصل نیست و به همین دلیل وزارت ارشاد به لحاظ سازمانی این قدرت را ندارد که به موزه سینما دستور دهد اما موزه همواره سعی کرده در تمام موارد ایجاد شده با تدبیر عمل کند. ما نباید بخشی از تاریخ سینما را پاک کنیم و اگر هم حاشیه‌ای وجود دارد باید درباره آن در جای دیگر روشنگری کرد. من ضامن بهشت و دوزخ سینماگران نیستم. من تنها از خاطرات این سینماگران حفاظت می کنم. زمانیکه در مورد محسن مخملباف به ما دستور دادند که جوایز را به مخزن منتقل کنیم ما پذیرفتیم که او غرفه اختصاصی نداشته باشد و در واقع هم حرف ارشاد را پذیرفتیم و هم جوایز را حفظ کردیم و به اصالت خود خیانت نکردیم.

ما این جوایز را در غرفه های دیگر در میان یادگارهای دیگر به نمایش گذاشتیم. البته برعکس این موضوع هم اتفاق افتاد زمانیکه جعفر پناهی حبس شد همسر وی به موزه مراجعه کرد تا جوایز پناهی را با خود ببرد اما با صحبت های عزت الله انتظامی منصرف شد و بعدها جعفر پناهی که از زندان آزاد شد از انتظامی به خاطر تحویل ندادن جوایز به همسرش تشکر کرد. در مورد نیکی کریمی هم همین طور. در خیلی از موارد هم ترجیح دادم سکوت کنم چرا که از طرفی ممکن بود وزارت ارشاد این برداشت را داشته باشد که موزه سینما یاغی شده است و از سوی دیگر سینماگران به موزه بی اعتماد شوند. من نه یاغی بوده ام و نه خائن به موزه. سعی کردم در این سال ها با آبروداری موزه را حفظ کنم.

*سینماگران چگونه یادگارهای خود را نزد موزه سینما به امانت می گذارند و آیا شده کسی از اهدای آنها پشیمان شود؟

- یادگارهای سینماگران در اینجا در مکانی بسیار بهتر از طاقچه خانه شان قرار گرفته و حداقل بیش از صد نفر از این جوایز بازدید می کنند. به همین دلیل است که هنوز هیچ کس این هوس را نکرده که جوایزش را از موزه پس بگیرد. ما شرایطی را برای امانت گذاشتن هدایا ایجاد کردیم و تا به حال همه سینماگران متقاضی، رسید قطعی دریافت کرده اند و هدایای خود را به صورت کامل در اختیار موزه گذاشته اند. بسیاری از عزیزانی که در اینجا غرفه دارند مهمان های خارجی شان را هم می آورند. دو گروه مهمان از ترکیه و مصر از موزه بازدید کردند و هر دو گروه گریه کردند چون در کشورشان موزه سینما ندارند. موزه سینما به نوعی افتخار ملی است و نه دولت و نه سینماگران معنی ندارد که به این موزه ضربه بزنند. بزرگانی به خود زحمت دادند و چندین بار از این موزه بازدید کردند و اما برخی هم هیچ گاه حاضر به حضور در موزه نشدند.

*در مورد اصغر فرهادی چه اتفاقی رخ داد که هنوز غرفه اش در موزه سینما خالی است؟

- فیلم "گذشته" فرهادی در سالن سینمای موزه اکران می شد. تهیه کننده فیلم ترجیح داد یک شب در این سینما را به اکران خصوصی فیلم جدید فرهادی اختصاص دهد. جمع کثیری از هنرمندان را به موزه دعوت کردند. اصغر فرهادی بارها در مورد اهدای جوایزش به من گفته بود و در آن مراسم اکران که بعد از دو سال همدیگر را دیدیم دوباره تاکید کرد که پوستری که در آن شب آقای خاتمی و هنرمندان آن را امضا کردند به همراه جوایزش قرار است به زودی به موزه اهدا کند. من از آن جایی که قصد ندارم ایشان را اذیت کنم پس از این اکران، پیگیری برای اهدای جوایز نداشتم.

همواره نامه های بسیاری به دست موزه سینما می رسید و هیچ کدام رسانه ای نمی شدند نمی دانم چرا نامه جمع آوری جوایز مخملباف رسانه ای شد و من حس می کنم این نامه باعث تردید عزیزانی چون اصغر فرهادی شد. من تاکید می‌کنم جایی برای تردید نیست. عزت الله انتظامی همیشه می گوید که ما خیلی پیش تر از سینما جوایز ورزشی از سوی ورزشکاران برای ایران کسب کرده ایم اما حتی یک موزه برای نمایش دادن این جوایز وجود ندارد. برای سینما چنین فضایی فراهم شده که باید قدر آن را دانست. آقای فرهادی کجا می خواهد جوایز و دست نوشته های فیلمنامه‌هایش را بگذارد که حفظ شود و به نمایش در آید؟

*سینماگر یا فیلمسازی وجود دارد که شما تمایل داشته باشید جوایزش را به موزه اهدا کند و او تمایلی نشان نداده باشد؟

- در برخی از موارد من شخصا اقدام کرده ام و از سینماگران خواسته ام جوایز خود را به موزه اهدا کنند اما متاسفانه این اتفاق رخ نداده است.

*می توانید از این سینماگران اسم ببرید؟

- بله، آقای مجید مجیدی یادگارهای زیادی دارند که حاضر به اهدای آنها به موزه نشده اند و به نظر من جای آنها در موزه ما خالی است. آخرین دوست مشترکی که من به واسطه او برای مجیدی پیغام دادم رضاداد بود که در پروژه "محمد (ص)" با مجیدی همکاری داشت و یک روز که به موزه سینما آمده بود تا یادداشتی قدیمی از من در دوره ریاستم در بنیاد سینمایی فارابی را در اختیار موزه بگذارد به او گفتم تا از طرف من از مجیدی درخواست کند که جوایزش را به موزه بدهد اما این اتفاق رخ نداد در حالیکه مجید مجیدی در ابتدای تاسیس موزه از اعضای هیات امنا بوده است. هر چند بدون حضور این هنرمندان هم موزه سینما غنی است اما دوست داریم غنی تر شود.

*اندوخته های موزه سینما شامل نگهداری از نسخه های فیلم ها هم می شود؟

- خیر، موزه امکانات نگهداری فیلم را در شرایط فعلی ندارد. شاید زمانی که پژوهشکده راه‌اندازی شود قسمتی را برای نگهداری فیلم ها اختصاص دهیم اما در حال حاضر فیلم هایی را که به دستمان می رسد وارد هارد دیسک می کنیم.

*برای استفاده پژوهشگران و دانشجویان از منابع موزه چه تدبیری اندیشیده شده است؟

- پیش از این که پژوهشکده تعریف شده و آرشیو تعطیل شود اهالی سینما از ذخایر موزه استفاده می کردند اما امیدواریم تجهیزات به زودی فراهم شود تا بتوانیم در ساختمان خیابان لاله زار با افتتاح پژوهشکده در خدمت علاقمندان به سینما باشیم. مقدمات برای دیجیتالی شدن منابع موزه صورت گرفته و از 80 درصد این ذخایر عکس برداری شده است. کسی که طرحش آماده باشد و پول در اختیار داشته باشد خیلی زود به نتیجه می رسد اما امیدوراریم ما که آه در بساط نداریم بتوانیم تا قبل از پایان امسال پژوهشکده را افتتاح کنیم و به ثبت برسانیم.

*چرا تالار کودک موزه هنوز هم به صورت کامل راه اندازی نشده است؟ آیا قانون یا تعاملی وجود ندارد که صدا و سیما یا تهیه کننده ها را ملزم کند تا عروسک های فیلم های خود را در اختیار موزه قرار دهند تا مانند عروسک های شهر موش ها نابود نشوند؟

- دردآور است که اتاق کودک ما یک اتاق کوچک است چون آنچه تاکنون فراهم شده در حد همان اتاق کوچک بوده اما ما یک سالن را در ساختمان جدیدی که از شهرداری خواهش کردیم تا برایمان بسازد برای اتاق کودک اختصاص دادیم. تلاش کردیم عروسک هایی را که در اختیار کانون پرورش فکری، بنیاد سینمایی فارابی و صدا و سیما بودند، جمع آوری کنیم.

شنیدیم که بخشی از عروسک ها در اختیار شهرک سینمایی غزالی گذاشته شده که پیگیری کردیم و دستمان به جایی نرسید. ما از مرضیه برومند خواهش کردیم تا عروسک های شهر موش ها و دیگر عروسک هایی را که موفق به جمع آوری آن ها شده بودیم، تحت نظر ایشان مرمت شوند و بخشی از این عروسک ها مرمت شده اند. از گروهی دعوت کردیم تا همه عروسک های سینمای ایران و حتی خارج از کشور را بازسازی کنیم اما به دلیل نبود بودجه در مرحله طراحی مانده و هنوز موفق به انجام این کار نشده ایم.

*فکر می کنید بازدید از موزه سینما برای مخاطبان راضی‌کننده است؟

- اطلاع رسانی و دعوت از مخاطب بخشی از وظایف موزه است. خوشبختانه طی آخرین آماری که من از تعداد بازدیدکنندگان داشتم موزه سینما یکی از پربازدیدکننده ترین موزه های کشور است که این مقداری به ذات سینما بازمی گردد که جذابیت دارد و بخشی هم به تلاش های مسئولان خانم موزه برای ارتباط با مدارس و دانشگاه ها باز می گردد. با مطبوعات سینمایی ارتباط خوبی داریم و معمولا با کمترین هزینه و یا رایگان آگهی های ما را در نشریه شان منتشر می کنند. صدا و سیما هم به دلیل امکانی که جهت استفاده از لوکیشن های موزه برایشان فراهم می کنیم به ما امکان تبلیغات می دهد و این تبلیغات در جذب مخاطب موثر است.

ساختمان فلزی کتابخانه که مانع از دید موزه سینما از خیابان ولیعصر شده بود خوشبختانه با پیگیری های ما و همت شهرداری منطقه یک با وجود هزینه های بسیاری که برای شهرداری در بر داشت از این مکان برداشته و به جای دیگری منتقل شد. با دیده شدن عمارت باغ فردوس در شب، تعداد مخاطبان گذری ما در یکسال اخیر بسیار افزایش یافته است. با مساعدت شهرداری، ما حصار بسیار زیبایی به دور موزه کشیدیم. پیش از مدیریت من سه تالار و دو اتاق از عمارت در اختیار موزه قرار داشت اما در حال حاضر تمامی عمارت در اختیار موزه سینما است. ساختمان اداری و بخش مکمل که قرار است آرشیو ما را در خود جای دهد توسط شهرداری ساخته شده است. ساختمان خیابان لاله زار هم با حجیم شدن بخش پژوهش و با تامین بودجه به پژوهشکده موزه سینما تبدیل می شود اما متاسفانه در حال حاضر بودجه ای نداریم که برای ثبت قانونی اقدام کنیم.

*آقای پزشک می خواهم کمی هم در مورد سینمای حال حاضر و مدیران سینمایی صحبت کنیم. مدیران سینمایی به نوعی به موزه ارتباط پیدا می کنند، در نگاهی کلی کدام مدیران در ارتباط با موزه سینما اثربخش تر بوده اند و کدام یک زیان بارتر؟

- همان اوایل انتخابم به عنوان معاون سینمایی در یکی از شب ها آقای نیکبخت با من تماس گرفت و گفت که تهمینه میلانی دستگیر شده است. من شبانه راهی دادستانی شدم و صبح دفتر آیت الله هاشمی شاهرودی رییس قوه قضاییه وقت بودم. قصد ندارم ماجرایش را تعریف کنم. یک بار هم به خانه بهرام بیضایی رفتم و از او خواهش کردم که فیلم بسازد. نمی دانم در دوره مدیر دیگری این اتفاق رخ داده است یا خیر. مردم باید قضاوت کنند که چه مدیری اثربخش تر بوده و هر صحبتی از سوی من ممکن است به عنوان جبهه‌داری تلقی شود. هیچ مدیری نبوده است که اثری نداشته باشد پیش از دوره سیف الله داد که موزه وجود نداشت اما کاش به روزی برسیم که وقتی با کسی اختلاف می یابیم قصد جانش را نکنیم و هیچ مدیری قصد تخریب گذشته و تاریخ را نداشته باشد. باز هم تاکید می کنم که من بار شیشه دارم و از ترس چوبی که به آن بخورد نمی توانم چیزی بگویم. شاید روزی اگر عمری بود بعد از مدیریت موزه سینما حرف های بیشتری زدم.

*آقای پزشک به عنوان پرسش آخر چه نظری در مورد انتخاب علی جنتی به عنوان وزیر ارشاد دارید؟

- من به ایشان تبریک می گویم اما امیدوارم مدیرانی را انتخاب کند که مورد وثوق اهالی آن حوزه باشند. وزیر فردی سیاسی است و معاونان هستند که باید از اهالی آن عرصه باشند. منظورم این نیست که یک سینماگر برای معاونت سینمایی انتخاب شود بلکه مدیرانی انتخاب شوند که این حوزه را بشناسند و مدیریت آموخته باشند و البته مورد احترام اهالی آن حوزه باشند. به عنوان یک پیرمرد که سال هاست در حوزه مدیریت و سینما حضور دارم خواهش دارم معاونانی انتخاب شوند که با حوزه خود آشنایی داشته باشند.