کارشناسان هشدار می‌دهند که دولت با اصلاح این وضعیت مانع از تکرار مشکل سال گذشته شود که به رغم تولید 12 میلیون و 850 هزار تن گندم تنها 2.5 میلیون تن به سیلوهای دولت وارد شد و کشور مجبور به واردات 7 میلیون تن گندم شد.
*چرا کشاورزان به دولت گندم ندادند
سال گذشته قیمت خرید تضمینی هر کیلوگرم گندم 420 تومان بود و کشاورزان از همان ابتدا تمایلی به فروش محصول خود به دولت که به اعتقاد آنها به بهای ناچیزی می‌خرید، نبودند.
*گندم خوراک دام شد
از سویی بالا بودن قیمت خوراک دام و طیور در کشور که به بیش از دو برابر افزایش یافته بود، دامداران را مجبور کرد که برای تغذیه دامهای خود از گندم که بهای بسیار کمتری نسبت به خوراک دام داشت استفاده کنند.
قیمت خوراک دام سویا به بیش از یک هزار تومان رسیده بود، اما در همان حال قیمت گندم 420 تومان بود و کشاورزان بخش زیادی از گندم تولیدی را به دامهای خود دادند و یا به دامداران فروختند.
*گندم به خارج از مرزها رفت
از سوی دیگر سال گذشته نرخ ارز جهش زیادی داشت و باعث می‌شد، صادرات یا فروش هر محصولی به هر کشوری (زیرا ارزش پول کشور به کمترین میزان رسیده بود) سود مناسبی داشته باشد، بنابراین کشاورزان کشور به ویژه در استانهای غربی تمایل داشتند، گندم تولیدی را به دلالانی که قیمت بالا پیشنهاد می‌دادند و دست به نقد هم بودند، تا به کشور عراق ببرند.
* دولت پول به کشاورز نداد اما به خارجی‌ها داد
بالاخره پرونده 12 میلیون و 850 هزار تن تولید گندم که حتی فائو(سازمان خواروبار جهانی) میزان تولید را 14 میلیون تن را عنوان کرد با 2.5 میلیون تن خرید از سوی دولت و 7 میلیون واردات بسته شد.
مصرف گندم کشور به گفته وزارت صنعت 10 میلیون تن بود که بعد از اجرای هدفمندی یارانه‌ها به 9 میلیون تن کاهش یافته است و با این حساب و کتاب سر انگشتی انتظار می‌رفت که تولید گندم سال گذشته علاوه بر تامین نیاز داخل نزدیک به 4 میلیون تن هم ذخیره برای روز مبادا داشته باشیم، اما نه تنها این انتظار عملی نشد، بلکه 7 میلیون تن گندم هم وارد کشور شد.
تاسف‌بار تر اینکه گندم‌های وارداتی وقت زیادی از مسئولان کشور را گرفت برای واردات گندم از هند و پاکستان چندین بار گروه‌های کارشناسی از این کشورها بازدید کردند، زیرا گفته می‌شد گندم این کشورها آلوده به نوعی قارچ سیاهک است، در چندین نوبت گروه‌هایی از آن کشورها هم به کشور ما آمدند و مذاکرات فشرده صورت گرفت و بعد هم با همان مشکلات عدید‌ه‌ای که به دلیل تحریم و عدم تبادل پول نقد وجود دارد، به صورت تهاتری گندم وارد شد و در همان زمان منابع آگاه خبر دادند، قیمت تمام شده گندم وارداتی کیلویی یک هزار تومان بوده است.
*دولت گندم را نصف قیمتی که وارد می‌کند هم نمی‌خرد
این سئوال همیشه در ذهن‌ها ماند که چرا دولت گندم را به قیمت 1200 تومان وارد می‌کند، اما به نصف این قیمت هم از کشاورز خودش نمی‌خرد.
گندم قوت مردم است، محصول استراتژیکی که هر کشوری که ادعای پیشرفت و استقلال دارد، باید حداقل در این محصول کشاورزی خودکفا باشد، تامین گندم در هر کشوری یعنی امنیت غذایی و این حربه‌ای است که کشورهای دیگر از آن به عنوان یک ابزار سیاسی برای رسیدن به مطامع خودشان استفاده می‌کنند.
*آیا امسال تجربه تلخ خرید گندم سال گذشته تکرار می‌شود
اما امسال وقت آن است که از تجربه تلخ سال گذشته درس بگیریم، اما شروع کار باز هم اشتباه بود، اعلام دیر هنگام قیمت 550 تومان خرید تضمینی که افزایش معنی‌داری نسبت به سال گذشته نداشت، نتوانست کشاورزان را برای کشت بیشتر این محصول ترغیب کند.
در سال زراعی جدید 2 میلیون و 551 هزار هکتار گندم آبی کشت شد که نسبت به سال قبل از آن 1.7 درصد کاهش دارد، اگرچه در مجموع کشت آبی و دیم سطح زیر کشت گندم افزایش 1.4 درصدی داشته است، اما این افزایش در بخش دیم اتفاق افتاده که کشت در آن محصول گزینی نیست، بلکه در اکثر موارد به غیر از گندم چیز دیگری نمی‌توانی بکاری.
بنابراین سیاست تعیین قیمت مناسب خرید تضمینی برای افزایش سطح زیر کشت از سوی دولت موفق نبوده است.
*وعده افزایش 100 تومان رئیس جمهور هم عمل نشد
کارگروه ویژه رئیس جمهوری افزایش 100 تومان نرخ خرید تضمینی گندم را بعد از گذشت ماهها از کشت این محصول تصمیم گرفتند که به نوعی نوش دارو بعد از مرگ سهراب بود، زیرا در آن زمان تمام کشت گندم انجام شده بود و افزایش و یا کاهش نرخ خرید تضمینی در تصمیم کشاورز برای کشت تاثیری نداشت.
*فلسفه نرخ خرید تضمینی
نرخ خرید تضمینی معمولا اهرمی برای سوق دهی برنامه‌های کشت کشاورز در راستای سیاست‌های دولت است، اگر دولت می‌خواهد محصولی مانند گندم نسبت به سایر محصولاتی مانند هندوانه و خربزه بیشتر کشت شود، قیمت تضمینی خوبی را در زمان مناسب اعلام می‌کند، تا کشاورز از این محصول بکارد.
اما داشتن برنامه خرید مناسب نیز از فاکتورهایی است که باعث می‌شود، محصولی که با هزاران زحمت به دست آمده به مقصد اصلی‌اش که همان سبد مصرف مردم و سیلوهای ذخیره کشور است، هدایت شود، خوراک دام نشود و ناخواسته به خارج از مرزها کشیده نشود که در غیر این صورت آب در هاون کوبیدن و ژاژ خاییدن خواهد بود و نه تنها زحمات کشاورزان و سرمایه‌های کشور به هدر می‌رود، بلکه تاثیری در اقتصاد کشور هم نخواهد داشت.
*مشکل امسال گندمکاران
امسال از 20 فروردین که برداشت در استانهای جنوبی بوشهر، خوزستان و شیراز آغاز شده کشاورزان، روسای اتحادیه‌ها و کارشناسان به شدت به پایین بودن قیمت خرید هشدار دادند، زیرا قیمت خرید گندم همچنان بدون تغییر کیلویی 550 تومان بود و 100 تومان افزایشی که توسط کارگروه ویژه رئیس جمهوری به تصویب رسیده بود، اجرا نمی‌شد و از سوی دیگر آنها حتی قیمت افزایش یافته را هم در حدی نمی‌دیدند که کشاورزان را ترغیب کند، تا گندم تولیدی خود را به دولت بفروشند و به همین دلیل درخواست افزایش قیمت کردند که تابه‌حال نتیجه‌ای در برنداشته است.
*قیمت 800 تومان پیشنهاد شد،اما 550 تومان عملی شد
ناصر توکلی معاون وزیر جهاد کشاورزی گفت: قیمت پیشنهادی وزارت کشاورزی برای خرید تضمینی گندم امسال با نرخ 800 تومان در هر کیلوگرم داده شده است و منتظر هستیم، دولت تصمیم خود را اعلام کند.
*مراکز خرید تضمینی گندم کافی نیست
اما کمبود مراکز خرید تضمینی گندم و دوری از مزارع مشکل دیگر کشاورزان برای تحویل گندم تولیدی کشاورزان به مراکز خرید است.
معاون سازمان جهاد کشاورزی بوشهر از تعداد اندک مراکز خرید تضمینی گندم در استان بوشهر و دور بودن مسافت تا 160 کیلومتر این مراکز با مزارع خبر می‌دهد که این امر زمینه خروج گندم از استان بوشهر را فراهم کرده است.
محمدتقی منوچهری به خبرنگار فارس می‌گوید: 4 سال است که اداره غله استان 5 مرکز خرید را برای جمع‌آوری گندم در این استان تعیین کرده است.
*مرکز خرید با مزارع 160 کیلومتر فاصله دارد
منوچهری می‌گوید: در شهرستان‌های دیلم و گناوه این استان فاصله گندم تولیدی کشاورزان با مراکز خرید 90 تا 160 کیلومتر برآورد می‌شود و کشاورزان در تحویل گندم تولیدی خود با مشکل مواجهند.
*سازمان تعاون روستایی هم در بازی نیست
به گفته منوچهری در سالهای گذشته مراکز خرید فرعی هم مشخص می‌شد و سازمان تعاون روستایی در این مراکز فرعی به عنوان مباشر عمل می‌کرد، اما 2 سال است که سازمان تعاون روستایی نیز به دلیل سختگیری‌هایی که سازمان غله دارد، وارد خرید تضمینی نمی‌شود.
*کشاورزان خرده‌پا بیشتر مشکل دارند
وی تصریح کرد: شهرستان‌های گناوه و دیلم به خاطر اینکه دیم‌کار و خرده‌پا هستند، بیشترین مشکل را در این استان دارند و به دلیل مسافت زیادی که با مراکز خرید تضمینی گندم دارند، انتقال محصول برای آنها به صرفه نیست و ترجیح می‌دهند، به هر شکلی گندم تولیدی را در سر زمین‌های خودشان بفروشند و سرنوشت این گونه فروش هم که همیشه دلال‌های آماده و پای کار دارند، مشخص است.
*فروش به دلال برای فرار از هزینه حمل گزاف
وی می‌گوید: عملا این دو شهرستان بوشهر به دلیل فرار از هزینه حمل گزاف محصول خود را به هر دلالی که سر زمین بخرد می‌فروشند و گندم این دو شهر از استان خارج می‌شود.
*پیشنهاد قیمت دو برابری گروه عراقی به گندمکاران ایرانی
به گفته منابع آگاه در چند روز گذشته گروه‌هایی از کشور عراق به گندمکاران ایرانی پیشنهاد خرید کیلویی 1200 تومان را داده‌اند و در استان کرمانشاه نیز دلالان کیلویی هزار تومان از کشاورزان پیش خرید می‌کنند.
اشکال دیگری که به نحوه خرید تضمینی گندم وجود دارد، این است که شبکه گسترده در کشور ندارد و از آنجایی که کشاورزان خرده‌پای کشور هزینه زیادی برای حمل چند کیسه گندم برای انتقال به 160 کیلومتر آنطرف‌تر بدهد، نمی‌صرفد و به همین دلیل بسیاری از آنان از خیر این کار می‌گذرند.
خرید تضمینی باید شبکه گسترده و تار عنکبوتی داشته باشد، همچنان که سازمان تعاون روستایی کشور قبلا کیسه‌های خالی گندم را از قبل بین گندمکاران توزیع می‌کرد و زمان برداشت حتی چند کیسه گندم کشاورز را هم جمع‌آوری می‌کرد.
*پیش بینی تولید 13 میلیون تن گندم و امکان 9 میلیون تن ذخیره‌سازی
به هر حال امسال معاون وزیر جهاد کشاورزی پیش بینی کرده است، امسال بیش از 13 میلیون تن گندم در کشور تولید شود که در صورت حمایت دولت امکان ذخیره‌سازی 9 میلیون تن آن وجود دارد، این میزان ذخیره‌سازی یعنی خودکفایی گندم که هر حربه سیاسی در قالب تهدید غذایی را می‌تواند ناکارآمد کند.
