صراط: تنها دو ساعت فاصله اذان مغرب تا اذان صبح. این حکایت زندگی مردمی است که در مناطق نزدیک به قطب شمال و قطب جنوب روزگار می گذرانند. مردمی که البته شاید کمتر مسلمانی را بتوان بین شان پیدا کرد. اما پرسش درباره احکام شرعی روزه و نماز در این مناطق، نکته ای است که دانستن ان همیشه برای بعضی ها جالب بوده است.
شاید گذراندن حدود 16 ساعت روزه داری آن هم در ماه تابستان، تجربه ای بسیار سخت و منحصر به فرد برای عده ای به حساب بیاید. اما ماجرا وقتی جالب و عجیب می شود که بدانیم مردم بعضی از کشورها حدود 21 ساعت از شبانه روز را در روشنایی کامل می گذرانند و با این حساب روزه شان بیش از 20 ساعت طول می کشد.
اما حکم شرعی نماز و روزه مسلمانانی که به هردلیل گذرشان به این مناطق افتاده است چیست؟
چند استفتا مرتبط با این قضیه و پاسخ بعضی از مراجع را این جا بخوانید:
تعدادى از پرسنل شركت فولاد آلياژ ايران، براى آموزش فنى، مدّتى به كشورهاى اروپايى مى روند، در مناطق شمالى اروپا، واقع در بالاى مدار قطبى، از 26 ماه مه (5 خرداد) تا 18 ژوئيه (27 تير) خورشيد در آسمان غروب نمى كند، در 21 ژوئن در «ماپاراند» واقع در خليج «بوتينا»، طول روز 23 ساعت و در «آكين»، در منتها اليه جنوب، 17 ساعت مى باشد. تكليف نماز و روزه اين برادران در اين ايّام چيست؟
آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی : در مناطقى كه خورشيد غروب نمى كند، يا طول روز بسيار زياد و خارج از متعارف مناطق مختلف دنياست، بايد بر طبق مناطق معتدله در آن فصل از سال عمل كنند؛ يعنى اگر در مناطق معتدله (روى همان خطّ نصف النهار) روزها در آن موقع 14 ساعت است و شبها 10 ساعت، به همان صورت نماز و روزه خود را تنظيم كنند؛ شرح بيشتر درباره اين موضوع را در كتاب «معراج، شقّ القمر، عبادت در قطبين» نوشته ايم. (استفتائات جديد، ج2، ص: 73)
حکم نماز و روزه در قطب شمال و جنوب که 6ماه روز و 6ماه شب است، چیست؟
آیت الله مکارم شیرازی : شماره رکعت های نماز در قطب شمال و قطب جنوب فرق نمی کند فقط از نظر وقت باید اوقات نماز را با مناطق معتدله مقایسه و تعیین نمایند یعنی اگر در مناطق معتدله مثلا روزها در آن موقع 14 ساعت و شبها 10 ساعت است همان صورت نماز و روزه خود را تنظیم کنند (استفتاءات جدید ، ج 2، س 139)
اگر براى نماز و روزه بلاد و شهرهاى متعارفه که شب و روز آنها تقریبا مساوى است (مثل مکه و مدینه) قرار دهند یعنى نماز ظهر و عصر را بخوانند. شش ساعت بعد نماز مغرب و عشاء را بخوانند و یازده ساعت بعد نماز صبح را بخوانند و روزه را هم به همین ملاک بگیرند.
آیت الله خامنه ای : به نظر مقام معظم رهبری: مکلف باید در مورد اوقات نمازهای یومیه و روزه همان افق محل سکونت خود را رعایت کند ولی اگر روزه گرفتن بر اثر طولانی بودن روز غیر مقدور یا حرجی باشد، ادای آن ساقط و قضای آن (بعدا) واجب است (ترجمه اجوبه الاستفتاآت، س 357)
آیت الله سیستانی : احتیاط واجب این است که ملاحظه کند نزدیکترین جاهایی که شب و روز آن 24 ساعت است. نمازهای پنجگانه را بر حسب اوقات آن به نیت قربه مطلقه بخواند. اما در مورد روزه اگر می تواند باید در ماه رمضان به جایی برود که بتواند روزه بگیرد و اگر در ماه رمضان نمی تواند بعد از ماه مبارک رمضان در جای دیگر قضای آن را انجام دهد و اگر هیچ کدام برای او ممکن نیست نه در ماه رمضان و نه در غیر ماه رمضان به جای روزه بر او فدیه (کفاره عذر) (منهاج الصالحین، آیت الله سیستانی، ج 1، ص 469 ، م 88)
آیت الله سبحانی :چنانچه مکلفى در مکانى زندگى کند که 6 ماه از سال، روز و 6 ماه دیگر آن شب باشد، و یا سه ماه از سال روز و 9 ماه دیگر آن شب باشد و... بعید نیست که ملاک در نماز و روزه این فرد، سرزمینهاى متعارف و واقع شده میان دوقطب باشد و این فرد مخیر باشد که براى نماز و روزه هایش یکى از سرزمینهاى میانى را مبنا قرار دهد.اما احتمال سقوط نماز و روزه نسبت به این فرد بعید است، همچنان که احتمال سقوط روزه و وجوب نماز تنها یک روز و یک شب، بعید به نظر مى رسد.
ههههههههه