صراط: آنها لباس‌های مندرس می‌پوشند، عموما سر و صورت‌شان سیاه و کثیف است و با
التماس از رهگذران می‌خواهند برای درمان کودک بیمارشان یا پرداخت کرایه
خانه به آنها رحم کنند و اسکناسی کف دست‌شان بگذارند. اگرچه این روزها نسل
جدیدی از متکدیان که با لباس‌های نو و شیک گدایی می‌کنند در خیابان‌ها،
اتوبوس‌ها، کنار بیمارستان‌ها و هر جای پر‌رفت و آمد دیگری دیده می‌شود اما
هنوز بازار متکدیان سنتی در کشور و به‌ویژه کلانشهرها داغ است تا احساسات
مردم را تحت‌تاثیر قرار دهند و از این راه درآمد کسب کنند. اقدامی که
زمینه‌ساز آسیب‌های دیگری است که زیر پوست شهرها ریشه می‌دوانند. از مجردها
گرفته تا مطلقه‌ها، از اتباع پاکستان و افغانستان تا… نیز درمیان متکدیان
دیده می‌شود. آمارهای رسمی نشان می‌دهد بین 55 تا 65 درصد متکدیان معتاد
هستند و به گفته حسین زارع‌صفت، مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های
اجتماعی شهرداری تهران متکدیانی هم هستند که پس از جلب توسط نیروهای
شهرداری تهران ارقام میلیونی تا 9 میلیون تومان به همراه خود داشته‌اند.
به گفته حسین زارع‌صفت مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران «بین اعمال مجرمانه‌ای چون تکدی‌گری و رفتارهای فردی مثل سرقت، فحشا و مصرف موادمخدر حتما رابطه تعریف شده و نزدیکی وجود دارد.» جامعه‌شناسان می‌گویند این روزها همه به مدد رسانه‌ها از مافیای تکدی‌گری در شهرها شنیده‌اند اما بازهم وقت دیدن چهره زنان و مردانی که یا معلولیت را بهانه می‌کنند یا دوا و درمان افراد خانواده خود را، دست و دل‌شان می‌لرزد و به متکدیان کمک می‌کنند. آنها معتقدند همین امر سبب می‌شود تا احتمال برچیده شدن بساط متکدیان از شهر کم و کمتر شود. این در حالی است که برای بسیاری از آنهایی که سر چهارراه‌های این شهر شلوغ می‌ایستند تکدی‌گری پوششی است برای رد گم کردن تا آنها بتوانند خرده‌فروشی موادمخدر و حتی تن فروشی خود و اعضای تیم‌شان را پنهان کنند. این در‌حالی است که در سال‌های گذشته شهرداری تهران اقداماتی در راستای ساماندهی این آسیب اجتماعی انجام داد تا چهره خیابان‌های این شهر برای همیشه از متکدیان پاک شود. اقداماتی که با وجود همه تلاش‌ها هرگز به‌طور کامل به بار ننشست چرا که به گفته دکتر سعید معدنی، جامعه‌شناس و مدیر گروه علوم اجتماعی دانشگاه تهران مرکز، «متکدیان خودشان نمی‌خواهند که در این شرایط تغییری ایجاد شود.»
**متکدیان سابقه فامیلی دارند
نگاهی به گفته‌های مراجع رسمی نشان می‌دهد بسته به اینکه شهر مورد فعالیت بزرگ باشد یا کوچک، متکدیان درآمد متفاوتی از گدایی کردن دارند. چندی پیش رضا جهانگیری‌فر، معاون سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران اعلام کرد که برخی متکدیان در تهران ماهانه درآمد 60 میلیونی دارند.
او گفت: «در تهران متکدیانی داریم که روزانه حدود 2 تا 3 میلیون تومان درآمد دارند. یکبار از یکی از متکدیان پس از جمع‌آوری حدود 530 هزار تومان پول گرفتیم که خودش اعتراف کرد که این مبلغ تنها برای 3 ساعت کار بوده است. این بدان معناست که تهرانی‌ها به متکدیان خیلی پول می‌دهند.»
دکتر معدنی نیز یکی از عواملی که گدایان به زندگی آبرومند تن نمی‌دهند را همین عامل درآمد بالا می‌داند: «به دوعلت متکدیان نمی‌خواهند تن به برنامه‌ریزی‌هایی که برایشان انجام شده بدهند. نخست آنکه درآمد بسیار بالایی دارند که به هیچ طریق دیگری امکان کسب آن را ندارند. آنها نه ابزار و وسایلی برای کار خود خریداری کرده‌اند و نه اجاره محل می‌دهند و نه اینکه از تکنیک و هنری برخوردارند.»
او ادامه می‌دهد: «گدایی کردن در جامعه از دو بعد قابل بررسی است. بعد روانی و بعد اجتماعی. باید گفت که این افراد در قدم اول خودشان باورشان شده که گدا هستند و تنها از این راه می‌توانند درآمد داشته باشند. بسیاری از افراد از خانواده‌هایی هستند که اعضای دیگر خانواده‌های آنان نیز در گذشته به‌طور ضعیف‌تر یا قوی‌تر یا گدایی کرده‌اند یا در کارهای مشابه آن فعال بوده‌اند.»
این جامعه‌شناس می‌گوید: «این روزها افرادی که به خاطر فقر و بیکاری دست به تکدی‌گری در ملأ‌عام می‌زنند بسیار کم هستند در مقابل افرادی که معتاد هستند بسیار در میان متکدیان دیده می‌شوند چون نیاز دارند از راهی هزینه موادمصرفی خود را تامین کنند. همین‌طور افرادی که یا سابقه چنین مواردی را در خانواده دارند یا به شکلی شخصیت آنها در جامعه شکسته شده است.»
دکتر معدنی می‌گوید: «البته از منظری می‌توان جامعه را نیز مقصر دانست چون تکدی‌گری در جوامعی رونق می‌گیرد که متکدیان می‌دانند مردم به آنها کمک می‌کنند و برخی نهادها که مسئول هستند از این امر غفلت کرده‌اند که مثلا مردم را آموزش دهند تا به همه متکدیان کمک نکنند یا این امر را سازماندهی کنند و از مبادی خاصی این اقدام را انجام دهند. البته فرهنگسازی در این زمینه مهم‌تر از همه اقدامات دیگر است.»
**یک چهارم متکدیان زن هستند
حسین زارع‌صفت، مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران با اشاره به شیوه‌های مختلف متکدیان برای تحریک عواطف شهروندان می‌گوید: «گاهی لباس‌های مندرس برای تحریک احساسات در هر محدوده و محیطی بسته به شرایط می‌پوشند و گاهی در مناطقی شیک‌پوشی را دنبال می‌کنند و گاهی تظاهر می‌کنند اموال‌شان به سرقت رفته است و در راه مانده‌اند.»
به گفته او «حدود 25 درصد متکدیان را زنان و مابقی را مردان تشکیل می‌دهند که البته در پاره‌ای از اوقات سال نسبت در این آمار بر حسب شرایط تغییر می‌کند؛ اما تعداد متکدیان زن نسبت به سنوات گذشته رو به افزایش است.» او می‌افزاید: «اکثر افرادی که به عنوان متکدی در مراکز شهرداری جمع‌آوری شده‌اند قالبا گروه‌های سنی 50 تا 70 سال هستند و میزان تحصیلات‌شان عموما بی‌سواد یا در حد دوره ابتدایی است. البته در میان متکدیان افراد بالای دیپلم هم مشاهده می‌کنیم که آمار این افراد بسیار کم است.»
**90 درصد گداها نیازمند نیستند
رضا جهانگیری فر معاون اجتماعی سازمان رفاه شهرداری تهران نیز اعلام کرده است که «90 درصد گداهای تهران و شهرستان‌ها نیازمند نیستند.»
او می‌گوید: «طرح جمع‌آوری متکدیان طرحی است که از سال‌های گذشته توسط شهرداری تهران اجرا می‌شود، گفت: بر اساس مصوبه شورای عالی استان‌ها، شهرداری مکلف است متکدیان را از سطح شهر جمع‌آوری کرده و بعد از رسیدگی و ساماندهی اولیه آنها را به مراجع قضایی ارجاع دهد تا مراجع قضایی درباره این افراد رسیدگی کنند.» او با اشاره به فعالیت کمیته چهارجانبه شهرداری، استانداری، پلیس و بهزیستی و امداد ادامه می‌دهد: «کمیته امداد تعامل مناسبی دارد ولی از پلیس توقع داریم باندها را شناسایی کرده و ریشه کن کنند. با بهزیستی هم تعاملات خوبی داشتیم اما رئیس عوض شد و همین تغییرات کار را مشکل می‌کند. استانداری تهران هم کاری در این خصوص انجام نداده است و همکاری ندارد.»
به گفته حسین زارع‌صفت مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران «بین اعمال مجرمانه‌ای چون تکدی‌گری و رفتارهای فردی مثل سرقت، فحشا و مصرف موادمخدر حتما رابطه تعریف شده و نزدیکی وجود دارد.» جامعه‌شناسان می‌گویند این روزها همه به مدد رسانه‌ها از مافیای تکدی‌گری در شهرها شنیده‌اند اما بازهم وقت دیدن چهره زنان و مردانی که یا معلولیت را بهانه می‌کنند یا دوا و درمان افراد خانواده خود را، دست و دل‌شان می‌لرزد و به متکدیان کمک می‌کنند. آنها معتقدند همین امر سبب می‌شود تا احتمال برچیده شدن بساط متکدیان از شهر کم و کمتر شود. این در حالی است که برای بسیاری از آنهایی که سر چهارراه‌های این شهر شلوغ می‌ایستند تکدی‌گری پوششی است برای رد گم کردن تا آنها بتوانند خرده‌فروشی موادمخدر و حتی تن فروشی خود و اعضای تیم‌شان را پنهان کنند. این در‌حالی است که در سال‌های گذشته شهرداری تهران اقداماتی در راستای ساماندهی این آسیب اجتماعی انجام داد تا چهره خیابان‌های این شهر برای همیشه از متکدیان پاک شود. اقداماتی که با وجود همه تلاش‌ها هرگز به‌طور کامل به بار ننشست چرا که به گفته دکتر سعید معدنی، جامعه‌شناس و مدیر گروه علوم اجتماعی دانشگاه تهران مرکز، «متکدیان خودشان نمی‌خواهند که در این شرایط تغییری ایجاد شود.»
**متکدیان سابقه فامیلی دارند
نگاهی به گفته‌های مراجع رسمی نشان می‌دهد بسته به اینکه شهر مورد فعالیت بزرگ باشد یا کوچک، متکدیان درآمد متفاوتی از گدایی کردن دارند. چندی پیش رضا جهانگیری‌فر، معاون سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران اعلام کرد که برخی متکدیان در تهران ماهانه درآمد 60 میلیونی دارند.
او گفت: «در تهران متکدیانی داریم که روزانه حدود 2 تا 3 میلیون تومان درآمد دارند. یکبار از یکی از متکدیان پس از جمع‌آوری حدود 530 هزار تومان پول گرفتیم که خودش اعتراف کرد که این مبلغ تنها برای 3 ساعت کار بوده است. این بدان معناست که تهرانی‌ها به متکدیان خیلی پول می‌دهند.»
دکتر معدنی نیز یکی از عواملی که گدایان به زندگی آبرومند تن نمی‌دهند را همین عامل درآمد بالا می‌داند: «به دوعلت متکدیان نمی‌خواهند تن به برنامه‌ریزی‌هایی که برایشان انجام شده بدهند. نخست آنکه درآمد بسیار بالایی دارند که به هیچ طریق دیگری امکان کسب آن را ندارند. آنها نه ابزار و وسایلی برای کار خود خریداری کرده‌اند و نه اجاره محل می‌دهند و نه اینکه از تکنیک و هنری برخوردارند.»
او ادامه می‌دهد: «گدایی کردن در جامعه از دو بعد قابل بررسی است. بعد روانی و بعد اجتماعی. باید گفت که این افراد در قدم اول خودشان باورشان شده که گدا هستند و تنها از این راه می‌توانند درآمد داشته باشند. بسیاری از افراد از خانواده‌هایی هستند که اعضای دیگر خانواده‌های آنان نیز در گذشته به‌طور ضعیف‌تر یا قوی‌تر یا گدایی کرده‌اند یا در کارهای مشابه آن فعال بوده‌اند.»
این جامعه‌شناس می‌گوید: «این روزها افرادی که به خاطر فقر و بیکاری دست به تکدی‌گری در ملأ‌عام می‌زنند بسیار کم هستند در مقابل افرادی که معتاد هستند بسیار در میان متکدیان دیده می‌شوند چون نیاز دارند از راهی هزینه موادمصرفی خود را تامین کنند. همین‌طور افرادی که یا سابقه چنین مواردی را در خانواده دارند یا به شکلی شخصیت آنها در جامعه شکسته شده است.»
دکتر معدنی می‌گوید: «البته از منظری می‌توان جامعه را نیز مقصر دانست چون تکدی‌گری در جوامعی رونق می‌گیرد که متکدیان می‌دانند مردم به آنها کمک می‌کنند و برخی نهادها که مسئول هستند از این امر غفلت کرده‌اند که مثلا مردم را آموزش دهند تا به همه متکدیان کمک نکنند یا این امر را سازماندهی کنند و از مبادی خاصی این اقدام را انجام دهند. البته فرهنگسازی در این زمینه مهم‌تر از همه اقدامات دیگر است.»
**یک چهارم متکدیان زن هستند
حسین زارع‌صفت، مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران با اشاره به شیوه‌های مختلف متکدیان برای تحریک عواطف شهروندان می‌گوید: «گاهی لباس‌های مندرس برای تحریک احساسات در هر محدوده و محیطی بسته به شرایط می‌پوشند و گاهی در مناطقی شیک‌پوشی را دنبال می‌کنند و گاهی تظاهر می‌کنند اموال‌شان به سرقت رفته است و در راه مانده‌اند.»
به گفته او «حدود 25 درصد متکدیان را زنان و مابقی را مردان تشکیل می‌دهند که البته در پاره‌ای از اوقات سال نسبت در این آمار بر حسب شرایط تغییر می‌کند؛ اما تعداد متکدیان زن نسبت به سنوات گذشته رو به افزایش است.» او می‌افزاید: «اکثر افرادی که به عنوان متکدی در مراکز شهرداری جمع‌آوری شده‌اند قالبا گروه‌های سنی 50 تا 70 سال هستند و میزان تحصیلات‌شان عموما بی‌سواد یا در حد دوره ابتدایی است. البته در میان متکدیان افراد بالای دیپلم هم مشاهده می‌کنیم که آمار این افراد بسیار کم است.»
**90 درصد گداها نیازمند نیستند
رضا جهانگیری فر معاون اجتماعی سازمان رفاه شهرداری تهران نیز اعلام کرده است که «90 درصد گداهای تهران و شهرستان‌ها نیازمند نیستند.»
او می‌گوید: «طرح جمع‌آوری متکدیان طرحی است که از سال‌های گذشته توسط شهرداری تهران اجرا می‌شود، گفت: بر اساس مصوبه شورای عالی استان‌ها، شهرداری مکلف است متکدیان را از سطح شهر جمع‌آوری کرده و بعد از رسیدگی و ساماندهی اولیه آنها را به مراجع قضایی ارجاع دهد تا مراجع قضایی درباره این افراد رسیدگی کنند.» او با اشاره به فعالیت کمیته چهارجانبه شهرداری، استانداری، پلیس و بهزیستی و امداد ادامه می‌دهد: «کمیته امداد تعامل مناسبی دارد ولی از پلیس توقع داریم باندها را شناسایی کرده و ریشه کن کنند. با بهزیستی هم تعاملات خوبی داشتیم اما رئیس عوض شد و همین تغییرات کار را مشکل می‌کند. استانداری تهران هم کاری در این خصوص انجام نداده است و همکاری ندارد.»
