کدام جسدها در ایران مومیایی می‌شوند؟

صراط: مومیایی کردن در بسیاری از فرهنگ‌ها انجام شده  و یکی از اولین فرایندهای جراحی و اعمال جراحیست که انسان آن را به انجام رسانده است، در دوران باستان شاید تنها فرهنگ دنیای قدیم که مومیایی را به بالاترین حد آن رساند مصر باستان بود که فرایند موميايي کردن را توسعه داد.

 مصریان باستان اعتقاد داشتند که حفظ بدن مومیایی شده، روح را بعد از مرگ قدرتمند ساخته و این روح قدرتمند شده می‌تواند به جسد بازگردد.
 

مومیایی کردن در عصر حاضر و روش‌های آن پیشتر در دوران جنگ‌های مدنی آمریکا به وجود آمد که باز هم مربوط به اشخاصی بود که بسیار دور از خانواده کشته می‌شدند و خانواده آنها دوست داشتند که آنها را در محل زندگیشان دفن کنند. 

پس از اين امر و شيوع عمل موميايي کردن اجساد، به دنبال قرارداد ۱۹۳۷ برلن و طبق قوانین حمل و نقل هوایی بین المللی پرواز، مومیایی کردن جسد در صورت انتقال از یک کشور به کشور دیگر اجباری اعلام شد.

 تصور کنید که فردی برای مسافرت کاری یا تفریحی از یک کشور به کشور دیگری رفته و در آنجا دچار حادثه شده و جانش را از دست داده است. حالا خانواده اش می‌خواهند جسد او را به کشور خودشان منتقل کنند اما از آنجا که این کار زمان می‌برد، ممکن است گذشت زمان باعث فاسد شدن جسد و مهمتر از همه بیماری زا شدن آن شود، در چنین شرایطی است که خانواده متوفی باید طبق قانون، جسد را مومیایی کنند تا اجازه بارگیری جنازه به آنها داده شود و اینجاست که پای پزشکی قانونی و بخشی در آن که مختص مومیایی کردن اجساد است به میان می‌آید.

درباره اینکه فرآیند مومیایی کردن به چه صورتی انجام می‌گیرد،  پریچهر خزعلی، مدیر کل امور تشریح و بررسی صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی کشور می‌گوید: از نظر علمی مومیایی (Mummification) به جسدی گفته می شود که در اثر تماس عمدی یا تصادفی با عواملی که باعث کند یا متوقف شدن روند فساد در جسد می شود مانند مواد شیمیایی، سرمای فوق العاده زیاد، هوای بسیار گرم و خشک همراه با کوران، بصورت کامل یا ناکامل حفظ شده است.

وی ادامه می‌دهد: در کل دو نوع اجساد مومیایی طبیعی است که طبق علم باستان شناسی، انسان هایی هستند که به واسطه شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی مثل قرار گرفتن در معادن نمک، بیابان ها با آب و هوای گرم و سوزان یا مکان های سرد و یخ زده، پس از مرگ اجسادشان به همان شکلی که در زمان حیات بوده بدون تجزیه محافظت شده و از خطر از بین رفتن محفوظ مانده اند، مانند مرد نمکی که جسدش در معدن نمک چهرآباد در استان زنجان پیدا شد.

خزعلی همچنین می‌گوید: اما یک نوع دیگر از مومیایی کردن هم وجود دارد که به عنوان مومیایی کردن مصنوعی شناخته می‌شود. این روش مومیایی، فرایندی است که با استفاده از روش های مختلف توسط متخصصان برای جلوگیری از روند فساد یک جسد همچون تغییر رنگ، خروج مایع از منافذ جسد، باد کردن و متعفن شدن جسد و … صورت می‌گیرد. در این روش در ابتدا معده و روده فرد متوفی که محتویات آن دارای آلودگی بالاست خارج شده و سپس برای انجام مومیایی آماده می‌شود.

مدیر کل امور تشریح سازمان پزشکی قانونی درباره روش های موجود نیز اینچنین می‌گوید: در سراسر دنیا روش‌های مختلفی با استفاده از انجماد، استفاده از انواع مواد شیمیایی، فیکساتور و … برای مومیایی کردن وجود دارد. در کشور ما نیز از مواد شیمیایی خاصی استفاده می شود که با دستگاه مخصوصی از طریق عروق به داخل تمامی بافت ها هدایت شده و به این ترتیب این نوع مومیایی باعث می شود که در مدتی که برای نقل و انتقال جسد تا کشور متبوع لازم است روند پیشرفت فساد کند شده و بدون اینکه در ظاهر جسد تغییری ایجاد شود، جسد از فرایند تجزیه شدن و فساد تا زمان دفن حفظ می‌شود.

خزعلی درباره مومیایی کردن جسد در زمان حال می‌گوید: وقتی فردی خارجی در یک کشور به هر دلیلی فوت کند و خانواده او بخواهند  متوفی را به کشورشان بازگردانند، علاوه بر تعیین علت فوت متوفی باید طبق قرارداد فوق، جسد مومیایی شود. به این ترتیب بعد از انجام کارهای اداری و فرایند مومیایی شدن توسط متخصصین امر، گواهی تایید مومیایی شدن فرد به سفارت مربوطه تحویل می شود تا به وسیله آن تمامی کارهای هواپیمایی و گمرکی انتقال متوفی انجام شود.

این جسد مومیایی شده سپس با حضور بستگان فرد یا نماینده قانونی آنها یا یک نماینده از سفارت کشور فرد متوفی و نماینده گمرک در سازمان پزشکی قانونی در جعبه های چوبی و آهنی بسته بندی شده و جهت حمل به کشور متبوع آماده می شود.
 
وی همچنان اضافه می‌کند: البته برای اجسادی که از راه های زمینی نیز منتقل می‌شوند مثل افرادیکه تبعه کشورهای همسایه هستند در صورت درخواست بستگان، مومیایی انجام می شود.

خزعلی ادامه می دهد: از قدمت این مسئله در ایران بطور دقیق اطلاعی ندارم اما از زمانی که سازمان پزشکی قانونی ایجاد شده این امر نیز انجام می‌گرفته است. البته در ایران این کار تنها در شهر تهران صورت می‌گیرد چرا که انتقال بیشتر اجساد از طریق فرودگاه بین المللی صورت می‌گیرد.

بر اساس اين گزارش در سال جاري نيز؛ به پیشنهاد سازمان پزشکی قانونی کشور و موافقت آیت الله آملی لاریجانی، رییس قوه قضاییه، تعرفه‌های خدمات پزشکی قانونی در سال ۱۳۹۲ ابلاغ شد.  

 براساس جدول منتشر شده در حوزه تشریح برای کاور جسد مبلغ ۱۵۰ هزار ریال،معاینه جسد و صدور جواز دفن ۳۰۰ هزار ریال، حمل جسد از صحنه فوت به پزشکی قانونی ۳۰۰ هزار ریال دریافت می شود. همچنین برای عدم تحویل گرفتن جسد علی رغم آماده بودن روزانه ۳۰ هزار ریال اخذ می شود. مومیایی کردن جسد 10 میلیون ریال اخذ و نگهداری جسد در سردخانه نیز رایگان است.

کاور جسد	150/000
معاينه جسد و صدور جواز دفن	300/000
نگهداري جسد در سردخانه براي هر شبانه روز	رايگان	در صورت درخواست شخصي يا عدم تحويل گرفتن جسد عليرغم آماده بودن جهت تحويل300/000 ريال
حمل جسد از صحنه فوت به پزشکي قانوني (در صورت حمل توسط پزشكي قانوني)	300/000
موميايي کردن جسد	10/000/000
صدور گواهي پزشكي قانوني جهت انتقال جسد به خارج از كشور بدون انجام موميايي	600/000
صدور گواهي فوت اجساد معاينه شده در پزشکي قانوني	رايگان
اعلام نظر کارشناسي درخصوص علت فوت اجسادي که جواز دفن آنها در پزشکي قانوني صادر نگرديده است	250/000	درصورت نياز به ارجاع به كميسيون مابه‌التفاوت تعرفه كميسيون دريافت گردد
گرافي از جسد	رايگان

البته در صورت تشخيص سازمان پزشکي قانوني کشور درخصوص افرادي که معسر از پرداخت هزينه‌هاي خدمات پزشکي قانوني باشند رييس سازمان و مقامات مجاز از طرف وی مي‌توانند آنان را از پرداخت تمام يا قسمتي از هزينه‌هاي مربوطه معاف کنند.