این گونه ارزشمند در محیطی از بقایای جنگل‌های بلوط که حاوی آب های خنک باشد زیست کرده و بر پشت خود خال ها یا نوارهای زرد و نارنجی چشمگیر روی زمینه قهوه ای داشته و زیر بدنشان زرد یا نارنجی قرمز است.
گونه ای کوچک و مشکلاتی بزرگ
نام این گونه ترکیبی از دو کلمه سام (آتش) و اندر (درمیان) بوده و به همین دلیل در برخی از کتب قدیمی او را فرزند آتش نامیده اند. در حقیقت جوامع محلی سمندر را نماد پاکی، شجاعت و انسان راست کردار دانسته و در بین آنها از احترام ویژه ای برخوردار است.
این گونه 14 سانتی متری آندمیک ایران بوده و تنها در لرستان و در مرز با استان خوزستان یافت می‌شود. در حقیقت قرار گرفتن این گونه در بین دو استان خوزستان و لرستان به جای آنکه حفاظت و حراست بیشتری را به وجود بیاورد، سبب پاسکاری سمندر در بین این دو استان شده است تا در مقطعی از زمان شاهد کاهش جمعیت این گونه به علت نبود نظارت کافی باشیم.
نخستین عاملی که موجب شد سمندر لرستانی روند انقراض را آغاز کند، قاچاق بیش از حد این گونه به دست سوداگران حیات وحش بود. صادرات سمندر چنان رونق یافت که فروش سمندر در کنار خیابان و ماهی فروشی‌ها به یک امر کاملا عادی تبدیل شد.
سین هشتم سفره عید را دریابید
با نزدیک شدن به ایام نوروز فروش سمندر رونق بیشتری پیدا می‌‌‌کرد و در واقع هشتمین سین سفره عید سمندر بخت برگشته محیط زیست ایران بود تا در نهایت در مسیر انقراض قرار گرفتن سمندر لرستانی به جلسه دو سال پیش کشورهای عضو قرارداد حمایت از گونه‌های طبیعی نیز کشیده شد.
در این جلسه بود که ممنوعیت خرید و فروش بین‌المللی سمندر لرستانی در دستور کار این اجلاس قرار گرفت و به تصویب همه کشورهای عضو نیز رسید.
در دو سال اخیر مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست بارها اعلام کرده اند که خرید و فروش گونه های در معرض خطری همچون سمندر ممنوع بوده و با متخلفان برخورد خواهد شد. این در حالی است که در نوروز امسال به نظر می رسد با اعلام نرخ جدید جریمه قاچاق گونه های جانوری شاهد رکود در خرید و فروش سمندر باشیم، موضوعی که توسط مدیر کل محیط زیست استان لرستان مطرح شد.
"سمندر" هم گران شد
محمد حسین بازگیر در این رابطه به مهر می گوید: افزایش قیمت جریمه قاچاق سمندر لرستانی در حالی بالاخره به نتیجه رسید که در گذشته جریمه خرید و فروش این گونه بسیار ناچیز بود و حتی گاهی به صورت "کیلویی" محاسبه می شد!
وی با بیان اینکه این امر موجب شده بود که سمندر لرستانی به راحتی در بازار با نرخ سه تا پنج هزار تومان معامله شود، ادامه می دهد: این در حالیست که با افزایش جریمه قاچاق سمندر به هر عدد 200 هزار تومان امیدواریم شاهد کاهش روند قاچاق این گونه در معرض انقراض باشیم.
بازگیر معتقد است که جرایم در این زمینه تاکنون بازدارنده نبوده است و امیدوار است با افزایش رقم جریمه ها دیگر شاهد فروش سمندر لرستانی در کنار ماهی های قرمز کف خیابان نباشیم.
البته اقدامات حفاظتی از این گونه در آستانه نوروز به همین جا ختم نمی شود. در این راستا نشست تخصصی راهکارهای حفاظت از سمندر لرستانی نیز با حضور نمایندگانی از ادارات کل محیط زیست استانهای همسایه لرستان و همچنین مسئولان دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست نیز برای هماهنگی هر چه بیشتر برای مقابله با قاچاقچیان سمندر برگزار شد.
هشدار به متخلفان
مدیرکل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور در این رابطه به خبرنگار مهر می گوید: به منظور ایجاد هماهنگی هر چه بیشتر برای جلوگیری از قاچاق سمندر لرستانی این نشست تخصصی برگزار شد.
حسین محمدی معتقد است: عمده تهدیدی که حیات سمندر لرستانی را به مخاطره انداخته برداشت غیرمجاز، قاچاق و عرضه این گونه در بازارهای داخلی و همچنین صادرات به کشورهای خارجی است.
وی با اشاره به پیگیریهای سازمان محیط زیست برای قرارگیری این گونه در ضمیمه یک قرارداد حمایت از گونه های طبیعی(سایتس)، این امر را موفقیتی مهم در زمینه ممانعت از قاچاق خارجی سمندر لرستانی می داند.
محمدی به افزایش تهدیدها در ایام نوروز برای این گونه منحصر به فرد اشاره می کند و می گوید: در این ایام برخی با سوء استفاده از شرایط نسبت به زنده گیری سمندر و عرضه آن در کنار ماهی قرمز اقدام می کنند که مردم باید از خرید این گونه ها به طور جدی پرهیز کنند.
وی به متخلفان و سودجویان در این زمینه هشدار داده و ادامه می دهد: با افزایش جریمه سمندر لرستانی به 200 هزار تومان هر گونه تخلف با جرایم سنگین پاسخ داده می شود و از سوی دیگر علاوه بر جریمه ریالی جریمه کیفری برای متخلفان نیز در نظر گرفته می شود.
برگزاری نشست تخصصی برای نجات "امپراتور"
محمدی با یادآوری اینکه هشت گونه سمندر ایرانی به طور عمده در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست قرار دارند، از مردم خواست با جلوگیری از قاچاق و خرید سمندر لرستانی به یاری مسئولان برای حفاظت از این گونه زیبا و منحصر به فرد بیایند.
مدیرکل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور به دستاوردهای نشست تخصصی حفاظت از سمندر هم اشاره کرده و می گوید که در این نشست اقدامات ویژه ای برای هفته های پایانی سال و همچنین ایام نوروز به منظور جلوگیری از قاچاق سمندر تصویب شد.
محمدی بر ضرورت اطلاع رسانی و آگاهسازی تاکید می کند و ادامه می دهد: همچنین هماهنگی ها و مکاتبات لازم برای استفاده از ظرفیت نیروی انتظامی و پلیس راه آهن برای جلوگیری از قاچاق سمندر صورت گرفته است.
وی از پیگیری برای تهیه و پخش برنامه های تلویزیونی و استفاده از تشکلهای مردمی به منظور آگاهسازی مردم محلی خبر داده و می گوید: ارتقا سطح حفاظت زیستگاههای سمندر از دیگر برنامه های در دستور کار این سازمان است.
محمدی همچنین به تدوین جدول اقدامات لازم برای حراست از این گونه در سازمان و ابلاغ به استانهای دارای زیستگاه سمندر اشاره می کند و ادامه می دهد: اطلاع رسانی به مبادی مرزی برای ممانعت از خروج سمندر لرستانی از کشور از دیگر اقدامات صورت گرفته است.
استمداد از مردم محلی
وی از روستائیان و مردم محلی خواست در حراست از سمندر لرستانی به کمک محیط زیست بیایند و گفت: متاسفانه طی یک ماه اخیر با کشف محموله های سمندر لرستانی در برخی استانها از جمله استان خوزستان مواجه بودیم.
مدیرکل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور یادآور می شود که در صورت همکاری روستائیان در دستگیری دلالان قاچاق سمندر 20 تا 30 درصد از جریمه این افراد به عنوان پاداش همکاری به مردم محلی داده می شود.
محمدی امیدوار است که با تدابیر اندیشیده شده طی امسال شاهد کاهش قاچاق سمندر رنگارنگ لرستانی باشیم و وعده می دهد که طی سال آینده سازمان حفاظت محیط زیست اقدامات ویژه تری را برای حفظ و حراست از این گونه اندمیک لرستان در دستور کار دارد.
.................................
گزارش: صدیقه حسینی
