این سیاست سالیان متمادی است که در ایران نیز دنبال می شود و هر ساله تعدادی نیروی جویای کار به آنسوی مرزها برای شروع و یا جستجوی کار می روند. بخشی از این برنامه در ایران از طریق دفاتر مشاور شغلی بین المللی انجام می شود که وظیفه انجام تخصصی این کار را دارند.
مهاجرت به آن سوی مرزها
شاید بتوان اعزام های دهه 60 هزاران نیروی کار ایران به کشور ژاپن برای کار را بزرگترین دستاورد استفاده از فرصت های شغلی خارجی دانست که تاکنون در ایران اتفاق افتاده است. در آن سال ها هزاران جوان جویای کار ایرانی با طی مراحل پذیرش به کشور ژاپن برای کار اعزام شدند.
متاسفانه پس از آن در دو دهه 70 و 80 با وجود افزایش تعداد کارجویان و ورود متولدین دهه 50 و 60 به بازار کار، امکان استفاده از فرصت های شغلی خارجی فراهم نشد و به صورت کلی تعداد اعزام های صورت گرفته به نسبت تعداد کارجویان و یا متقاضیان کار در خارج کشور آنقدر ناچیز و محدود بود که خیلی در محاسبات و آمارها لحاظ نشد.
شاید بتوان از دلایل افت چشمگیر موفقیت کارجویان ایرانی در کسب فرصت های شغلی خارج از کشور را از چند منظر بررسی کرد که یکی از مهم ترین موارد آن ناآشنایی و ناتوانی در سخن گفتن به زبان خارجی به ویژه انگلیسی است. همچنین کارجویان ایرانی یا اغلب دارای مهارت انجام کار نیستند و یا اگر مهارتی نیز کسب کرده اند، با خواسته ها و نیازهای آنسوی مرزها مطابفت ندارد.
همچنین بخشی دیگری از کار که باعث افت اعزام نیروی کار ایرانی به خارج کشور شده است را باید در تحولات بیرونی و سیاه نمایی های برخی کشورهای زورگو جستجو کرد. از سویی ارزان بودن نیروی کار بسیاری از کشورهای نیروفرست مانند افغانستان، فیلیپین و پاکستان در برابر نیروی کار ایرانی و عدم انعطاف پذیری لازم کارجویان ایرانی به لحاظ پذیرش هر شغلی در خارج از کشور نیز در این بخش قابل توجه و اهمیت است.
چرا کارجویان ایرانی پذیرفته نمی شوند؟
در قالب برنامه چهارم توسعه پیش بینی شده بود که 100 هزار نیروی کار ایرانی به خارج از کشور اعزام شود اما در پایان برنامه این هدف محقق نشد و باعث شد تا قانونگذار در قالب برنامه پنجم توسعه دیگر تعدادی را در نظر نگیرد و صرفا به فراهم شدن امکان استفاده از فرصت های کار خارجی اکتفا کند. البته پس از آن وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد برای اعزام 20 هزار نیروی کار ایرانی به خارج کشور برنامه ریزی شده است.
به تازگی در قالب بسته جدید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی توانمندسازی کاریابی ها از طریق آموزش های مورد نیاز و تخصیص اعتبار به آنها مطرح شده است. برنامه روشن این وزارتخانه درباره استفاده از ظرفیت کاریابی ها به ویژه در بخش خارجی این است که تا پایان برنامه پنجم توسعه 50 هزار نفر به خارج از کشور اعزام شوند.
طبق برنامه ارائه شده، قرار است در سال جاری از طریق جستجوی حدود 10 هزار فرصت شغلی خارجی 9 هزار و 900 نیروی کار ایرانی به خارج کشور اعزام شوند، همچنین در سال آینده نیز 10 هزار و 900 نفر و در سال 94 نیز اعزام 12 هزار نفر برنامه ریزی شده است.
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده است در سال 90 تعداد 8 هزار و 200 نفر و در سال 91 نیز 9 هزار نفر به خارج کشور اعزام شده اند و در مجموع از سال 90 تا پایان 94 باید مجموعا 50 هزار نفر به خارج از کشور برای کار اعزام شوند. تاکنون طبق اعلام این وزارتخانه، 17 هزار و 200 نفر در سال های 90 و 91 به خارج از کشور اعزام شده اند و باید 32 هزار و 800 نفر دیگر تا دو سال آینده به خارج از مرزها برای کار بروند.
فراخوان وزارت کار برای راه اندازی کاریابی خارجی
در روزهای اخیر نیز وزارت تعاون، کار و رفاه در فراخوانی از متقاضیان فعالیت در بخش کاریابی بین المللی درخواست کرد تا از طریق تشکیل پرونده ای وارد فعالیت در این عرصه شوند.
در اطلاعیه این وزارتخانه آمده است: با توجه به سیاست های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مبنی بر توسعه کمی و کیفی دفاتر کاریابی غیردولتی خارجی و همچنین شناسایی اشخاص حقیقی و حقوقی توانمند در زمینه کاریابی خارجی، بدینوسیله به اطلاع متقاضیان تاسیس دفاتر مذکور در سراسر کشور می رساند به مدت 2 ماه درخواست خود را مبنی بر تاسیس دفاتر کاریابی غیردولتی خارجی ارائه کنند. البته در این فراخوان برخی مدارک مورد نیاز و پسش شرط ها نیز برای متقاضیان راه اندازی دفاتر مشاوره شغلی خارجی و همچنین شرط تایید نهایی توسط انجمن کاریابی های خارجی نیز دیده می شود.
علاوه بر اینکه می توان دلایل مطرح شده درباره کارجویان ایرانی را به عنوان مباحث اصلی در ناکامی کسب فرصت های شغلی خارجی برشمرد اما فعالیت ضعیف دفاتر مشاوره شغلی بین المللی داخلی و از سویی وجود ده ها دفتر مهاجرتی زیرزمینی نیز قابل توجه است.
در حال حاضر دفاتر مهاجرتی در پوشش های دیگری خدمات مشاوره شغلی و اعزام کارجویان به خارج کشور را نیز انجام می دهند. آنها از طریق همکاری وکلا در خارج کشور به مراتب بهتر از دفاتر مجاز کاریابی توانسته اند جوانان متقاضی کار در خارج را جذب کنند و می توان گفت در حال حاضر بیشتر از آنکه کارجویان از طریق مبادی رسمی و کاریابی های بین المللی کشور به خارج اعزام شوند، این دفاتر مهاجرتی هستند که در این بخش موفق عمل می کنند و عموما کارجویان گرایش بیشتری در مراجعه به این دفاتر دارند.
